5BIOW SOS Zinsleer

• Nederlands
• Secundair onderwijs

5BIOW SOS Zinsleer

Incongruentie

Een fout waarbij onderwerp en persoonsvorm niet hetzelfde getal hebben (Enk/MV).

Vb fout: Het merendeel van die vrouwen droegen…

Correct: Het merendeel van die vrouwen droeg…

Waarom gebeurt het? 

Waarom gebeurt het?

Het onderwerp lijkt mv →  is eigenlijk enk.

Er staat informatie tussen het onderwerp en de pv.

Hoe vermijden? Drie stappen.

Zoek het echte onderwerp.

Bepaal: enkelvoud of meervoud?

Stem de pv af op dat onderwerp.

Tip: Let op misleidende woorden zoals het merendeel, een aantal, de groep, de reeks, een paar…

Welke zin is correct?

1. Een aantal leerlingen heeft de toets al ingediend.
2. Een aantal leerlingen hebben de toets al ingediend.

Verbeter indien nodig:
De meerderheid van de studenten vonden het examen duidelijk.

Lijdend voorwerp

Wat?

Het lijdend voorwerp is het deel van de zin dat niet zelf handelt of actief is, maar dat de handeling

ondergaat. Het kan een persoon of een ding zijn. Bij zinsontleding bepaal je eerst het gezegde en het

onderwerp. Dan kijk je of er ook een lijdend voorwerp in de zin staat. Dit hoeft niet altijd zo te zijn.

Hoe vind je het LV? 

3 Stappen: 

1. Zoek eerst de pv en O met  ja-neen-vraag.

2. Wie of wat + pv +O? 

3. Antwoord =  LV.

• Een lv komt alleen voor in een zin met wwg.

• Een lv begint nooit met een voorzetsel.

Wat is het LV in deze zin?
De onderzoekers analyseerden gisteren de onverwachte resultaten.

Wat is het LV in deze zin?
De professor stuurde de studenten een uitgebreide feedbackbrief.

Wat is het LV in deze zin?
De jury beoordeelde het project volgens de opgelegde criteria.

Meewerkend voorwerp

Het meewerkend voorwerp is het deel van de zin dat meewerkt aan een handeling. 

Vaak is het een persoon, maar het kan ook een ding zijn. 

Hoe vind je het? 

Zin met LV vaak ook een MV. 

3 stappen:

1. Kun je er aan of voor voor denken?

2. Als aan of voor ervoor staat, kun je dit woord dan weglaten?

3. 2x ja: MV

Wat is het MV?
De school bezorgde het rapport tijdig aan de ouders.

Wat is het MV?
De verpleegkundige gaf de patiënt na de behandeling duidelijke instructies.

Wat is het MV?
De coach vertelde aan zijn team een inspirerend verhaal.

Opgelet!

Als je aan of voor niet weg kunt laten, is het geen meewerkend voorwerp, bijvoorbeeld in de zin hieronder.

· Zij denkt aan hem.

· Hij staat voor de deur.

Hen of hun? 

hun: meewerkend voorwerp zonder voorzetsel

hen: lijdend voorwerp en na een voorzetsel 

De trainer gaf ___ een streng maar rechtvaardig advies.

1. hun
2. hen

De directie heeft ___ niet op de hoogte gebracht van de beslissing.

1. hun
2. hen

De leerlingen rekenen op ___ om het project tot een goed einde te brengen.

1. hen
2. hun

Actieve of passieve zinnen? 

Ik vermoord mijn oma. : actief

Mijn oma wordt door mij vermoord. : passief

Actief: het onderwerp voert de actie uit. 

Passief: het onderwerp ondergaat de actie. 

