creatief schrijven & spelling les 5: meervoud en samengestellingen herh.+oef

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Creatief schrijven & Spelling

les 5

Nederlands Periode 1 VWO 1 2023-2024

0

Terugblik

Vorige les heb je geleerd welke regels je toepast bij de meervoudsvormen. 

Welke regels van de meervoudsvormen heb je onthouden?

Regels meervouden van zelfstandige naamwoorden

• Heeft een zelfstandig naamwoord een klinker (= een lange klank) aan het eind dan schrijf je een ‘s - accu's
• Is het zelfstandig naamwoord een leenwoord vanuit het Frans of Engels dan zet je de ‘s’ er aan vast:  cowboys – etuis - cafés
  (Allemaal geen lange klank of door een accent aigu verkregen.)
  Let op: je schrijft baby’s    maar     trolleys
  Indien er een medeklinker voor de ‘y’ staat dan schrijf je ‘s, maar schrijf je een klinker voor de ‘y’ staat, dan schrijf je de ‘s’ er aan vast.
• Woorden die eindigen op –ie:
   Valt de klemtoon op de –ie, dan krijg je –ën / melodie wordt melodieën
   Valt de klemtoon niet op de –ie, dan krijg je alleen een –n en komt er een trema op de bestaande e. /  bacterie   wordt  bacteriën
  
  
  Woorden die eindigen op –s of f: krijgen z of v vb. grens-grenzen
• Woorden die eindigen op –ee of –ie:  krijgen ën of n met trema op de laatste e vb. idee-ideeën
• Woorden die eindigen op klinker: krijgen een ‘s bij uitspraak verandering vb. oma-oma’s
• Woorden die eindigen op onbeklemtoonde –el, -es, -et, -ik, of –it krijgen geen verdubbeling van de laatste medeklinker vb. dreumes-dreumesen
• Woorden krijgen een klinkerverandering vb stad-steden
• Woorden uit het Latijn: vb. museum-musea/museums
• Woorden met alleen meervoud of enkelvoud vb. vee, zand, hersenen

Regels meervouden van zelfstandige naamwoorden (vervolg)

• Woorden die eindigen op onbeklemtoonde –el, -es, -et, -ik, of –it krijgen geen verdubbeling van de laatste medeklinker vb. dreumes-dreumesen

• Woorden krijgen een klinkerverandering vb stad-steden

• Woorden uit het Latijn: vb. museum- musea/museums

• Woorden met alleen meervoud of enkelvoud vb. vee, zand, hersenen

Waarom is het meervoud van spray 'sprays'?

Wat is het meervoud van industrie?

1. industrieën
2. industriën

Wat is het meervoud van cd?

1. cd's
2. cd-s
3. cd'en
4. cds

Wat is het meervoud van politicus?

1. politici
2. politici's
3. politicussen
4. politicies

Wat is het meervoud van museum?

1. musea's
2. museums
3. musea
4. musea en museums

Wat is het meervoud van abonnee?

1. Abonnees
2. Abonneën

Wat is het meervoud van havik?

1. haviken
2. havikken
3. haviks

Wat is het meervoud van knie?

1. kniën
2. knieën

Wat is het meervoud van logé?

1. logés
2. logees

Vooruitblik

Aan het eind van deze les...

...ken je de regels voor de spelling van samengestelde woorden.

Regels samenstellingen

Wanneer gebruik je een tussen-n?
1. Wanneer het linkerdeel van de samenstelling een persoon is dan zet je altijd een tussen-n.
ziekenhuis – lerarenkamer – ambtenarenoverleg
2. Wanneer je het linkerdeel in de meervoudsvorm een ‘n’ geeft, dan zet je ook een tussen-n.
Vb: notendop – boekentas – fietsenrek – spinnenweb

Regels samenstellingen

Wanneer zet je geen tussen-n:

1. Wanneer je de meervoudsvorm van het linkerdeel zowel met een ‘n’ als een ‘s’ kunt zetten, dan zet je geen tussen-n.              

Vb.: aktetas – gedachtegang – groentesoep

2. Wanneer je een linkerdeel moet vormen met ‘zon’, ‘maan’’ dan zet je ook geen tussen-n.                            Vb.: zonnestraal – maneschijn
Wanneer het linkerdeel het rechterdeel versterkt dan zet je geen tussen-n. (uitdrukking/versteende samenstelling)                                                           Vb.: boordevol –  beresterk – apetrots – reuzeleuk
Vb.: bullebak – schattebout - spillebee

Regels samenstelling

Wanneer zet je geen tussen-n: (Vervolg)

3. Wanneer het linkerdeel het rechterdeel versterkt dan zet je 

     geen tussen-n. 

