12.2 voedingsmiddelen en voedingsstoffen

• Biologie
• Voortgezet speciaal onderwijs
• Leerroute 1

Verwachtingen vandaag!

• Mijn boek ligt open op paragraaf: 12.1 blz. 10 (huiswerkcontrole)
• Ik heb alleen de benodigde spullen op tafel: Boek, schrift en etui
• Als ik wat wil zeggen steek ik mijn hand op 
• Als de docent praat ben ik stil
• Ik respecteer een ander en zijn eigendommen

Leerdoelen herhalen

• Je kunt de werking van enzymen beschrijven.
  
• Je kunt beschrijven welke rol bacteriën en schimmels spelen bij voedselbederf.
  
• Je kunt manieren noemen waarop voedsel kan worden geconserveerd.

12.2 voedingsmiddelen en voedingsstoffen

Thema 12 voeding en vertering

Leerdoelen 12.2

• Je kunt de functies van voedingsstoffen en voedingsvezels in voedingsmiddelen noemen.
• Je kunt zes groepen voedingsstoffen met hun functie en kenmerken noemen.

Voedingsmiddelen

Producten die je eet of drinkt noem je voedingsmiddelen.

Voedingsmiddelen kunnen plantaardig of dierlijk zijn.

Voedingsvezels

• In veel plantaardige voedingsmiddelen zitten ook voedingsvezels.
• Voedingsvezels zijn delen van planten die je niet kunt verteren.
• Toch zijn voedingsvezels belangrijk. Ze zorgen ervoor dat je darmen goed werken en dat je beter kunt poepen.

Functies van voedingsstoffen

Voedingsstoffen hebben een aantal functies in je lichaam.

Ze worden gebruikt als:

• Bouwstoffen
• Brandstoffen
• Reservestoffen
• Beschermende stoffen

Bouwstoffen

• Als je groeit, komen er nieuwe cellen bij in je lichaam.
• Ook gaan oude cellen dood.
• Je lichaam maakt nieuwe cellen om de oude te vervangen.
• Hiervoor heb je bouwstoffen nodig. 
• Bouwstoffen zijn stoffen waarvan nieuwe cellen worden gemaakt.
• Je lichaam kan alle voedingsstoffen gebruiken als bouwstof.

Brandstoffen

• Om in leven te blijven, hebben cellen energie nodig.
• Om warm te blijven en te bewegen, is energie nodig.
• Energie komt vrij bij verbanding in de cellen.
• Hiervoor zijn zuurstof en brandstof nodig.
• Brandstoffen zijn energierijke stoffen.
• Vooral koolhydraten en vetten zijn een brandstof.
• Maar cellen kunnen ook eiwitten verbranden.

Reservestoffen

• Sommige stoffen heeft je lichaam niet meteen nodig.
• Je lichaam kan deze stoffen opslaan. 
• De stoffen kunnen dan later worden gebruikt.
• Stoffen die je lichaam opslaat, noem je reservestoffen.
• Je lichaam kan koolhydraten en vetten opslaan.
• Vet wordt onder de huid opgeslagen.
• Eiwitten kan je lichaam niet opslaan.

Beschermende stoffen

• Mineralen en vitaminen noem je beschermende stoffen. 
• Door een tekort aan beschermende stoffen kun je ziek worden.
• Mineralen en vitaminen worden soms extra toegevoegd aan voedingsmiddelen.
• Aan het zout dat wordt gebruikt om brood te bakken, is jood toegevoegd.

Eiwitten

• Cellen bestaan voor een groot deel uit eiwitten.
• Alle enzymen zijn eiwitten.
• Voor de vorming van cytoplasma zijn veel eiwitten nodig.
• Je lichaam kan geen eiwitten opslaan.
• Heb je teveel eiwitten binnen gekregen dan worden deze gebruikt bij verbranding.
• Eiwitten zijn het makkelijkst uit dierlijke voeding te halen.

Koolhydraten

• Suiker en zetmeel zijn koolhydraten.
• Koolhydraten zitten voornamelijk in plantaardige voedingsmiddelen.
• Dierlijke voedingsmiddelen bevatten weinig koolhydraten. 
• Koolhydraten zijn belangrijke brandstoffen, ze leveren veel energie.
• De meeste koolhydraten worden verbrand.
• Bij een overschot kunnen deze omgezet worden als reservestof.

Vetten

• Vetten dien vooral als brandstof.
• Als je meer vet binnenkrijgt dan nodig, wordt het opgeslagen als reservestof.
• Onverzadigde vetten zijn meestal plantaardige, vloeibare vetten. Deze gebruikt je lichaam als bouwstof, bijvoorbeeld voor celmembranen.
• Verzadigde vetten zijn meestal dierlijk en dienen vooral als brandstof.
• Vetten leveren ook vitamine A, D en E en zijn dus belangrijk.
• Als je teveel verzadigde vetten eten heb je een grotere kans op hart- en vaatziekten.

Water

• Water is een bouwstof.
• Organismen bestaan voor het grootste deel uit water.
• Een volwassen persoon bestaat voor 55 tot 65% uit water.
• Water is belangrijk voor het vervoer van stoffen in je lichaam.
• Je lichaam verliest water door zweten of plassen. Dit moet je weer aanvullen.
• Alle dranken, bevat water, maar ook sommige voedingsmiddelen bevatten veel water.

Mineralen

• Voorbeelden van mineralen zijn calcium, fluoride, ijzer, natrium en kalium.
• Je lichaam heeft allerlei minerale nodig als bouwstoffen en beschermende stoffen.
• Bijvoorbeeld voor het aanmaken van botten of vorming van rode bloedcellen.
• Je hebt elke dag maar weinig minerale nodig. 
• Van keukenzout (natrium) gebruik je vaak zelfs te veel. 

Vitaminen

• Vitaminen worden aangegeven met een letter en soms nog met een getal.
• Belangrijke vitaminen zijn A, B, C, D, E en K. 
• Aan sommige voedingsmiddelen worden vitaminen toegevoegd.
• De soort en de hoeveelheid vitamine in voedingsmiddelen kan heel verschillend zijn. 
• In groente en fruit zit veel vitamine C, in vis vitamine D en in vlees vitamine A,
• Als je gevarieerd eet, krijg je voldoende van alle vitaminen binnen.
• Door een tekort aan een bepaalde vitamine kun je ziek worden.
• Een tekort aan vitamine K kan er bijvoorbeeld voor zorgen dat je bloed niet goed stolt.

Aan het werk!

Maken opdrachten 12.2: 1, 2, 3, 5, 6 en 7 

Klaar?

Laten checken bij docent, bij goedkeuring nakijken.

Klaar?  Werk laten zien aan docent.

Veel fout? -> Maken test jezelf 12.2

Veel goed? -> Maken Plusopdracht 8+

 

Leerdoelen herhalen

• Je kunt de functies van voedingsstoffen en voedingsvezels in voedingsmiddelen noemen.
  
• Je kunt zes groepen voedingsstoffen met hun functie en kenmerken noemen.