8.1 Duurzaam leven op aarde

8.1 Duurzaam leven op aarde

Lesdoelen

Je weet aan het einde van de les:

• waardoor leven op aarde mogelijk is
• wat er wordt bedoeld met duurzaam leven op aarde
• de ecologische voetafdruk van personen, landen en werelddelen kunnen vergelijken

B45 Samenstelling van de dampkring

Dampkring / atmosfeer = de lucht om ons heen.

Waarom is de dampkring belangrijk voor het leven op aarde?

• Reden 1: in de dampkring zitten noodzakelijke gassen. zuurstof (O₂), stikstof (N₂), koolstofdioxide (CO₂) ->  fotosynthese

• Reden 2: de dampkring vormt een beschermende laag.
->  meteorieten &  ultraviolette straling door de ozonlaag

• Reden 3: de dampkring regelt de temperatuur. onbewoonbare aarde: +82⁰C en -53 ⁰C

B45 Samenstelling van de dampkring

Troposfeer = onderste laag van de atmosfeer waar het weer zich afspeelt.

1.000 m stijgen, 6 ⁰C kouder = rode lijn in figuur 2.4 = temperatuurgradiënt

5 factoren voor leven op aarde

1. Noodzakelijke gassen in de dampkring. BV: zuurstof en koolstofdioxide (CO₂)

Mensen en dieren hebben zuurstof nodig om te kunnen ademen.

Planten en bomen hebben CO₂ nodig om te groeien (fotosynthese)

-> 21% zuurstof in de lucht

5 factoren voor leven op aarde

     2. Het natuurlijke broeikaseffect:                                  broeikasgassen zoals methaan en                          waterdamp

• +15 °C in plaats van –18 °C
• Zonder de broeikasgassen in de dampkring zoals methaan, lachgas, waterdamp en koolstofdioxide = onbewoonbaar

(Niet door extra uitstoot)

B142 Versterkt broeikaseffect

Het natuurlijk broeikaseffect = het vasthouden van de zonnewarmte door de dampkring. -> broeikasgassen als koolstofdioxide (CO₂)

Zonder het natuurlijk broeikaseffect: te koud om op aarde te leven. Maar: versterkt broeikaseffect

Door de uitstoot van CO₂. Vooral door de verbranding van: fossiele brandstoffen / energiebronnen.

5 factoren voor leven op aarde

     3. Zwaartekracht                              

-> Gassen uit de dampkring verdwijnen niet de ruimte in + voorwerpen blijven op de grond 

5 factoren voor leven op aarde

     4. Aanwezigheid van water

Zonder water is er geen leven mogelijk.

97% = zout water, maar 3% = zoet 

Bijna al het zoet: opgeslagen in ijs of aquifers Slechts een klein deel in rivieren en meren.

Aquifer

5 factoren voor leven op aarde

     5. Voedsel: noodzakelijke natuurlijke                          hulpbron

         = product uit de natuur dat mensen goed           kunnen gebruiken.

B125 Duurzaamheid

Duurzaamheid: niet meer natuurlijke hulpbronnen gebruiken dan dat er bijkomen, zodat de mensen er ook in de toekomst nog gebruik van kunnen maken.

Theorie van de 3 P's: 

• People (mensen)
• Profit (winst)
• Planet (aarde)
  -> balans moet in evenwicht zijn.

Aan de slag:

Wat?	§8.1 Opdrachten: 1 t/m 4
Waar?	Learnbeat (via magister -> leermiddelen)
Hulp?	- Theorie ( = bovenin links) - Atlas - Docent
Klaar?	Herhaling / samenvatting maken
Niet af?	Huiswerk voor volgende les

Oefenen met de leerstof

Duurzaam leven

Duurzaam gebruik van de aarde: niet meer  natuurlijke hulpbronnen gebruiken dan er bij komen.

Ecologische voetafdruk = de hoeveelheid ruimte op aarde die wordt gebruikt door één persoon, een heel land of een werelddeel.

Goede manier om de duurzaamheid te meten. VB: de productie van je voedsel en kleding kosten ruimte op aarde

Duurzaam leven

Berekening hectares: alleen voor de mens bruikbare delen tellen.

