AF 5 Urinewegestelsel

• AFP
• MBO
• Studiejaar 1

M1W1

3

urinewegstelsel

TM module 5

5

urinewegstelsel

LEERDOELEN...

• Je benoemt de bouw en de functies van de nieren en urinewegen
• Je vertelt wat er gebeurt bij de vorming van urine in de nieren
• Je benoemt de samenstelling van urine
• Bij een lege blaas, aandrang en een volle blaas noem je de stand van de twee sluitspieren

dag en nacht is het lichaam bezig stoffen uit het lichaam te krijgen, dit gebeurt door...

• nieren (afval uit bloed)
• longen (water en CO₂)
• lever (gal)
• huid (zweet)

1.1

uitscheidingsorganen

het urinewegstelsel kan je verdelen in...

• nieren
• urinewegen (urineleiders, blaas en urinebuis)

1.1

uitscheidingsorganen

1.2

de nieren

de nieren (renes) liggen hoog en achterin de buikholte...

• aan de holle kant zit de nierpoort (bloed gaat hier in en uit, urine gaat hier uit)

1.2

de nieren

• de nieren krijgen het zuurstofrijke en vieze bloed van de aorta)
• de nieren geven het zuurstofarme en schone bloed aan de holle ader

1.2

de nieren

het nierkapsel is de verpakking van de nier...

• stevig bindweefsel
• het geeft bescherming

1.2.1

bouw van de nieren (grof)

nierkapsel

de nierschors is de buitenste rand van de nier...

• hier wordt het bloed gefilterd

1.2.1

bouw van de nieren (grof)

nierschors

onder de nierschors ligt het niermerg, de middelste rand van de nier...

• groepjes niermerg vormen een nierpiramide
• hier wordt urine gemaakt

1.2.1

bouw van de nieren (grof)

niermerg

nierpiramide

de urine wordt verzameld in de binnenste rand, nierbekken...

• om de punt van de piramide zit een nierkelk, dat uitkomt in het nierbekken

1.2.1

bouw van de nieren (grof)

nierkelk

K

nierbekken

B

een nierpiramide bestaat uit een groep filter installaties...

• een deel ligt in de nierschors
• een deel ligt in het niermerg

1.2.2

bouw van de nieren (fijn)

filter installaties

• een filter installatie ontvangt bloed (slagader) en maakt hiervan urine
• nefron

1.2.2

bouw van de nieren (fijn)

elke filter installatie bestaat uit...

• een nierlichaampje (L) in de nierschors
  
• een nierkanaaltje (K) in het niermerg

1.2.2

bouw van de nieren (fijn)

nierlichaampje

L

nierkanaaltje

K

een nierlichaampje bestaat uit twee onderdelen...

• een kluwen (bloedvat)
• een kapsel of omhulsel

1.2.2

nierlichaampje

een nierkanaaltje is een lange kronkelbuis met in het midden een lus

1.2.2

nierkanaaltje

opdrachten...

een nierkanaaltje is een lange kronkelbuis met in het midden een lus

opdracht

de filter installaties zuiveren het bloed...

• het haalt afvalstoffen uit het bloed
• het maakt er urine van

1.2.3

taken en werking van de nieren

het vaatkluwen heeft een filterfunctie...

• alle kleine stoffen gaan door de filters
• grote stoffen niet

1.2.3

taken en werking van de nieren

belangrijke kleine stoffen zijn...

• water
• zouten (mineralen)
• glucose (voedingsstoffen)
• aminozuren en vitaminen 
• afvalstoffen

• deze belanden in de urineweg

1.2.3

taken en werking van de nieren

belangrijke grote stoffen zijn...

• eiwitten
• bloedcellen

• deze blijven in de bloedbaan

1.2.3

taken en werking van de nieren

de vloeistof in het kapsel heet voorurine...

• zowel afval als nuttige stoffen zitten in de voorurine

1.2.3

taken en werking van de nieren

voorurine

• nuttige stoffen worden in het nierkanaaltje terug gehaald naar de bloedbaan
• dit heet terugresorptie

1.2.3

taken en werking van de nieren

start  2:00 - stop 2:13, sound off

het maken van urine gaat dus in twee stappen...

1. filtratie (van bloed naar voorurine)
2. terugresorptie (van voorurine naar urine)

1.2.3

taken en werking van de nieren

filtratie

F

terugresorptie

T

verschillende dekcellen in het nierkanaaltje nemen de stoffen op...

