St-Jozef_meertaligheid en woordenschatverwerving

• Nederlands
• Hoger onderwijs

De grenzen van mijn taal 

zijn de grenzen van mijn wereld

-Ludwig Wittgenstein

Wie ben ik?

• Agoog - Taalkundige - Lerarenopleider 
• 'expert meertaligheid / taalverwerving' 
• Lector Taal in grootstedelijke context aan EhB 
• Taaladviseur Huis Nederlands Brussel

Vandaag 

1.  Woordenschatverwerving: wat, waarom & hoe? 
   
   
2. Meertaligheid: wat, waarom & hoe?
   
   
3. En in de praktijk? Enkele tips & sessie 2 

Kennis zit verpakt in taal

--> woorden = bouwstenen van taal

Wat als je te weinig woorden kent (in die taal)? 

Op weg naar huis kwam hij langs een tomderie. En omdat hij honger had, dacht de kleine muis: “Daar ga ik eens eventjes knulbarren naar iets sumpels.” Hij vond een gele krispel en flunkerde, flunkerde.​

“Wat ben jij voor een kluter?,” tjorkte Tobias, de hond van de tomderie. ​

“Ik ben een muis, hokknor!”, gruperde Jonathan. ​

Tobias scokerde zijn hokknor. “Muizen zijn toch zeker foons?”, zei hij.​

“Ik ben ook foons,” riep Jonathan slaterig. “Muisfoons, als je het weten wil.”​

Tobias moest even droppen teut hij zei: “Ja, je hebt wel het geremp van een muis, maar je hebt niet de kleur van een muis.”​

Jonathan zoupte diep om dat stomme gruterige dier te zeggen wat hij te zeggen had. Maar... de woorden bleven in zijn hunk klibben toen hij over zijn tsalp naar steuveren drufte. Hij was niet foons. Hij had de kleur van ‘een gele krispel’, gukte Jonathan bang.

Tomderie

Hond = Tobias

Muis = Jonathan

Op weg naar huis kwam hij langs een boerderij. En omdat hij honger had, dacht de kleine muis: “Daar ga ik eens eventjes knulbarren naar iets sumpels.” Hij vond een gele krispel en knabbelde, knabbelde.​

“Wat ben jij voor een kluter?”, tjorkte Tobias, de hond van de boerderij. ​

“Ik ben een muis, stomkop!”, gruperde Jonathan. Tobias scokerde zijn stomkop. “Muizen zijn toch zeker grijs?”, zei hij.​

“Ik ben ook grijs,” riep Jonathan slaterig. “Muisgrijs, als je het weten wil.”​

Tobias moest even droppen teut hij zei: “Ja, je hebt wel het figuur van een muis, maar je hebt niet de kleur van een muis.” ​

Jonathan zoupte diep om dat stomme gruterige dier te zeggen wat hij te zeggen had. Maar... de woorden bleven in zijn keel klibben toen hij over zijn lijf naar achteren drufte. Hij was niet grijs. Hij had de kleur van ‘een gele wortel’, gukte Jonathan bang. ​

90-95% van de woorden zijn gekend = inhoud begrepen

context

In De Dikke van Dale staan ongeveer 230 000 trefwoorden. Hoeveel % kent een Nederlandstalige actief?

1. 10%
2. 30%
3. 50%
4. 70%

Hoeveel nieuwe woorden kan je in 1 lesuur verwerven?

1. 5
2. 10
3. 15
4. 20

Hoeveel woorden heb je nodig om sociaal zelfredzaam te zijn?

1. 2000
2. 5000
3. 7000
4. 11000

Hoeveel woorden kan een OKAN-leerling na 1 jaar OKAN productief gebruiken?

1. 3000
2. 5000
3. 7000
4. 10000

Hoeveel woorden moet je kennen om een vakspecifieke opleiding te kunnen volgen?

1. 5000
2. 7000
3. 11000
4. 15000

Conclusie?

• Inzetten op taalverwering
• Inzetten op woordenschatonderwijs

==> iedere leerkracht een taalleerkracht!

Hoe dan? 

Taalontwikkelend lesgeven

TOL / TVO 

3 pijlers: 

            CONTEXT

            INTERACTIE

            TAALSTEUN

Context = kapstok

- bouw de les logisch op

- kader de les in een groter geheel

- activeer de voorkennis

- koppel de les aan alledaagse ervaringen

- visualiseer

- creëer ervaringen 

- structureer het denkproces 

werkvormen?

