Voegwoorden, telwoorden en werkwoorden

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Welke zes werkwoorden kunnen een koppelwerkwoord zijn?

Schrijf de telwoorden op die als eerst in je opkomen.

Wat weet je nog over de voegwoorden?

Deze les gaan we het volgende behandelen: 

• Voegwoorden (nevenschikkend, onderschikkend). 
• Telwoorden (hoofd- en rangtelwoorden, bepaald en onbepaald) 
• De werkwoorden (zww, hww en kww)  

Voegwoorden

Voegwoorden verbinden twee woorden, woordgroepen of zinnen met elkaar.

Twee woorden: tafel of stoel. 

Twee woordgroepen: de leerzame les en de leuke docent. 

Twee zinnen: hij is te laat, omdat hij te laat naar bed ging. 

Soorten voegwoorden

Nevenschikkende voegwoorden (ns.vgw)

Onderschikkende voegwoorden (os.vgw)

Voordat we de voegwoorden gaan behandelen, moet je eerst weten wat een hoofdzin en wat een bijzin is. 

Hoofdzin

• Het onderwerp en de persoonsvorm staan naast elkaar;
  
• De persoonsvorm staat op de eerste of tweede plek in de zin.
  

De hond blaft, want hij is bang. 

De hond blaft = hoofdzin

hij is bang = hoofdzin 

Bijzin 

• Het onderwerp en de persoonsvorm staan uit elkaar óf je kunt ze uit elkaar halen;
  
• De persoonsvorm staat op de laatste of een na laatste plaats in de zin.
  

De hond blaft, omdat de buurman hem bang maakt. 

De hond blaft = hoofdzin

de buurman hem bang maakt = bijzin 

Nevenschikkend voegwoord

Nevenschikkende voegwoorden verbinden meestal twee woorden, twee woordgroepen of twee hoofdzinnen.

Appels en peren. 

Een grote kamer of een kleine kamer .

Piet is boos, want Henk roddelt. 

Er zijn vijf nevenschikkende voegwoorden:

dus, en, maar, of, want 

Onderschikkend voegwoord

Een onderschikkend voegwoord verbindt meestal een hoofdzin met een bijzin.

Ik ga goed leren, opdat ik een hoog cijfer haal. 

Er zijn meer onderschikkende voegwoorden: als, dan, dat, doordat, hoewel, mits, nadat, of, omdat, opdat, tenzij, terwijl, toen, voordat, zodat en zodra.

Deze puzzel lijkt eenvoudig, ... hij blijkt toch lastig.

Bram zal Erica ... Veerle meevragen als introducee voor het gala.

Sophia kan niet naar de training, ... ze heeft een andere afspraak staan.

Je zult harder moeten trainen ... je mee wilt doen met de kampioenswedstrijd!

Schrijf de voegwoord(en) uit de volgende zin op:
Toen ik mijn iPhone liet vallen, zat er een flinke barst in.

Schrijf de voegwoord(en) uit de volgende zin op:
Arthur had niet geleerd voor de toets, dus haalde hij een onvoldoende.

De wintersportvakantie is altijd erg duur, ... we slaan dit jaar een keertje over.

... je zestien bent, heb je toestemming van je ouders nodig voor een piercing. 

Indy doet mee aan de playbackshow, ... ze geen talent heeft.

Dus 

Mits

Hoewel

Als 

Helaas zul je de schade zelf moeten betalen, ... je hiervoor verzekerd bent.

Tenzij 

De telwoorden

Er zijn vier soorten telwoorden.

Telwoorden geven een hoeveelheid of een volgorde aan.

Hoofdtelwoord bepaald

Hoofdtelwoord onbepaald

Rangtelwoord bepaald

Rangtelwoord onbepaald  

Hoofdtelwoorden

Een hoofdtelwoord noemt een aantal of een hoeveelheid.

Aantal: één, vier

Hoeveelheid: weinig, veel

Een bepaald telwoord geeft een precies aantal aan of een precieze plaats in een rij. 

Precies aantal: vijf (bepaald hoofdtelwoord)

Een onbepaald telwoord geeft een onduidelijk aantal aan of een onduidelijke plaats in de rij.

Onbepaald aantal: sommige (onbepaald hoofdtelwoord)

Rangtelwoorden

Een rangtelwoord noemt een volgorde, een plaats in een rij.

Eerste, laatste 

Een bepaald telwoord geeft een precies aantal aan of een precieze plaats in een rij. 

