3HV Regeling

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

3HV Regeling

Boekje met opdrachten 

Toets week : heel het boekje 

Hernia opzoeken 

Les 1 Het zenuwstelsel

-Je kunt de bouw en functies van het zenuwstelsel beschrijven.

- Uitleggen hoe prikkels worden omgezet naar impulsen

- Je kunt de bouw en functie van drie typen zenuwcellen en van zenuwen beschrijven.

- Bouw en functie van de hersenen beschrijven 

Onderdelen van het zenuwstelsel

Centrale zenuwstelsel (CZS): 

grote hersenen, kleine hersenen, hersenstam en het ruggenmerg

Perifeer zenuwstelsel (PZS):

de zenuwen die alle lichaamsdelen verbinden met het centrale zenuwstelsel

Centraal Z.S

• Grote hersenen
• Kleine hersenen: balans, fijne motoriek
• Hersenstam: ademhaling, hartslag
• Ruggenmerg

Ruggenmerg 

• Bevat zenuwen die van en naar hersenen gaan
• Verbindt CZS met PZS

Zenuwcel (neuron)

• Dendriet: impuls komt binnen
• Cellichaam: celorganellen
• Axon: vervoert impuls naar synaps
• Synaps: uiteinde axon, impuls springt over naar volgende zenuwcel

Soorten neuronen

• Gevoelszenuwcel (sensorisch neuron): zintuigcel ontvangt prikkels en zet die om naar impuls in dendriet gevoelszenuwcel

• Schakelcel: schakel tussen gevoelszenuwcel en bewegingszenuwcel

• Bewegingszenuwcel (motorisch neuron): ontvangt impuls van schakelcel, axon stuurt spier of klier aan

Zenuwen

Uitlopers van zenuwcellen gebundeld in zenuwen.

• Gevoelszenuwen: alleen uitlopers van sensorische zenuwcellen
• Bewegingszenuwen: alleen uitlopers van motorische zenuwcellen
• Gemengde zenuwen: bevat uitlopers van beide zenuwcellen

Prikkel - impuls - respons

• Perifeer zenuwstelsel: zenuwen. Dendriet, cellichaam en axon gevoelszenuwcel, axon bewegingszenuwcel
• Centraal zenuwstelsel: ruggenmerg en hersenen. Axon gevoelszenuwcel, schakelcel, dendriet en cellichaam bewegingszenuwcel

Les 2: Bouw en werking zintuigen 

Werking van zintuigen beschrijven

Ligging zintuigen benoemen met hun prikkel

Uitleggen wanneer zintuigen prikkels omzetten in zenuwimpulsen

Zintuig(cellen)

• Zintuig: een orgaan dat op prikkels reageert
  
• Prikkel: een invloed uit de omgeving op een organisme, wordt door zintuig opgevangen
  
• Zintuigcellen: cellen in de zintuigen die zijn aangesloten op gevoelszenuwcellen, laten impuls ontstaan

Ligging zintuigen

Prikkels verwerken

Zintuigen zetten prikkels 

om in impulsen. 

Een impuls is een elektrisch stroompje door een zenuw

impulsen gaan door het zenuwstelsel

Aantekening

Impulsen

• Drempelwaarde: kleinste prikkelsterkte die een impuls veroorzaakt
• Adequate prikkel: het type prikkel waar een zintuigcel speciaal gevoelig voor is
• Gewenning: het ontstaan van minder impulsen bij het aanhouden van een prikkel

Prikkel verwerking

De prikkel moet eerst een drempelwaarde bereiken. 

Als je langdurig dezelfde prikkel binnen krijgt noemen we dit gewenning.

Vraag 1-2 minuten

Verklaar aan de hand van het principe van de impulsfrequentie wat de relatie tussen het zenuwstelsel en telefoonverslaving is.

