3.4 Water in rivieren en herhaling

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

3.4                   Water in rivieren

We krijgen water via...                        We verliezen water door...

1. de rivieren                                                           1. het water dat naar 

2. de neerslag                                                           zee stroomt

3. grondwater die vanuit de                              2. de verdamping

   buurlanden naar ons toe                                 3. door het gebruik

   stroomt 

Bovenloop -                  Middenloop                         Benedenloop

verwering / erosie     erosie/sedimentatie            sedimentatie

Delta

Twee soorten dijken

*winterdijk —> Hoog, iets verder weg

*zomerdijk —> Lager, dichtbij de rivier.

Het gebied tussen de zomer- en de winterdijk *uiterwaarden

                                 Uiterwaarde 

       

Meestal wordt dit gebied als grasland gebruikt,

                        omdat     gewassen tijdens de overstromingen zouden beschadigen.

zomerbed en winterbed

Komgronden

Als de rivieren overstromen komt het water buiten de bedding. Hier kan klei sedimenteren. Deze gebieden zijn de komgronden.

Zand klinkt niet in en daarom zijn de oeverwallen hoger dan de komgronden.

Komgronden

Oeverwal 

(Bewoning)

Komgrond 

(Landbouw)

Oeverwallen en komgronden

Oeverwallen 

zijn verhogingen die langs de oever van een rivier liggen. Ze zijn door de rivier zelf gevormd door afzetting van zand.

Oeverwal is een soort natuurlijke dijk.

Komgronden

 Sommige delen van uiterwaarden liggen lager. Die lage delen vormen diepe kommen waarin  tijdens overstromingen klei is afgezet.   

Piekafvoer

Piekafvoer

Als het waterpeil in een korte periode sterk stijgt, spreek je van een piekafvoer.

Uiterwaardafgraving - meer ruimte voor de rivier

Wat is waar?

1. De zomerdijk is hoger dan de winterdijk
2. De winterdijk is hoger dan de zomerdijk
3. De rivier is hoger dan de uiterwaarden.
4. De uiterwaarden is hoger dan de winterdijk

Meander

Als we rivieren vrij laten stromen dan worden ze vaak erg bochtig, dit heet meanderen. Doordat er veel bochten in de rivier zitten stroomt het water langzamer. 

Door de rivieren rechter te maken, te kanaliseren, kan het water er sneller doorheen stromen. De boten kunnen sneller varen. Om een rivier te kanaliseren worden er kribben aangelegd,

Kribben

Om een rivier te kanaliseren worden er kribben aangelegd, dat zijn kleine stenen dammen die een rechte hoek vormen met de zomerdijk.

Winterdijk

Zomerdijk

Uiterwaard

Kribben

Zomerdijk

Winterdijk

Uiterwaard

Winterdijk

Winterdijk

Zomerdijk

Zomerdijk

Vaargeul

Zomerbed

Winterbed

Uiterwaard

Uiterwaard

Debiet en regiem

Debiet: de hoeveelheid water 

                die een rivier afvoert

                 (in m3/sec)

Regiem: schommelingen in de 

                   waterafvoer

Bazel - Een stad aan de Rijn in Switzerland

Lobith is een Nederlandse plaats waar  de Rijn Nederland binnenstroomt.

Waarom is het debiet van de Rijn bij Bazel veel lager dan bij Lobith?

Verval

De Rijn stroomt 175 km door Nederland en mondt uit in de Noordzee. 

Het hoogteverschil tussen Lobith en de zee is 14 m.

Dit heet het verval

Verhang

Als je 14 m het hoogteverschil deelt met het aantal km tot de zee = 175, dan krijg je het hoogteverschil per km.

Dit heet het verhang.

14m : 175 km = 

14m: 175 000m= 0,08m = 8cm

Het hoogte verschil tussen twee punten van de rivier

Het hoogteverschil per kolometer

Het verval

Het verhang

Bovenloop

Middenloop

Benedenloop

Hoog verhang

Klein verhang

Groot verhang

m.n. sedimentatie

m.n. erosie

klein verhang

Meanders

v-dal

Hier is het verval het groots

Hier is het verval klein.

