H7 Cultuur in breed perspectief

• Sociologie en psychologie
• Secundair onderwijs

Studeren in het buitenland p138

• Wie zou graag in het 

buitenland gaan studeren?

• In welk land? 
• Waarom?
• Welke ervaringen denk je?
• Cultuurverschillen?

Verschillende ervaringen : lees op p138

Wat is volgens jou
CULTUUR?

1. Cultuur p139

volksmond = kunst

oef 1 p139 Beeldfragment Van Gils (9'7")

• Cultuur (grote C) : Elitaire vormen van kunst, bvb Heinrich Heine
  
• cultuur (kleine c) : populaire vormen van kunst, bvb Byoncé, Pokémon, Frans Bauer

1. Cultuur p139

sociologie => cultuur = breder 

Cultuur = alles wat niet tot de natuur van de mens behoort.

= alles wat niet door de natuur gecreëerd is, is onderdeel van de cultuur 

~> verschillende onderdelen : cultuurcomponenten.

1. Cultuur p139

oef 2 p139-140 Cultuurcomponenten

• 1. recht
• 2. godsdienst
• 3. materiële voorwerpen
• 4. rituelen
• 5. kunst

1. Cultuur p139

oef 2 140 Cultuurcomponenten

• 6. institutie
• 7. waarden en normen
• 8. symbolen
• 9. wetenschap en techniek
• 10. taal

nog : gemeenschap. kennis, expressie, attitudes, verhalen

2. Cultuur in de diepte p141

Iedere samenleving heeft eigen cultuur -> overkoepelend

met kleine of extreme variaties/verschillen 

niet duidelijk aanwezig

2. Cultuur in de diepte p141

2.1 Hoofdcultuur

vanaf de geboorte

traditionele samenleving : 1 cultuur ~> waarden en normen, opvattingen en eenzelfde levensstijl gedeeld door alle leden => doorgegeven via instituties 

oef 3 p141 Naam langdurig proces cultuuroverdracht?

• Socialisatie of enculturatie

2. Cultuur in de diepte p141

2.1 Hoofdcultuur

=> samenleving -> complexer en opener : meer variaties op de hoofdcultuur = cultuur die op maatschappelijk, economisch en politiek vlak domineert = dominante cultuur

=> groep met het meeste invloed

= meestal cultuur van de middenklasse.

2. Cultuur in de diepte p141

2.1 Hoofdcultuur

mensen die al gevormd zijn in andere cultuur (migranten of pers die langdurig in andere cultuur verblijven) nemen deel van de hoofdcultuur over bij integratie.

oef 4 p141 Naam cultuuroverdracht andere cultuur?

• acculturatie

2. Cultuur in de diepte p141

2.1 Hoofdcultuur

mensen die al gevormd zijn in andere cultuur (migranten of pers die langdurig in andere cultuur verblijven) nemen deel van de hoofdcultuur over bij integratie.

oef 4 p141 Naam cultuuroverdracht andere cultuur?

• acculturatie

2. Cultuur in de diepte p141

Acculturatie

2. Cultuur in de diepte p141

2.2 Subcultuur

= variaties binnen dominante cultuur : sub = onder

=> subcultuur = onderdeel : groep waarvan de geloofsopvatting, waarden en/of levensstijl afwijken van de dominante cultuur en die binnen maatschappij aanvaard worden.

bvb jongerenculturen of jeugdculturen

Welke jongerenculturen ken je?

2. Cultuur in de diepte p141

2.2 Subcultuur

oef 5 p141 Jongerencultuur? Welke kleding/haarstijl is nu "in"?

• eigen antwoord : (Nieuwe) hipsters, foodies, generatie woke, klimaatspijbelaars ,... 

2. Cultuur in de diepte p141

oef 6 p141 Waarom vaak jongeren?

• 
  

2. Cultuur in de diepte p141

oef 6 p141 Waarom vaak jongeren?

• Denk aan theorie Erikson : 

2. Cultuur in de diepte p141

oef 6 p141 Waarom vaak jongeren? Deel 1 antwoord :

• Tijdens de adolescentie wordt stilaan hun eigen identiteit gevormd en gaan ze op zoek naar persoonlijke interesses, andere haar-, kleding- en make-upstijl, nieuwe vrienden, alternatieve levensstijlen enz. 
  Ze experimenteren ermee. 

2. Cultuur in de diepte p141

oef 6 p141 Waarom vaak jongeren? deel 2 antwoord :

•  Stilaan evolueren ze van het conformistische (zijn zoals anderen) naar het zelfbewuste stadium (durven tonen wie je werkelijk bent). Jongeren bewonderen leeftijdsgenoten die al een eigen stijl hebben.