Antwoord

Een hogere impulsfrequentie leidt tot meer prikkels in het zenuwstelsel en dit zorgt ervoor dat er meer dopamine wordt vrijgelaten

Aan de slag

Opdrachten les 2

Nakijken opdracht les 1

Klaar? start met les 3

Oog

• Staafjes (grijstinten) en kegeltjes (kleur) op netvlies
  
• Kegeltjes hogere drempelwaarde dan staafjes
  
• Vangen licht op en geven impuls door naar oogzenuw
  
• Geen zintuigcellen waar oogzenuw oog verlaat (blinde vlek)

Huid

Warmtezintuigen reageren als je huid iets aanraakt dat warmer is dan je huid.

Koudezintuigen reageren als je huid iets aanraakt dat kouder is dan je huid.

Drukzintuigen reageren als er op je huid wordt gedrukt.

Tastzintuigen reageren op een lichte aanraking van je huid.

Met je tastzintuigen kun je waarnemen hoe voorwerpen aanvoelen, bijvoorbeeld glad, ruw, hard of zacht. De tastzintuigen liggen in tastknopjes.

Oor

• Oorschelp vangt geluid op
• Geluid via gehoorgang naar trommelvlies, begint te trillen
• Trillingen van trommelvlies naar slakkenhuis via gehoorbeentjes (hamer, aambeeld, stijgbeugel)
• Zintuigcellen in slakkenhuis geven impulsen door aan gehoorzenuw

Les 3: Reflexen 

Reflexboog

Ruggenmerg- en hersenstamreflex

Reflex (en reflexboog)

Reflexboog

• Zintuigcel
• Gevoelszenuwcel
• Schakelcellen in
   ruggenmerg 
• Bewegingszenuwcel

Reflexboog hersenstamreflex

• Zintuigcel
  
• Sensorische zenuwcel
  
• Schakelcel (hersenstam)
  
• Motorische zenuwcel
  
• Spiercel

www.bioplek.org

Les 4

Synaps en neurotransmitters

Effecten van drugs

Synaps

• Ruimte tussen twee zenuwcellen geleidt geen impulsen
• Neurotransmitters geproduceerd als impuls bij einde axon aankomt
• Neurotransmitters losgelaten in synaptische spleet
• Binden aan receptoren volgende zenuwcel
• Nieuwe impuls ontstaat

Neurotransmitters

• Stimulerend: zorgen voor ontstaan impuls in volgende zenuwcel
• Remmend: voorkomen ontstaan impuls volgende zenuwcel
• Hoeveelheid neurotransmitters heeft ook invloed op doorgeven impuls

Extra, geen leerstof  :Sarin gas

• Wereldwijd verboden
• Remt acetylcholine-esterase, neurotransmitter die betrokken is bij overdracht van impulsen op skeletspieren 

• Gevolg? 

Drugs

• Drugs beïnvloeden werking/ hoeveelheid neurotransmitters
• Activiteit sommige hersengebieden verandert
• Verschilt per persoon

Indeling Drugs

Verdovend

Opwekkende

• Cafeïne
  
• Nicotine
  
• Cocaïne
  
• Amfetamine
  
• XTC¹
  
• Anti-depressiva
  

Verdovend

• Alcohol
• Heroïne


• Cannabis
• Slaapmiddelen
• Kalmerings-middelen
  
• Anti-psychotica
  

Bewustzijnsveranderend

• XTC²
• LSD
  
• Paddo’s/ truffels
  
• Lachgas
• 3MMC
• Ketamine

Indeling van Drugs

Hersen ontwikkeling

• Hersenen ontwikkelen tot 25 jaar
• Alcohol verbreekt verbindingen tussen hersencellen
• Verbindingen belangrijk voor goed functioneren

Leerdoelen

• Centraal en perifeer zenuwstelsel, hersenen, ruggenmerg, zenuwcel
• Zintuigen, prikkels, impulsen
• Zintuigcellen huid, oor en oog
• Reflexen, reflexboog, ruggenmerg- en hersenstamreflex
• Synaps, neurotransmitters, effecten van drugs (eigen drug leren!), hersenontwikkeling