Tijdvak 9. Wereldoorlogen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Tijdvak 9

Tijdvak 9: De tijd van wereldoorlogen

Kenmerkende aspecten tijdvak 9

37. Het voeren van twee wereldoorlogen 

38. De crisis van het wereldkapitalisme 

39. Het in praktijk brengen van de totalitaire ideologieën: communisme en nationaalsocialisme 40. De rol van moderne propaganda- en communicatiemiddelen en vormen van massaorganisatie

41. Vormen van verzet tegen het West-Europese imperialisme 

42. Verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal door massavernietigingswapens en de betrokkenheid van de burgerbevolking bij oorlogvoering

43. Racisme en discriminatie die leidden tot genocide, in het bijzonder op de joden

44. De Duitse bezetting van Nederland

Tijdvak 9

Oorzaken Eerste Wereldoorlog

Oorzaken Eerste Wereldoorlog

• Industrialisatie
• Nationalisme
• Militarisme
• Modern Imperialisme
• Bondgenootschappen

Aanleiding (WO I)

1914: moord op Franz  Ferdinand (O-H)

    Oorzaken (WO I)

nationalisme

militairisme

imperialisme

wapenwedloop etc.

Gevolgen (WO I)

miljoenen doden

veel materiële schade

andere kijk op oorlog

nieuwe rol voor vrouwen

Oorzaken, aanleiding en gevolgen

Kenmerken voor de aanleiding

- Eén moment of gebeurtenis

- Er is één datum voor te noemen

- Het is er altijd één.

Kenmerken voor oorzaken:

- Ze zijn vaak al langdurig bezig.

- Er is moeilijk één datum voor te noemen.

- Het zijn er meerdere samen.

Alle oorzaken samen > gevaarlijk mengsel wat tot ontploffing kan komen onder de juiste omstandigheid

- nationalisme

- militairisme etc.

De aanleiding > de lont die wordt aangestoken waardoor het kruitvat explodeert, de laatste spreekwoordelijke druppel die de emmer doet overlopen.

1914: Moord op Franz Ferdinand (troonopvolger Oostenrijk-Hongarije)

Verdediging de beste aanval

• De wapens zijn zo krachtig geworden, dat vechten op een open veld zelfmoord zou zijn

• Loopgraven zorgen voor meer beschutting

• In totaal wordt er aan het Westfront 40.000 km aan loopgraven aangelegd

sR4. Ik kan uitleggen wat kenmerkend was voor de manier van vechten tijdens de Eerste Wereldoorlog.

Loopgravenoorlog

• Het Von Schlieffenplan mislukt: de opmars van Duitsland loopt vast bij de rivier de Marne in Noord-Frankrijk (Slag bij de Marne, 1914)
• Aan beide kanten van het front worden loopgraven gegraven

Kenmerkende aspecten Eerste Wereldoorlog.

Een zinloos gevecht

• Generaals geloven dat massale aanvallen vanuit de loopgraven effectief zijn. Dit is maar zelden het geval: soldaten worden kanonnenvoer
  

• Het gebied tussen de loopgraven wordt in vier jaar tijd compleet omgeploegd. Er ontstaat een niemandsland

sR4. Ik kan uitleggen wat kenmerkend was voor de manier van vechten tijdens de Eerste Wereldoorlog.

Nieuwe wapens

• Om de loopgravenoorlog te doorbreken worden uitvindingen gedaan die zorgen voor nieuwe wapens.

• Naast generaals bepalen ook steeds meer wetenschap en techniek het verloop van de oorlog.

• De Eerste Wereldoorlog wordt 'de oorlog van de uitvinders'

Verdrag van Versailles

Duitsland mag geen groot leger meer hebben. 

Duitsland moet een Enorme schadevergoeding betalen.

Duitsland raakt haar kolonies kwijt. 

Duitsland wordt kleiner, hieruit is polen ontstaan. 

Gevolgen

• Economische crises en armoede

• Diepe wens om Verdrag Versailles op te heffen en wraak te nemen

• Opkomst van Hitler: hij speelt in op de Duitse onvrede over het Verdrag van Versailles

Totalitaire ideologieën 

Totalitaire samenleving

• Onder Stalin werd de Sovjet-Unie een totalitaire samenleving
  
  
• In een totalitaire samenleving is het individu onbelangrijk, de staat bepaald.
  
  
• De staat heeft altijd gelijk.                                     Zo niet, dan toch....

