6.5 Sociaal gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Welke is aangeleerd gedrag?

1. Alleen plaatje 1
2. Alleen plaatje 2
3. Geen van beide plaatjes
4. Allebei de plaatjes

Wat is een voorbeeld van aangeboren gedrag?

1. Een kind strikt de schoenveters nadat zijn ouders hem dat opdragen
2. Een konijn duikt zijn holletje in bij het zien van een vos
3. Een pasgeboren vogeltje opent zijn bek om aan te geven honger te hebben
4. Een man zwaait naar de buurvrouw die langsloopt

gapen in de baarmoeder

1. aangeleerd
2. aangeboren

Wat is conditionering ?

1. een reactie op een prikkel wordt bij herhaling van prikkel afgeleerd
2. gedrag dat door beloning of straf wordt aangeleerd
3. een leerproces dat alleen in een bepaalde korte periode kan plaatst vinden

Wat is een voorbeeld van aangeboren gedrag

1. Een hond komt terug wanneer je hem roept
2. Kunnen schrijven
3. Een baby huilt wanneer hij honger heeft
4. Als de bel gaat pakken jullie je spullen in

Wat is het verschil tussen operant conditioneren en klassiek conditioneren?

1. operant werkt met beloning en straf, en klassiek werkt met reflexen
2. operant is bewust en klassiek is onbewust
3. operant komt in de natuur niet voor en klassiek wel
4. operant werkt snel en klassiek werkt langzaam

Is het gedrag aangeleerd door imitatie, gewenning, trial-and-error of is het aangeboren?

slikken

1. imitatie
2. gewenning
3. trial-and-error
4. aangeboren

Is het gedrag aangeleerd door imitatie, gewenning, trial-and-error of is het aangeboren?

muggen doodslaan

1. imitatie
2. gewenning
3. trial-and-error
4. aangeboren

Dit is een voorbeeld van..

1. dreiggedrag
2. overspronggedrag
3. baltsgedrag
4. omgericht gedrag

Territorium - Territoriumgedrag
Wat is NIET waar?

1. Een territorium is een eigen leefgebied
2. De grenzen van een territorium worden afgebakend
3. Vooral vrouwtjes bewaken het territorium
4. Het territorium wordt verdedigd door te dreigen en evt. te vechten is territoriumgedrag

Twee katers die hevig naar elkaar dreigen, gaan plotseling beide hun vacht schoonlikken.

Hoe heet het gedrag dat de katten dan vertonen?

1. imponeergedrag
2. overspronggedrag
3. omgericht gedrag
4. ambivalent gedrag

Hoe heet het gedrag wat je vertoont (naar een organisme in een hogere orde) om een conflict te vermijden

1. overgeefgedrag
2. imponeergesdrag
3. statengedrag
4. verzoeningsgedrag

Bij veel dieren die in groepen leven is er sprake van een rangorde. Wat is een rangorde?

1. De volgorde van dieren van oud naar jong
2. De volgorde waarin dieren mogen eten
3. Het oudste dier is de baas
4. Ieder dier kent zijn plaats

Bas heeft zijn 4 kippen geobserveerd om te kijken wie elkaar pikt. Zijn resultaten:
*kip 1 pikt kip 4
*kip 2 pikt kippen 1, 3 en 4
*kip 3 pikt kip 1 en 4
Wat is de rangorde in de ze groep?

1. kip 2 staat boven aan de rangorde, kip 4 onderaan
2. kip 4 staat boven aan de rangorde, kip 2 onderaan
3. de volgorde in rangorde is kip 3, 4, 2 en als laatste 1
4. de volgorde in rangorde is kip 2, 4,3 en als laatste 1

Sociaal gedrag bij dieren

Leerdoelen

6.5.1 Je kunt uitleggen wat sociaal gedrag is en hoe dit gedrag de overlevingskansen van organismen beïnvloedt.

6.5.2 Je kunt uitleggen hoe sociaal gedrag evolueert.

Twee wilde honden vechten om een stuk vlees. Is hier sprake van sociaal gedrag?

1. Nee, vechten is niet sociaal.
2. Nee, sociaal gedrag vindt plaats tussen soortgenoten.
3. Ja, sociaal gedrag vindt plaats tussen soortgenoten.
4. Ja, sociaal gedrag is ook een vorm van gedrag.

