MEMO 5.3 Nederlands-Indië 2.0

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

5.3 Nederlands-Indië

Tijd van Burgers en Stoommachines

Lesdoelen 5.3

1. Je kunt beschrijven hoe Nederlands-Indië ontstond.

2. Je kunt beschrijven hoe Nederland de mensen in Nederlands-Indië bestuurde.

3. Je kunt uitleggen hoe de economie en de samenleving in Nederlands-Indië in elkaar zaten.

Ontstaan van Nederlands-Indië 1

• Middeleeuwen: kleine groep adel, meeste mensen boer
• 17e/18e eeuw: VOC sticht handelsposten
• 1799: VOC failliet
•        Nederlandse staat neemt alle bezittingen (ook gebieden) over van de VOC

Ontstaan van Nederlands-Indië 2

•        De kolonie Nederlands-Indië ontstaat
  
• In eerste instantie heeft de plaatselijke adel nog veel macht
• Plaatselijke adel wordt (vaak met geweld) onderworpen
•        Begin 20e eeuw: NL is in heel Nederlands-Indië de baas

Bestuur van Nederlands-Indië 1

• Nederlanders voerden een indirect bestuur 
• Gouverneur-generaal aan het hoofd (= Nederlander)
• Geholpen door NL'se ambtenaren en inheemse vorsten

Bestuur van Nederlands-Indië 2

• Verdeel-en-heerspolitiek om controle te bewaren
• = inheemse vorsten werden tegen elkaar uitgespeeld zodat ze niet gezamenlijk in opstand kwamen
• Gewone bevolking had niets te zeggen

Wat was het doel van de verdeel-en-heerspolitiek die Nederland voerde?

1. Het bevoordelen van sommige vorsten zodat ze niet samen in opstand zouden komen
2. Het voorkomen van een oorlog met Groot-Brittannië en Frankrijk
3. Nederland wilde de verschillende eilanden opdelen in onafhankelijke vorstendommen
4. Nederland wilde zo de voor- en tegenstanders van het modern imperialisme tegen elkaar uitspelen

Cultuurstelsel 1

• Nederland richt zich op exploitatie van de kolonie 
• = zorgen dat de kolonie geld oplevert
• 1830: op Java wordt het cultuurstelsel ingevoerd

Cultuurstelsel 2

• Javaanse boeren moeten 20% land bebouwen met koffie, tabak en suiker
  
•       Cultuurproducten zorgen in Europa voor hoge winsten
  
•       Drama voor Javaanse bevolking: hongersnoden!
  

Cultuurstelsel 3

• Liberalen zijn voor vrije economie en hebben hierdoor kritiek op het cultuurstelsel en
• willen eigen bedrijven beginnen in Nederlands-Indië
  
•     1870 cultuurstelsel wordt afgeschaft. Voortaan vrije arbeid

Begrippen uit deze les

Nederlands-Indië

Gouverneur-Generaal

Verdeel-en-heerspolitiek

Exploitatie

Cultuurstelsel

Vrije arbeid

Ethische politiek

Rond 1900 wil Nederland het welzijn van de mensen verbeteren

De lokale bevolking krijgt bijvoorbeeld ziekenzorg en scholing

Nederlanders zien dit als hun plicht, want zij zijn beschaafd

Maar gezonde en geschoolde mensen leveren ook meer op