Passivitis

👉 Vermijd passief wanneer je:

een boodschap direct & persoonlijk wil brengen

de handelende persoon belangrijk vindt

onnodige herhaling en omslachtigheid wil vermijden

Passivitis

👉 Passief is wél nuttig wanneer:

de dader onbekend/onbelangrijk/overduidelijk is

de handeling centraal moet staan

het beleefd, tactisch of minder herhalend moet zijn

Er werd vannacht ingebroken in het labo.

Mag dit passief blijven staan?

De nieuwe richtlijnen werden gisteren aangekondigd.

Mag dit passief blijven staan?

Er werd gevraagd om de smartphones weg te bergen.

Mag dit passief blijven staan?

Voorzetselvoorwerp (vzv)

Een zinsdeel dat begint met een vast voorzetsel dat bij het gezegde hoort.

Voorbeelden: zorgen voor, geloven in, denken aan, verlangen naar, zich verheugen op.

→ Vaak figuurlijke betekenis.

Hoe herken je het?

Een zinsdeel is een vzv wanneer:

Het begint met een voorzetsel dat je niet kunt vervangen zonder betekenis te verliezen.

Het voorzetsel vormt een vaste verbinding met het gezegde.

Opgelet

Een vzv komt nooit samen met een mv.

Als het voorzetsel een plaats aanduidt ->  geen vzv 

Welk zinsdeel is het voorzetselvoorwerp?
De studenten vroegen zich af of ze konden deelnemen aan het vervolgproject.

1. aan het vervolgproject
2. zich af
3. zich af of ze konden deelnemen
4. of ze konden deelnemen aan het vervolgproject

Noteer het voorzetselvoorwerp in deze zin:
De onderzoekers rekenen op een snelle doorbraak in het experiment.

Duid het voorzetselvoorwerp aan.
De professor wees tijdens de lezing naar een mogelijk toekomstscenario.

BWB

Een bijwoordelijke bepaling is een zinsdeel dat je iets vertelt over tijd, plaats, richting, reden, hoeveelheid. Het geeft antwoord op de vragen wanneer, waar, waarheen, waarom, hoe, hoeveel.

Hoe? 

Bij zinsontleding zoek je eerst de persoonsvorm en het onderwerp van de zin. Dan kijk je of er een lijdend voorwerp en eventueel een meewerkend voorwerp in de zin staat. De overgebleven zinsdelen zijn vaak bijwoordelijke bepalingen.

Wat is inversie?

De normale, 'ongemarkeerde' woordvolgorde is in het Nederlands onderwerp - werkwoord - voorwerp.

Wanneer daar van afgeweken wordt en het werkwoord voor het onderwerp staat, spreken we van inversie. 

Wanneer gebruik je inversie correct?

Als een zin begint met een ander zinsdeel dan het onderwerp, bv. een bepaling, hanteer je een andere woordvolgorde. 

Dan staat de pv voor het o.

Voorbeeld: Morgen ga ik naar het Louvre.

Beknopte bijzin

Een beknopte bijzin is een bijzin zonder onderwerp, persoonsvorm en gezegde. Als je er een gewone bijzin van maakt, moet het onderwerp van deze bijzin hetzelfde zijn als het onderwerp van de hoofdzin. 

 foutieve beknopte bijzin

De man wou een blik cola drinken, maar knalde open,' is nogal luguber. 'De man wou een cola drinken, maar dat (blik cola) knalde open,' geeft de inhoud van de zin wel correct weer.

In een beknopte bijzin mag je enkel woorden weglaten onder drie voorwaarden. Het weggelaten woord ...

1- heeft dezelfde betekenis;

2- heeft dezelfde grammaticale functie;

3- staat op de juiste plaats ten opzichte van de persoonsvorm.

Welk deel is de beknopte bijzin?
Na het lezen van het artikel, schreef de leerling een scherpe samenvatting.

Zet de beknopte bijzin om in een gewone bijzin:
Door hard te studeren, haalde Emma een hoog cijfer.

Verbeter de fout in deze zin:
Na het openen van de kooi, vloog de papegaai meteen weg.