5.1 & 5.2

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t, mavo, havo
• Leerjaar 1

Thema 5: Waarnemen, gedrag en regeling

Waarnemen van je omgeving

Basisstof 2:

voelen, ruiken proeven

Vandaag

- herhaling baisstof 1

Uitleg basisstof 2

- Werktijd

- Afsluiting

- Huiswerk voor volgende week: basisstof  2 af

Wat is waarnemen?
(levenskenmerk van thema 1)

Geef een voorbeeld van een zintuig

Wat moet je weten van basisstof 1?

 

- Je kunt de werking van zintuigen beschrijven.

- Je kunt de zintuigen noemen met hun ligging en hun prikkel.

Waarnemen

Waarnemen is een van de levenskenmerken (thema 1), dit doe je met je zintuigen. Waarnemen kan dus voelen, ruiken, proeven, zien ect. zijn. 

Een zintuig is een orgaan dat reageert op prikkels. De prikkels worden omgezet in een impuls. Een impuls gaat via een zenuw naar de hersenen

Waarnemen

Prikkels zijn invloeden uit de omgeving, denk aan geur of geluid bijvoorbeeld. In de zintuigen zitten zintuigcellen, deze zitten vast aan zenuwen en vangen alle prikkels op en sturen deze door naar de hersen met impulsen. Een impuls is een elektrisch signaaltje.

Zintuigen

Je hebt verschillende soorten zintuigen, warmtezintuigen reageren op warmte bijvoorbeeld. (zie tabel 1 in je boek)

Zintuigen reageren niet alleen op prikkels maar ook op pijn, dit doen ze met pijnpunten.

Wat moet je weten van basisstof 2?

Je kunt de bouw en functies van de huid beschrijven.

Je kunt benoemen hoe je verschillende geuren ruikt.

Je kunt benoemen hoe je verschillende smaken proeft.

tip: maak aantekeningen!!

De huid

Je huid is het grootste orgaan dat je hebt. Je huid bestaat uit twee delen, de opperhuid en de lederhuid.

De opperhuid bestaat uit twee lagen, de kiemlaag en de hoornlaag. De hoornlaag zijn dode huidcellen en de kiemlaag zijn nieuwe levende huidcellen.

Opperhuid

De opperhuid bestaat uit de hoornlaag en de kiemlaag.

Hoornlaag

De hoornlaag bestaat uit dode huidcellen. Deze laag vormt een barrière tegen indringers (bacteriën en schimmels).

En het beschermt ons tegen uitdroging

Kiemlaag

De kiemlaag bestaat uit levende cellen.

In de kiemlaag wordt pigment gemaakt.

Pigment beschermt de huid tegen UV-straling van de zon.

Lederhuid

In de lederhuid liggen de warmte- koud- druk- en tastzintuigen. Dit zijn de adequate prikkels van de huid.  

De lederhuid

Ook liggen in de lederhuid de zweetklieren, die zweet produceren, talgklieren die talg produceren en haarzakjes waaruit je haar groeit. 

Onder de huid ligt het onderhuidse bindweefsel. Hierin ligt vet opgeslagen dat dient als reservevoedsel.

brandwonden

Ruiken

Boven in de neusholte bevindt zich het reukzintuig. De reukzintuigcellen liggen in het neusslijmvlies. Ze worden geprikkeld als er geurende gassen bij komen en sturen dan impulsen naar de hersenen. Je hebt verschillende reukzintuigcellen die allemaal op andere geurstoffen reageren. Geurstoffen zijn adequate prikkels voor de reukzintuigcellen

Proeven

In het oppervlak van de tong bevindt zich het smaakzintuig. Over je tong lopen veel fijne groefjes. Aan de zijkanten van die groefjes liggen smaakknopjes. In de smaakknopjes liggen smaakzintuigcellen.

De smaakzintuigcellen in de tong kunnen vijf verschillende smaken onderscheiden: zoet, zout, zuur, bitter en hartig (umami). Dit zijn de adequate prikkels.

Drempelwaarde

Pas als de adequate prikkel groot genoeg is, dan wordt de prikkel omgezet naar impuls en kun je iets waarnemen.

Met een te lage drempelwaarde, neem je de prikkel niet waar.

schooltv.nl

Je smaak en ruikzintuigcellen reageren op alle geurstoffen en alle smaakstoffen. Waar of niet waar, leg je antwoord uit.

Werktijd

lezen  blz. 94-96

-  basisstof 2 (opdracht 1, 2,4,6,7,8,9)

Werktijd mavo

- Afmaken basisstof 1 (opdracht 1 t/m +8)

-  basisstof 2 (opdracht 1 t/m +10) = blz. 92 t/m 96