Frame it / mixed-up piles / veldslag met stellingen / woordspin / quiz / actualiteit / OLG / ... 

Interactie = kennis delen

Onderwijsleergesprek (OLG)

 - van eenvoudige naar complexere vragen

- geef lln voldoende tijd om antwoorden te formuleren

Samenwerkend leren

- duowerk of groepswerk

- expliciteer doel / timing / check / evalueer

één-op-éénbegeleiding

 - vraag door / wacht even / geef positieve feedback 

werkvormen?

experts / rollenspel / denken - delen - uitwisselen / informatiekloof / genummerde hoofden / ...

Taalsteun = steun in nieuwe taal

Dagelijks algemene taal (DAT) 

      - thuistaal 

Cognitief abstracte taal (CAT)

     - schooltaal

     - vaktaal 

Taalsteun = steun in nieuwe taal

Taalleerstrategieën

- leesstrategie / bouw kennis stap voor stap op / organiseren / compenseren 

Taalsteun gericht op begrip

- duidelijke structuur van cursusmateriaal 

- pas je taal aan

Taalsteun gericht op productie

- schriftelijke ondersteuning: schrijfkaders, woordenblik, taalposter, ...

- opdrachten om begrip te controleren: rollenspel, posters maken, ...

werkvormen

elevator pitch / puzzelen met tekst / instructiefiches / woordenlijsten / pecha kucha / verschillende versies / sleutelschema's / woordenblik /  ... 

Poolse boeren

reactie? 

wat met meertaligheid?

De ijsberg van Cummins 

- kennis van taal is dynamisch

- dominante taal 

- context afhankelijk

T1 helpt om een nieuwe taal (T2) te verwerven

• Verworven taalsystemen overlappen gedeeltelijk
  
  
• Onderliggend kennis- reservoir 
  
  
• Hulpbron, brug

leerlingen gebruiken T1 strategisch als talige hulpbron(nen) bij:

- translanguaging

- code switching

- borrowing 

- luistertaal

Ben je het eens met deze stelling? 'in het belang van uw kind spreken we Nederlands op school?

Ja

Neen

T1 toelaten op school

- 'cognitive load'

- gebruik kennis onder de ijsberg

- welbevinden van de leerling

         T1 valoriseren = identiteit erkennen 

         veilig leerklimaat 

         leerwinst

T1 wordt gebruikt voor:

Organisatie van het leren	Inhoud van het leren	Socio-emotionele redenen
"Mag ik een pen?"	"Wat betekent 'wisselstroom'?"	gevoelens uitdrukken ~> wel-bevinden

Inhoud van het leren: je kent het concept wel, maar het woord niet

Indien te veel kleurboek, suggesties zeker welkom. :-) 

Hoe gaat het met jullie welbevinden? 

Hoe dan?

• als leraar steeds terugkeren naar het Nederlands
• oog voor duidelijk en toegankelijk Nederlands
• gebruiken van CONTEXT - INTERACTIE - TAALSTEUN
• geen angst voor 'geklap achter't gat'
• variatie in werkvormen
• goede afspraken / talenbeleid van de school

 voorbeelden

• groepswerk, duowerk, ...
• 6 didactische stappen van Gibbons
  (concrete context - afstand nemen - gezamelijke conclusie - nieuw taalgebruik - lezen - opschrijven)
• afspraken maken - jokers gebruiken
• opdracht in het Nederlands geven - voorbereiden in T1 - terugkoppelen in het Nederlands

voorbeelden

• talenpaspoort en taalprofiel van de klas
• etymologie en betekenisonderhandeling - wonderlijke wortels
• materiaal labelen in verschillende talen
• meertalige karakter van het vak betrekken
• meertalige werkvormen bingo
• ...

ideeën?

Vragen? 

Vragen? 

- leerlingen ondersteunen: TOL + herhaling

- anderstalige leerlingen evalueren? Talenbeleid

- scoren op vaardigheden? 

- hulpmiddelen voor klasgenoten

- vaktaal wiskunde? 

Sessie 2 - praktijkgerichte casus(sen)

Wat neem je mee?

Wat als je alles letterlijk nam?