13.5 Het autonome zenuwstelsel

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

13.5 Het autonome zenuwstelsel

Deze les: 

- Herhalen/afronden 13.4

- Bespreken huiswerk 13.4 opdr. 1 t/m 5

- D-toets 13.3 + 13.4 maken

- 13.5 Het autonome zenuwstelsel

- Examentraining H13

Exciterende neurotransmitter-> EPSP

Exciterende postsynaptische potentiaal (EPSP):

de membraanpotentiaal van het postsynaptisch neuron wordt tijdelijk minder negatief

Inhiberende neurotransmitter-> IPSP

Inhiberende postsynaptische potentiaal (IPSP):

de membraanpotentiaal van het postsynaptisch neuron wordt tijdelijk  negatiever

Impulsoverdracht tussen neuronen

Elk neuron maakt maar één type neurotransmitter en kan dus ook alleen maar óf exciterend óf inhiberend zijn.

Of er een actiepotentiaal in het volgende neuron ontstaat, hangt af van de optelsom (summatie) = het effect van alle exciterende (EPSP) en inhiberende (IPSP) neurotransmitters op het postsynaptische potentiaal. 

EPSP + IPSP = summatie

Elk neuron heeft contact met meerdere andere neuronen.

EPSP + IPSP = summatie

De EPSP als gevolg van één stimulerende neurotransmitter is meestal te gering om een actiepotentiaal op te wekken.

EPSP + IPSP = summatie

De optelsom (summatie) van alle EPSP's en IPSP's op een bepaald moment bepalen of er in het postsynaptisch neuron een actiepotentiaal optreedt.

Neuron P geeft een neurotransmitter met een inhiberende werking af.

1. Waar
2. Niet waar

De drempelwaarde van neuron Q wordt niet bereikt.

1. Waar
2. Niet waar

In neuron Q vindt geen ionentransport plaatst.

1. Waar
2. Niet waar

1

2

3

4

Exciterend, inhiberend of niets?

Inhiberende neurotransmitter

Exciterende neurotransmitter

1

2

3

4

Verschillende typen schakelingen

 A) Convergentie – Informatie uit verschillende bronnen komt samen bij één neuron.

Verschillende typen schakelingen

 B) Divergentie – Informatie uit één bron wordt verspreid naar verschillende bestemmingen.

Verschillende typen schakelingen

 C) Parallelcircuit – Eén prikkel veroorzaakt een korte reeks actiepotentialen omdat de parallelwegen verschillend van lengte zijn.

Verschillende typen schakelingen

D) Positieve terugkoppeling – Impulsen kunnen circuleren zodat één prikkel een lange reeks actiepotentialen aan de outputkant kan veroorzaken. Het inhiberende neuron kan het proces zo nodig stoppen. Dergelijke circuits kunnen fungeren als ritmegenerator (bijv. voor rillen of krabben). 

Verschillende typen schakelingen

E) Negatieve terugkoppeling – Hierdoor wordt een limiet gesteld aan de vuur-frequentie van het output-neuron; van belang om overstimulatie van bijvoorbeeld spiervezels te voorkomen. 

Verschillende typen schakelingen

F) Reciproke inhibitie (wederkerige remming) – Een belangrijk mechanisme dat o.a. gebruikt wordt in het motorische systeem: aanspanning van een buigspier leidt automatisch tot ontspanning van een strekspier, en andersom. 

Het circuit is ook bruikbaar voor functies als contrastversterking en ruisonderdrukking. 

Doel 13.4

Je hebt geleerd hoe de overdracht van impulsen van het ene op het andere neuron plaatsvindt

Begrippen 13.4

synaps, presynaptisch/ postsynaptisch membraan, synapsspleet, neurotransmitter, exciterende/ inhiberende postsynaptische potentiaal, summatie

Opdracht:

- Nakijken + bespreken 13.4 opdr. 1 t/m 5

- Maken D-toets 13.3 + 13.4 (Classroom)

Klaar? 13.5 lezen en maken Examentraining H13

Inhoud hoofdstuk

13.1 Bouw centraal zenuwstelsel (onderdelen hersenen) 2 lessen

13.2 Cellen in het zenuwstelsel

13.3 Impulsgeleiding (hoe gaan signalen door een zenuwcel) 2 lessen

13.4 Impulsoverdracht tussen neuronen 

13.5 Autonoom zenuwstelsel (onbewuste deel van het zenuwstelsel)

Doel 13.5

Je leert hoe je zenuwstelsel je lichaam beïnvloed

Animaal zenuwstelsel

Ontvangt informatie van de zintuigen, verwerkt (bewustwording) en koppelt op de juist manier aan je spieren
.

Grote betrokkenheid van de cortex/ grote hersenen. 

(Bewuste) aansturing skeletspieren.

Autonoom zenuwstelsel

Alle zaken die je zenuwstelsel regelt zonder dat je je hier bewust van bent: beïnvloeding van organen als darmen, hart, longen.

Grote betrokkenheid hypothalamus, hersenstam.

Aansturing gladde spieren.
 

De spieren die je gebruikt bij het praten

1. Animaal
2. Autonoom

De spieren in de huid die je kippenvel bezorgen

1. Animaal
2. Autonoom

De spieren die je gebruikt om te lopen

1. Animaal
2. Autonoom

De spieren die voor een kniepeesreflex zorgen

1. Animaal
2. Autonoom

Je hartspier

1. Animaal
2. Autonoom

De spieren voor de peristaltische beweging van je darm

1. Animaal
2. Autonoom

Autonoom zenuwstelsel

Bestaat uit twee delen:

Orthosympatisch zenuwstelsel: 

actie

Parasympatisch zenuwstelsel: 

rust en herstel
 

Organen gekoppeld via zwervende zenuw.

Parasympatisch zenuwstelsel

Organen gekoppeld via de grensstrengen.

Orthosympatisch zenuwstelsel

Dubbele innervatie

Organen zitten gekoppeld aan zowel het parasympatisch als het orthosympatisch zenuwstelsel.

--> dit heet: dubbele innervatie

Parasympatische zenuwcellen geven acethylcholine af, orthosympatische zenuwcellen geven noradrenaline af. 

Bij een astma-aanval trekken spieren in de wand van de bronchiën samen.
Welke neuronen geleiden de impulsen die leiden tot deze samentrekking?

1. alleen motorische neuronen van het orthosympatisch
2. alleen motorische neuronen van het parasympatisch
3. sensorische en motorische neuronen van het orthosympatisch
4. sensorische en motorische neuronen van het parasympatisch

biologiepagina.nl

Doel en begrippen 13.5

Je hebt geleerd hoe je zenuwstelsel je lichaam beïnvloed

Begrippen 13.5

centrale/ perifere zenuwstelsel, animale/ autonome zenuwstelsel, parasympatisch/ orthosympatisch zenuwstelsel, antagonistische werking, grensstrengen, zwervende zenuw, dubbele innervatie

Huiswerk

- Maak H13 Examentraining