HV2 les 1 H5 woordsoorten

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Vandaag

10 minuten lezen 

Start grammatica: H5 herhaling woordsoorten 

Aan de slag

Te behandelen grammatica Kern 

H5 Taalkundig ontleden (zelfstandig naamwoord, lidwoord, bijvoeglijke naamwoord, bijwoord, voorzetsel. voornaamwoorden, soorten werkwoorden):

H6 Redekundig ontleden (persoonsvorm, onderwerp, werkwoordelijk gezegde, lijdend voorwerp, meewerkend voorwerp, voorzetselvoorwerp, bijwoordelijke bepaling): 

H20 Koppelwerkwoord en naamwoordelijk gezegde: 

H21 Voornaamwoorden & telwoorden:

H35 Samengestelde zinnen en voegwoorden:

H36 Bijvoeglijke bepaling & bijstelling: 

Lesdoelen

Na deze les ken je de volgende woordsoorten:

werkwoord

zelfstandig naamwoord

lidwoord

bijvoeglijk naamwoord

voorzetsel

voornaamwoord

bijwoord

'De wand was beschilderd met felle kleuren.'
Welke woordsoorten ken je nog?

Taalkundig ontleden 

• De woorden van een zin kan je indelen in woordsoorten. 
  

• Het benoemen van die woorden heet taalkundig ontleden. 
  

Werkwoorden WW

• Eén van de woordsoorten is het werkwoord. 
• In een zin staat altijd in ieder geval één werkwoord.
• Een werkwoord zegt wat iets of iemand doet. 
• Kijken, lachen, fietsen, plassen

Zelfstandig naamwoord ZN

• Dit is een woord voor een mens, dier, ding, plant of gevoel.
• kat, huis, hond, liefde, verdriet, cactus
• Heeft meestal een enkelvoud en meervoud: kat/katten.
• Je kunt er vaak een verkleinwoord van maken: koekje, bakje, boekje.  
• Je kan er een lidwoord voorzetten.

Lidwoord LW

• De, het of een

• Een lidwoord staat altijd voor een zelfstandig naamwoord. 
  
• de fiets, het huis, de hond, een dier
  

Bijvoeglijk naamwoord BNW

Een bijvoeglijk naamwoord (BNW) geeft extra informatie over een zelfstandig naamwoord (ZNW). Het vertelt iets over de eigenschap, kleur, vorm, grootte of toestand van het zelfstandig naamwoord. 

Let op! In het Nederlands staat het bijvoeglijk naamwoord meestal voor het zelfstandig naamwoord. Als het achter het zelfstandig naamwoord komt, staat er vaak een vorm van "zijn" bij.

De mooie auto staat op de oprit. Hij draagt een gele trui.

De auto is mooi. Zijn trui is geel. 

Voorzetsel VZ

Dit zijn woorden die een plaats, tijd of reden aangeven:

achter, bij, door, in, naar, op, onder, om, van, voor, met​

Zet je voor een lidwoord + zelfstandig naamwoord: 

door de sneeuw, naast de auto​

Voornaamwoorden

- persoonlijk

- bezittelijk

- betrekkelijk

- aanwijzend

Persoonlijk voornaamwoord 

Een persoonlijk voornaamwoord verwijst naar een persoon, een groep personen, dier of ding, zonder de naam te noemen.

Voorbeelden van persoonlijke voornaamwoorden:

ik, jij, hij, zij, wij, jullie, zij

Ik heb mijn boek bij me.

Zij komt morgen niet.

mij, jou, hem, haar, ons, jullie, hen 

Kun je mij helpen?

We hebben hen gezien.

Bezittelijk voornaamwoord 

Een bezittelijk voornaamwoord geeft aan van wie iets is. Het hoort bij een zelfstandig naamwoord en staat er vaak voor:

mijn boek, jouw jas, zijn fiets, haar tas, ons huis, onze woning, jullie moeder, hun auto

Dat is mijn pen. → mijn = bezittelijk voornaamwoord

Waar is jouw telefoon? → jouw = bezittelijk voornaamwoord

Hij pakt zijn rugzak. → hij = persoonlijk voornaamwoord & zijn = bezittelijk voornaamwoord

We wachten op onze leraar. → we = persoonlijk voornaamwoord & onze = bezittelijk voornaamwoord

Schrijfwijze bezittelijk voornaamwoord

• Dat is toch jouw laptop? Dat is toch mijn laptop?
• Is die laptop van jou? Is die laptop van mij?

• Daar staat uw bureau. 
• Dat bureau is van u.

Zet er 'mij' of 'mijn' voor in de plaats. 