Sociaal gedrag

• = gedrag van soortgenoten ten opzichte van elkaar.
  
  
• Handelingen van individu = signalen voor anderen.
• Het is eigenlijk gewoon communiceren

• filmpje tuimelaar

Samenlevingsvorm

- solitair 

- paren (vissen, vogels, zoogdieren)

- groepen (insecten, vissen, vogels, zoogdieren)

waarbinnen valt de mens biologisch gezien? 

Vormen van sociaal gedrag

• Samenlevingsvorm
• Voortplantingsgedrag (balts/bronst)
• Territoriumgedrag
• Conflictgedrag  
• Rangorde

Voordelen sociaal gedrag

De voordelen van het leven in groepen zijn:

• verkleint de kans op predatie of maakt het jagen makkelijker
• vergroot de kans op vinden van een partner (voortplanting)
• vergroot de kans op grootbrengen jongen (voortplanting)
• belangrijke vaardigheden leren van elkaar (imitatie)

Evolutie van sociaal gedrag

- Als door sociaal gedrag de totale overlevingskans van de individuen van een soort toeneemt, dan vindt selectiedruk plaats in het voordeel voor dit gedrag. 

- Het gedrag zal zich dan binnen de populatie verspreiden.

Balts en bronst

- opvallend en trekt daardoor partners aan

- vergroot de bereidheid tot paren

- minder agressie

- paarband versterken

- soortspecifiek 

* Territoriumgedrag en conflictgedrag.

• Territorium --> voedsel en ruimte om nakomelingen groot te
    brengen. --> Dreiggedrag

• Conflictgedrag
• --> Oversprong gedrag

Rangorde 

• Conflicten voorkomen 
• --> Dreig- en imponeergedrag
• --> Verzoeningsgedrag 
  
  
• filmpje

Dit is een voorbeeld van..

1. dreiggedrag
2. overspronggedrag
3. baltsgedrag
4. omgericht gedrag

Territorium - Territoriumgedrag
Wat is NIET waar?

1. Een territorium is een eigen leefgebied
2. De grenzen van een territorium worden afgebakend
3. Vooral vrouwtjes bewaken het territorium
4. Het territorium wordt verdedigd door te dreigen en evt. te vechten is territoriumgedrag

Samen inoefenen/huiswerk

We maken samen opdracht 

Zelfstandig werken: opdracht  57 t/m 62

compact: 57, 58, 59, 61, 63

Dit is ook het huiswerk

Klaar kijk na met een nakijkboekje

Pak je leesboek of ga rustig iets voor jezelf doen

Twee katers die hevig naar elkaar dreigen, gaan plotseling beide hun vacht schoonlikken.

Hoe heet het gedrag dat de katten dan vertonen?

1. imponeergedrag
2. overspronggedrag
3. omgericht gedrag
4. ambivalent gedrag

Bij veel dieren die in groepen leven is er sprake van een rangorde. Wat is een rangorde?

1. De volgorde van dieren van oud naar jong
2. De volgorde waarin dieren mogen eten
3. Het oudste dier is de baas
4. Ieder dier kent zijn plaats

Hoe heet het gedrag wat je vertoont (naar een organisme in een hogere orde) om een conflict te vermijden

1. overgeefgedrag
2. imponeergesdrag
3. statengedrag
4. verzoeningsgedrag

Bas heeft zijn 4 kippen geobserveerd om te kijken wie elkaar pikt. Zijn resultaten:
*kip 1 pikt kip 4
*kip 2 pikt kippen 1, 3 en 4
*kip 3 pikt kip 1 en 4
Wat is de rangorde in deze groep?

1. de volgorde in rangorde is kip 2, 3, 1 en als laatste 4
2. de volgorde in rangorde is kip 4, 1, 3 en als laatste 2
3. de volgorde in rangorde is kip 3, 4, 2 en als laatste 1
4. de volgorde in rangorde is kip 2, 4,3 en als laatste 1

Wat is de functie van het dreiggedrag van de adder?

Op welk signaal van het meisje reageert de gorilla?

Wat is de functie van balts/bronstgedrag?

Sociaal gedrag

Sociaal gedrag is gedrag van soortgenoten naar elkaar. 
Mensen en dieren hebben sociaal gedrag.

Een prikkel of handeling bij sociaal gedrag heet een signaal.

0