Precieze plaats in rij: vijfde (bepaald rangetelwoord) 

Een onbepaald telwoord geeft een onduidelijk aantal aan of een onduidelijke plaats in de rij.

Onbepaalde plaats: zoveelste (onbepaald rangtelwoord) 

2017

Eerste

Middelste

Veel

Laatste

Grammatica

Grammatica bestaat uit twee onderdelen: 

1. Redekundig ontleden (zinsdelen bepalen) 
2. Taalkundig ontleden (woordsoorten bepalen) 

Het is belangrijk om die twee niet door elkaar te halen! 

Als je taalkundig wilt ontleden, heb je soms de kennis van het redekundig ontleden nodig. 

Redekundig ontleden (zinsdelen)

Bij redekundig ontleden bekijken we de zin per zinsdeel. Daarna gaan we de zinsdelen benoemen. 

Ik   | heb           | de les van mevrouw Walma | achter mijn bureau | gemaakt. 

ow   pv/wwg                  lv                                                    bwb                             wwg 

Taalkundig ontleden (woordsoorten)

Bij taalkundig ontleden bekijken we de zin woord voor woord. Daarna benoemen we de woorden. 

Ik heb de les van mevrouw Walma achter mijn bureau gemaakt.

pers.vnw -hww -lw -znw-vz -znw -znw -vz- bez.vnw -znw- zww 

De werkwoorden

Bij taalkundig ontleden kunnen we kiezen uit drie werkwoorden: 

1. Hulpwerkwoord (hww)
2. Zelfstandig werkwoord (zww)
3. Koppelwerkwoord (kww) 

Hulpwerkwoord

Een hulpwerkwoord is een onderdeel van het werkwoordelijk gezegde.

Een hulpwerkwoord geeft geen handeling aan.

Een hulpwerkwoord helpt de zin vormen.

Er kunnen meerdere hulpwerkwoorden in een zin staan.

Ik kan vandaag niet spelen. 

De appel moet gegeten worden. 

Zelfstandig werkwoord

Een zelfstandig werkwoord is onderdeel van het werkwoordelijk gezegde.

Een zelfstandig werkwoord geeft een duidelijke handeling aan.

Er kan altijd maar één zww in een zin staan.

Hij bakt heerlijke pizza's. 

Hij heeft heerlijke pizza's gebakken. 

Koppelwerkwoord

Het koppelwerkwoord is een onderdeel van het naamwoordelijk gezegde.

In een zin staat altijd een koppelwerkwoord óf een zelfstandig werkwoord. 

Koppelwerkwoord

Er zijn in totaal 9 koppelwerkwoorden.

Jullie moeten er 6 kennen.

1. Zijn
   
2. Worden
   
3. Blijven
   
4. Blijken
   
5. Lijken
   
6. Schijnen

Koppelwerkwoord

Een koppelwerkwoord koppelt een bijvoeglijk naamwoord of een zelfstandig naamwoord aan het onderwerp.

De hond is bang voor muizen. 

bang is een bijvoeglijk naamwoord.

Bang zegt iets over het onderwerp: de hond.

Is = koppelwoord 

Koppelwerkwoord

Nog een voorbeeld: 

De wedstrijd was een mislukking. 

Mislukking is een zelfstandig naamwoord. 

Mislukking zegt iets over het onderwerp: de wedstrijd. 

Was = koppelwerkwoord.

Koppelwerkwoord

Zij heeft een prachtige bos bloemen gekocht. 

Wat zijn de werkwoorden? 

Heeft + gekocht 

Kan heeft of gekocht een kww zijn? 

Nee! Dus je benoemt: hww en zww. 

Koppelwerkwoord

Een koppelwerkwoord kan wel voorkomen in combinatie met een hulpwerkwoord.

Mijn buurman wil vader worden.

Vader is een zelfstandig naamwoord.

Vader zegt iets over het onderwerp: mijn buurman. 

Wil  = hulpwerkwoord

Worden = koppelwerkwoord

Onthouden!!!

In een zin staat altijd een zww óf een kww.

Er kan maar één zww of één kww in een zin staan.

De overige werkwoorden zijn dan altijd hww!

Staat er maar één werkwoord in de zin?

Dan is het altijd een zww of een kww.

Één werkwoord in de zin kan nooit een hww zijn.

Als er meerdere werkwoorden in een zin staan, is de pv altijd hww! 

Wat snap je nu beter?