• water (99%)
• veel zouten
• alle glucose
• aminozuren
• vitamines

1.2.3

taken en werking van de nieren

de afvalstoffen blijven in het nierkanaaltje...

• samen met wat water en zouten gaan deze stoffen naar een verzamelbuis

1.2.3

taken en werking van de nieren

• hormonen in de verzamelbuis bepalen hoeveel water en zouten nog worden vastgehouden
• hierna verandert de samenstelling niet meer: definitieve urine

1.2.3

taken en werking van de nieren

hormonale invloed

H

definitieve urine

U

• het nierbekken vangt de definitieve urine op
• de urine verlaat de nier via de urineleider

1.2.3

taken en werking van de nieren

de nieren regelen...

1. de water- en zoutbalans
2. de bloeddruk
   
3. de aanmaak van rode bloedcellen
4. de stofwisseling van vitamine D

1.2.3

overige taken

1

2

3

4

00:24

welke genoemde stoffen kunnen het filter niet passeren?

00:33

hoe wordt het water- en zoutpeil geregeld?

00:56

welk onderdeel van de nieren loopt schade op bij hoge bloeddruk of diabetes?

1.3

urinewegen

de urinewegen starten in het nierbekken (pyelum)...

• dit is de grootste opvangruimte voor urine
• de cellen van de wand maken veel slijm, zodat de urine niet kan inbijten

1.3

urinewegen

de urineleider (ureter) is een gespierd buisje dat urine leidt van het bekken naar de blaas...

• via peristaltiek 
• de wand bestaat uit slijmvlies, glad spierweefsel en een vlies

1.3.1

urineleiders

slijmvlies

gladde spieren

vlies

de urineleider loopt schuin door de blaaswand naar binnen...

• als de blaas volloopt, drukken spieren de buis dicht
• dit voorkomt terugstroom richting de nier

1.3.1

urineleiders

urineleider

blaasspier

de urineblaas (vesica urinaria) is een opslagplaats voor urine...

• het ligt in het kleine bekken, achter het schaambeen

1.3.2

urineblaas

de blaas heeft op de bodem (blaasdriehoek) druk gevoelige cellen...

• hoe meer druk (urine),  hoe sterker deze cellen prikkels geven om de blaas te legen
  

1.3.2

urineblaas

de wand bestaat uit...

• slijmvlies
• de blaasspier
• een beschermend vlies

1.3.2

urineblaas

slijmvlies

blaasspier

vlies

er zijn twee kringspieren die het plassen regelen...

1. in de blaas zit een onwillekeurige kringspier
2. in de bekkenbodem zit een willekeurige kringspier

1.3.2

urineblaas

kringspier in de blaas

1

kringspier in de bekkenbodem

2

de blaas werkt als volgt...

• standaard is 1 dicht, 2 open
• bij vulling krijgt men aandrang: 1 open, 2 gaat dicht (bekkenbodem wordt aangespannen)

1.3.2

urineblaas

1

1

2

2

de blaas werkt als volgt...

• is de blaas echt vol, dan gaat ook 2 open en kan urine het lichaam verlaten

1.3.2

urineblaas

2

de urinebuis (urethra) is bij vrouwen korter dan bij mannen en bestaat uit dezelfde weefsels als de rest van de urinewegen

1.3.3

urinebuis

bij de man ligt onder de blaas nog de prostaat...

• dit orgaantje heeft een aandeel bij de voortplanting (het maakt hulpstoffen voor het sperma)

1.3.3

urinebuis

Bestanddelen die normaal in urine zitten...

• water (95%)
• zouten, zoals NaCl
• afvalstoffen uit de eiwit stofwisseling
• te veel aan vitaminen en andere overtollige stoffen

1.3.4

samenstelling van de urine

nierlichaampje

nierkanaaltje

nierbekken

bloed

definitieve urine

filteren

terugresorptie

de nieren maken het hormoon renine...​

• cellen reageren op een laag zout gehalte (Na+)​
  
• renine zorgt voor stijging van de bloeddruk

1.2.3

overige taken

cellen maken renine

de nieren maken het hormoon erytropoëtine (EPO)...​

• cellen reageren op een laag zuurstof gehalte​
  
• EPO stimuleert beenmerg om meer rode bloedcellen te maken​

1.2.3

overige taken

cellen maken epo

door zonlicht wordt vitamine D onder de huid gevormd​...

• van vitamine D maakt de nier actief vitamine D3
• de kalkopname in botten neemt hiermee toe​
  
• kalk wordt uit de nierfilters gehaald (ontkalken)​

1.2.3

overige taken

cellen veranderen D in D3