-> Akkers, weilanden, bossen, visgronden

De natuur vult aan = aanvullend vermogen
Maar  verschilt per gebied:  zie de rode lijn in figuur 4

In koude en droge gebieden: laag
In warme, vochtige gebieden: hoog.

Duurzaam leven

De grootte van je ecologische voetafdruk hangt af van je levensstijl:

- wat je eet, welke spullen je koopt, hoe je reist, enz.

Gemiddeld is 1,8 hectare per persoon beschikbaar
Gemiddeld gebruiken we 2,7 hectare

We leven dus niet duurzaam: we zijn de natuurlijke hulpbronnen aan het opmaken.

B127 Ecologische voetafdruk

Belangrijkste elementen voetafdruk:

• Gebruik van fossiele brandstoffen
• Benodigde ruimte akkerbouw en veeteelt

In het algemeen geldt:
Hoe meer welvaart, hoe groter de ecologische voetafdruk.

B127 Ecologische voetafdruk

Overshoot day = dag in het jaar waarop de mens alle natuurlijke hulpbronnen heeft verbruikt die de aarde in een jaar kan produceren.

Vaak hoe meer welvaart = hoe eerder

Hoe zit het in Nederland?

nos.nl

Aan de slag:

Wat?	§8.1 Opdrachten: 5 en 6
Waar?	Learnbeat (via magister -> leermiddelen)
Hulp?	- Theorie ( = bovenin links) - Docent
Klaar?	§8.1 Opdrachten: 7 en 8 = huiswerk

Oefenen met de leerstof

Opdrachten bespreken / nakijken

5c: Waarom hebben de VS en Nederland een veel grotere voetafdruk dan India?

• De VS en Nederland zijn welvarender dan India en verbruiken daardoor meer natuurlijke hulpbronnen
• Extra vraag: wat hebben aantal inwoners nog te maken met overshoot day?
• Een land kan eerder door de hulpbronnen heen zijn, maar toch minder gebruiken per jaar (Welk land?). Vroege overshoot day = niet altijd minder duurzaam. 

Opdrachten huiswerk bespreken / nakijken

5g: Waarom is het meest duurzame land uit vraag F (Qatar) niet het meest duurzame land ter wereld?

• Niet ieder land heeft een overshoot day - als je minder gebruikt dan je zou mogen.

Opdrachten huiswerk bespreken / nakijken

6b: Wat is schadelijker voor de aarde: een lang dun staafje zoals dat van Noord-Amerika, of een korte, brede staaf zoals die van Azië? Leg je antwoord uit.

• De lange dunne staaf van Noord-Amerika is schadelijker, omdat die inwoners per persoon wel heel veel hectares gebruiken.
  of De korte brede staaf van Oost-, Zuid- en Zuidoost-Azië is schadelijker, omdat in die regio veel meer mensen wonen, zodat die regio in totaal meer hectares gebruikt.

6d: Leg met de rode lijn in de afbeelding uit waarom landen als de VS en China honderdduizenden hectaren landbouwgrond in Zuid-Amerikaanse landen opkopen.

• In Zuid-Amerikaanse landen is nog meer landbouw mogelijk, omdat het vermogen van de natuur om te voorzien in de behoefte van de mens daar nog niet wordt overschreden (en in Noord-Amerika (VS) en Oost-Azië (China) wel).

Opdrachten huiswerk bespreken / nakijken

6d: Leg met de rode lijn in de afbeelding uit waarom landen als de VS en China honderdduizenden hectaren landbouwgrond in Zuid-Amerikaanse landen opkopen.

• In Zuid-Amerikaanse landen is nog meer landbouw mogelijk, omdat het vermogen van de natuur om te voorzien in de behoefte van de mens daar nog niet wordt overschreden (en in Noord-Amerika (VS) en Oost-Azië (China) wel).
  

Aan de slag:

Wat?	§8.1 Opdrachten: 7 en 8
Waar?	Learnbeat (via magister -> leermiddelen)
Hulp?	- Theorie ( = bovenin links) - Atlas - Docent
Klaar?	Herhaling
Niet af?	Huiswerk voor volgende les

Oefenen met de leerstof