Hier is het verval het kleinst.

Tekst

benedenloop

stuwdam

veel verhang

bovenloop

zandbanken

weining verhang

Stuw

...is scheiding tussen twee wateren. Het is meestal een beweegbare klep in het water, waarachter het water blijft staan. De hoogte van het water regelen we door de klep hoger of lager te zetten. Zo blijft het water op het gewenste peil.

Sluis

Een sluis is ook een scheiding tussen 2 wateren, maar met deuren. 

 Sluizen reguleren het waterpeil zodat schepen kunnen passeren. 

www.rovid.nl

Bevaarbaarheid van een rivier 

Stuwen

Kribben

Kanalisering

Helpt verhang te overbruggen

Voorkomt meanderen

Reguleert debiet

Verhoogt de stroomsnelheid

Helpt vaargeul op diepte houden

Achter de oeverwallen liggen de komgronden.

Oeverval

 Alleen bij hoog water kunnen oeverwallen overstromen.

Komgronden

maak een tekening in je schrift

Waar zul je boerderijen vinden?

1. Uiterwaarden
2. Komgronden
3. Oeverwal
4. Boezem

Spaarbekken: Opslagplaats voor water voor later gebruik.

Een spaarbekken in de Biesbosch

Wat is het doel van een retentiegebied?

1. Het versnellen van de waterafvoer
2. Het stimuleren van recreatie
3. Het verhogen van de watertafel
4. Het voorkomen van overstromingen

Hoe draagt een retentiegebied bij aan natuurbehoud?

1. Het vermindert de biodiversiteit
2. Het leidt tot erosie
3. Het biedt leefgebied voor planten en dieren
4. Het verstoort de natuurlijke balans

Wat is een retentiegebied?

1. Een gebied dat geen water vasthoudt
2. Een gebied dat water versnelt en afvoert
3. Een gebied dat water vasthoudt en vertraagt
4. Een gebied dat water opslaat voor drinkwater

Retentiegebied

Wat ligt hoger?

1. uiterwaarden
2. Winterdijk
3. Zomerdijk
4. kribben

Hoe noemen we de schommelingen in de waterafvoer van een rivier?

1. waterscheiding
2. debiet
3. regiem
4. verhang

De eenheid van verhang is:

1. kilometer
2. meter
3. meter per kilometer (m/km)
4. kilometer per meter (km/m)

Wat zijn spaarbekken?

1. Een soort watervogel.
2. Een waterpark attractie.
3. Een reservoir voor het opslaan van water.
4. Een waterfilter voor thuiskraan.

De eenheid van verval is:

1. kilometer
2. meter
3. meter per kilometer (m/km)
4. kilometer per meter (km/m)

Het verhang van de Rijn in Nederland is

1. groot
2. gemiddeld
3. klein
4. blauw

Het deel net verder van de rivier af bestaat uit klei, dit zijn de ...

1. Komgronden
2. Zandruggen
3. Duinen
4. Oeverwallen

Het deel net naast de rivier bestaat uit zand, dit zijn de ...

1. Komgronden
2. Zandruggen
3. Duinen
4. Oeverwallen

Als de piekafvoer hoog is er kans op overstromingen.

1. goed
2. fout

Wat zie je op de foto?

1. Komgronden
2. Verhang
3. Zomerdijk
4. Debiet

Waar ligt Lobith?

1. Bij de uitmonding van de Rijn
2. Aan de Belgische grens
3. Aan de grens met Duitsland
4. In Duitsland

Waar ligt Lobith?

1. Bij de uitmonding van de Rijn
2. Aan de Belgische grens
3. Aan de grens met Duitsland
4. In Duitsland

Ruimte voor de rivier

1. dijkverlegging

2. uiterwaarde afgraven

3. zomerbed verdiepen

4. nevengeul graven

5. kribben verlagen

6. waterberging