Fascisme

Democratie is schuldig

• Politiek is onnodig

Samenleving volgens het fascisme:

• Één sterke leider
• Geen gelijkheid
• Nationalistisch
• Geweldgebruik

Stalinisme 

• Geheime Politie
• Strafkampen
• Censuur
• Propaganda
• Persoonsverheerlijking

Fascisme (ideologie Mussolini)

Kenmerken fascisme:

• Extreem nationalistisch
• Militaristisch
• Antidemocratisch
• Eén sterke leider

Nationaalsocialisme

Persoonsverheerlijking 

Totalitaire staat

Dictatuur

Indoctrinatie

Gelijkschakeling

Verschil met fascisme: de rassenleer, met als gevolg de Shoah

Holocaust/Shoah

De Jodenvervolging noemen we ook wel de Holocaust/ Shoah. Dit was een genocide/ volkerenmoord op 6 miljoen Joodse mensen (en anderen).

In 1942 werd in de Wannsee Conferentie besloten door de Nazi's dat Joodse mensen uitgeroeid moesten worden.

•  Endlösung: eindoplossing

In Oost-Europa werden Einsatzgruppen (moordcommando’s) ingesteld. Daar werden ook vernietigingskampen gebouwd zoals Auschwitz.

Aantekening voor het examen

Oorzaken en aanleiding 

van de Tweede Wereldoorlog

Oorzaken Tweede Wereldoorlog

• Boosheid over de afloop van de Eerste Wereldoorlog

• Economische crisis

• Politieke crisis

• De opkomst van het nationaalsocialisme

Appeasementpolitiek

• De toegeeflijke politiek die vooral gevoerd werd door de Engelse premier Chamberlain noemen we ook wel appeasementpolitiek
• Toegeven aan Hitler om oorlog te voorkomen

Molotov- Ribbentroppact

In augustus 1939 sloten Duitsland en de Sovjet-Unie een niet-aanvalsverdrag: het Molotov- Ribbentroppact.

Hitler en Stalin kwamen overeen dat zij ieder een deel van Polen zouden bezetten.

Duitsland valt Polen aan

1 september 1939

Engeland en Frankrijk kunnen nog maar één ding doen: 

Duitsland de oorlog verklaren...

Dit was de aanleiding van de WOII, Zo begint de Tweede Wereldoorlog

Keerpunten Tweede Wereldoorlog

De oorlog verliep lang goed voor de Asmogendheden - de Blitzkriegtactieken en verrassingsaanvallen werkten goed.

Hier kwam in 1942 een einde aan.

Na 3 slagen (keerpunten) verloren de Asmogendheden steeds meer terrein. De opmars was voorbij en de verdediging werd ingezet.

1. Midway (Stille Oceaan) - juni 1942
2. El Alamein (Egypte) - okt. 1942 - nov. 1942
3. Stalingrad (Sovjet-Unie) - aug. 1942 - feb 1943

Belangrijke momenten in een kort overzicht:

 

• 1. Aanval op Polen, Blitzkrieg --> oorlogsverklaring Fr en Eng --> begin WO II (3 sept 1939)
• 2. Duitse aanval op Noorwegen, Denemarken, Benelux en Frankrijk (vanaf april 1940)
• 3. Slag om Engeland (juni - oktober 1940) --> D-Day mogelijk  (6 juni 1944)
• 4. Operatie Barbarossa (juni 1941)    --> Duitsland valt Rusland aan
• 5. Pearl Harbor (7 december 1941)     --> Japan valt marinebasis VS aan, Amerikaanse deelname aan WO II
  
• 6. Slag om Midway (Stille Oceaan)    --> Amerika verslaat groot deel van de Japanse vloot
• 7. Slag om El Alamein (Egypte)          --> Britten verslaat Italië en Duitsland in Noord-Afrika
• 8. Slag om Stalingrad (winter '42-'43)  --> 1e grote nederlaag Hitler > opmars Russen richting Duitsland
• 9. D-Day  (6 juni 1944)                           --> Landing Geallieerden op Normandië (Tweede Front); begin bevrijding West-                                                                      Europa
• 10. Inname Berlijn Russen (april 45)       --> Hitler pleegt zelfmoord > capitulatie Duitsland
• 11. Atoombommen (6/9 aug '45)           --> capitulatie Japan, einde WO II

Bezet Nederland

Houding Nederlanders

Meeste Nederlanders gingen door met het leven 

Verzet

• Onderduikers helpen 
• Illegale kranten en aanslagen plegen 

Collaboratie 

• Bunkers bouwen 
• Helpen met razzia's 

• Totale oorlog: is een oorlog waarbij de hele samenleving te maken krijgt met de oorlog.
  Economisch kenmerk totale oorlog: Oorlogseconomie
• fabrieken schakelde over op productie voor oorlog (munitie, medicijnen) 
• Vrouwen namen mannenwerk over, bijv. wapenfabrieken.
  Politiek kenmerk totale oorlog: 
• Propaganda: reclame om zoveel mogelijk mensen te overtuigen van politieke ideeën (door bijv. regeringen) 
• Censuur: regering controleert alle pers
  Culturele kenmerk totale oorlog:
• Door propaganda: vijandbeeld van andere landen, een heel negatief beeld neerzetten van andere landen