Aanwijzend voornaamwoord

deze, die, dit, dat

• de-woorden> deze en die

de auto, deze of die auto

• het-woorden> dit en dat

het huis, dit huis of dat huis

• meervoud> deze en die

Aanwijzend voornaamwoord

Zinnen met uitleg

• Ik wil deze appel. → deze wijst aan welke appel, ik = persoonlijk voornaamwoord
• Kijk naar dat huis. → dat wijst aan welk huis
• Die man is mijn buurman. → die wijst aan welke man, mijn = bezittelijk voornaamwoord
• Neem dit boek mee. → dit wijst aan welk boek

Betrekkelijk voornaamwoord 

die, dat, wie, wat, wiens, welke, hetgeen

De man die daar loopt is mijn buurman. → “die” verwijst naar “de man”

Het boek dat op tafel ligt is van mij. → “dat” verwijst naar “het boek”

De leerling wie ik gisteren sprak is ziek. → “wie” verwijst naar “de leerling”

Het meisje wiens fiets kapot is, woont hiernaast. → “wiens” verwijst naar “het meisje”

Hij zei iets wat ik niet begreep. → “wat” verwijst naar “iets”

Degene wie ik gisteren sprak, is mijn buurvrouw.

Datgene wat hij zei, vond ik heel aardig.

Het woord waar het betrekkelijk voornaamwoord naar verwijst, noem je het antecedent.

Bijwoord 

Geeft extra informatie over:

• een werkwoord
  
• een ander bijwoord
  
• een bijvoeglijk naamwoord
  

Bijwoord 

Informatie over een werkwoord:

Hij loopt snel.

Het bijwoord is snel -> het zegt iets over het werkwoord lopen.

Bijwoord 

Informatie over een ander bijwoord:

Hij loopt heel snel.

Het bijwoord is heel -> het zegt iets over het andere bijwoord snel.

Bijwoord 

Informatie over het bijvoeglijk naamwoord:

Het is een ontzettend mooi huis!

Het bijwoord is ontzettend -> het zegt iets over het bijvoeglijk naamwoord mooi.

Bijwoord 

Er zijn bijwoorden van:

• plaats of richting: hier, daar, elders
  
• tijd of duur: nu, toen, binnenkort
  
• frequentie: wel, niet, soms
  
• wijze: snel, fraai, kort
  
• graad: erg, zeer, heel
  
• vragende bijwoorden: waar, hoe, waarom

Het bijwoord geeft informatie over....

Waar zegt het bijvoeglijk naamwoord iets over?

1. Zelfstandig naamwoord
2. Werkwoord
3. Voorzetsel

SLEEP DE WOORDSOORTEN NAAR DE GOEDE PLEK

'De ouders van Tom zijn erg aardige en behulpzame mensen.'

zelfstandig naamwoord

bijvoeglijk naamwoord

werkwoord

lidwoord

ouders

de

aardige

mensen

Tom

zijn

behulpzame

Achter de kast zit de kat.
'achter' is een voorzetsel

1. juist
2. onjuist

Noteer de/het zelfstandig naamwoord(en)
'Ons nieuwe huis is mooi en groot.'

Noteer de bijvoeglijke naamwoorden
'Ons nieuwe huis is mooi en groot.'

Zijn de onderstaande woordjes persoonlijke of bezittelijke voornaamwoorden?

Sleep elk woord hieronder naar het goede antwoord.

persoonlijk voornaamwoord

bezittelijk voornaamwoord

hen

ik

jij

jou

jouw

mijn

onze

wij

uw

zijn

Aanwijzende voornaamwoorden; noem er drie.

Hoe noem je de volgende woordsoorten?

Mijn, uw, jouw, zijn

1. zelfstandige naamwoorden
2. persoonlijke voornaamwoord
3. bezittelijke voornaamwoorden
4. aanwijzende voornaamwoorden

Aan de slag

Huiswerk:

Lees blz. 186 t/m 191 lesboek.

Maken H5 opdracht 1 t/m 5

&

Dia 45 van deze LessonUp

Schrijf het antecedent en de betrekkelijke voornaamwoorden op.

1: De kat die daar loopt, heeft een gebroken poot.

2: De beer die in het hok zit, is erg ongelukkig.

3: Het vrolijke konijn dat daar rent, is van mijn buurmeisje.

4: De stekelige egel die daar op de weg wandelt, loopt het risico dat ze over hem heen rijden.

5: Het witte paard dat op het dak loopt, is het paard van Sinterklaas.

6: De gevaarlijke krokodil die in jouw bil beet, had gewoon erg honger.

7: De aap die daar boven in de boom zit, heeft een klein banaantje gekregen van de oppasser.

8: De grote, gevaarlijke en stinkende hond die los mocht lopen, heeft op het gras gepoept.

9: De tijger die verliefd was op de leeuw, werd uitgelachen door de andere tijgers.

10: De wilde zalm die net nog op mijn bord lag, was echt heel erg lekker.