(uitdrukking/versteende samenstelling)  

                                                        

Vb.: boordevol –  beresterk – apetrots – reuzeleuk

Vb.: bullebak – schattebout - spillebeen

0

Aan de slag!

Je kunt nieuwe woorden vormen door twee bestaande woorden samen te voegen. Als je zo'n samenstelling maakt van twee zelfstandige naamwoorden, moet je soms een -n schrijven tussen de twee woorden. 

Maak slide 23 t/m 48

Schrijf het eerste deel van de samenstelling op in het enkelvoud.
Schrijf achter elk zelfstandig naamwoord de meervoudsvorm.
Let op, sommige woorden hebben twee meervoudsvormen! Schrijf in dat geval beide vormen op.
'paardenstaart'

Schrijf het eerste deel van de samenstelling op in het enkelvoud.
Schrijf achter elk zelfstandig naamwoord de meervoudsvorm.
Let op, sommige woorden hebben twee meervoudsvormen! Schrijf in dat geval beide vormen op.
'ladekast'

Schrijf het eerste deel van de samenstelling op in het enkelvoud.
Schrijf achter elk zelfstandig naamwoord de meervoudsvorm.
Let op, sommige woorden hebben twee meervoudsvormen! Schrijf in dat geval beide vormen op.
'plantenspuit'

Schrijf het eerste deel van de samenstelling op in het enkelvoud.
Schrijf achter elk zelfstandig naamwoord de meervoudsvorm.
Let op, sommige woorden hebben twee meervoudsvormen! Schrijf in dat geval beide vormen op.
'kippenhok'

Schrijf het eerste deel van de samenstelling op in het enkelvoud.
Schrijf achter elk zelfstandig naamwoord de meervoudsvorm.
Let op, sommige woorden hebben twee meervoudsvormen! Schrijf in dat geval beide vormen op.
'rentestijging'

Schrijf het eerste deel van de samenstelling op in het enkelvoud.
Schrijf achter elk zelfstandig naamwoord de meervoudsvorm.
Let op, sommige woorden hebben twee meervoudsvormen! Schrijf in dat geval beide vormen op.
'aktetas'

Schrijf het eerste deel van de samenstelling op in het enkelvoud.
Schrijf achter elk zelfstandig naamwoord de meervoudsvorm.
Let op, sommige woorden hebben twee meervoudsvormen! Schrijf in dat geval beide vormen op.
'zakenman'

Vergelijk de meervoudsvormen en de aanwezigheid van de tussen-n op slide 23 t/m 29. Welke regel kun je hieruit afleiden?

Maak een samenstelling van gegeven woorden.

trap+huis

Maak een samenstelling van gegeven woorden.

behoefte+ patroon

Maak een samenstelling van gegeven woorden.

knikken+bollen

Maak een samenstelling van gegeven woorden.

reus+ leuk

Maak een samenstelling van gegeven woorden.

reus + rad

Maak een samenstelling van gegeven woorden.

bende + leider

Maak een samenstelling van gegeven woorden.

zon + stelsel

Maak een samenstelling van gegeven woorden.

nacht + gaal

Maak een samenstelling van gegeven woorden.

plat+ land

Maak een samenstelling van gegeven woorden.

zede+ delict

Maak een samenstelling van gegeven woorden.

hel+vuur

Maak een samenstelling van gegeven woorden.

beer + sterk

Maak een samenstelling van gegeven woorden.

bejaarde+ flat

Maak een samenstelling van gegeven woorden.

ooi+ vaar

Maak een samenstelling van gegeven woorden.

rug+ prik

Controleer de volgende samenstellingen. Verbeter de woorden die verkeerd gespeld zijn.
1 faseverschil 6 wiegendood. 11 rollenbollen 16 vliegezwam
2 gedaantenverandering 7 verrekijker 12 lindenbloesem 17 waardeoordeel
3 linzensoep 8 berevacht 13 heldenrol 18 bakkebaard
4 lachebek 9 hunebed 14 geboortengolf 19 bollenboos
5 eendeëi 10 apenstreek 15 berenklauw 20 apenlazarus

0