2. Cultuur in de diepte p142

Ontstaan algemene jeugdcultuur in Jaren ’50

Vanuit specifieke situatie of overtuiging :

• Toenemende welvaart -> Commercialisering cultuur 
• Democratisering onderwijs -> informatie + lfdtsgenoten
• Toename vrije tijd -> kans hobby's

2. Cultuur in de diepte p142

Gevolgen jongerencultuur :

• Collectieve identiteit : onderscheiden volw
• Peergroup : eigen identiteit

Verschillende smaken => uiterlijk van elkaar te onderscheiden

bvb hiphopcultuur / Hare Krisjna's / immigranten

2. Cultuur in de diepte p142

2.3 Tegencultuur

= Countercultures

~> Verwerpen dominante cultuur

Afzetten tegen waarden heersende cultuur

Vaak als reactie op machtsverhoudingen (Hippies jaren 60 : liefde en samenwerking tegenover prestatie)

Soms: gewelddadig => overtreden wet  Bv. Hooligans

2. Cultuur in de diepte p143

soms grens subcultuur – tegencultuur => niet altijd gemakkelijk te trekken -> continuüm

Soms wordt subcultuur -> tegencultuur

Bv. krakersgemeenschap : overeenkomst huisvestingsmaatschappij : = subcultuur, maar bij verzetten : tegencultuur

2. Cultuur in de diepte p143

oef 7 p143 Youth for climate :
sub-/tegencultuur?

• Als klimaatactivisten vormen zij een subcultuur, maar omdat ze voor de betogingen spijbelen worden ze een tegencultuur.

2. Cultuur in de diepte p143

oef 8 p143 voorbeelden : hoofd-/sub-/tegencultuur?

1. Subcultuur
2. hoofdcultuur
3. tegencultuur
4. hoofdcultuur
5. tegencultuur
6. subcultuur

2. Cultuur in de diepte p144

Functies sub- en tegenculturen :

1) Sociale identiteit ontwikkelen : Groepsgevoel - solidariteit & Wij-zij-gevoel

2) Uiten individuele identiteit : Stijl subcultuur - Expressievorm => Kleren, haarsnit, muzikale voorkeur, ...

 

Welk onderstaand voorbeeld is een voorbeeld van enculturatie?

1. Een volwassene die een taal leert
2. Een student die een nieuwe dans leert
3. Een toerist die lokale gerechten probeert
4. Een kind dat leert om te bidden.

Welk gedrag wordt geassocieerd met acculturatie?

1. Een persoon die alleen maar festivals van de eigen cultuur viert
2. Een persoon die festivals van zowel eigen als de andere cultuur viert

3. Culturen vergelijken p144

vergelijken = moeilijk : via verschillende manieren

3.1 Cultuurcomponenten

In alle culturen dezelfde componenten => Invulling = verschillend.

Oef 9 p144-145 Beeldfragment Vranckx (25'52")

vb van de volgende cultuurcomponenten & Vergelijk met de cultuurcomponenten van de westerse maatschappij (p139)

3. Culturen vergelijken p144

3. Culturen vergelijken p146

3.2 Cultuurdimensies

Culturen vergelijken o.b.v. wereldbeeld

=> Cultuurmodel Geert Hofstede

grootschalig onderzoek in +50 landen : datgene waar cultuur in verschilt van de andere :

Zes dimensies => Typeren eigenheid cultuur ~> iedere dimensie : Score op 100

3. Culturen vergelijken p146

3.2.1 Machtsafstand

sociale wezens : allerlei relaties : werknemer/werkgever,...

Maatschappelijke ongelijkheid

Hoe dichter bij 100, hoe groter ongelijkheid

3. Culturen vergelijken p147

oef 10 p147 Machtsafstand België?

• score : persoonlijk antwoord (O = geen afstand) 65
• Waarom? : persoonlijk antwoord  behoorlijke ongelijkheid

• Arabische landen: grote machtsafstand
• Scandinavische landen: kleine machtsafstand

3. Culturen vergelijken p147

3.2.2 Individualisme versus collectivisme

Belang individu <-> belang groep

Hoe dichter bij 100, hoe individualistischer

3. Culturen vergelijken p147

Oef 11 p147 Welke verhouding tussen de groep en het individu is er volgens jou in België? 0 betekent collectivisme.

• Geef een score van 0 tot 100.  => 75
• Waarom? Persoonlijk antwoord => eerder individualist.
  
  
• Westerse cultuur: individualistisch
• Oosterse culturen: collectivistisch

3. Culturen vergelijken p147

3.2.3 Mannelijkheid versus vrouwelijkheid
Succes, presteren, status <-> bescheidenheid, levenskwaliteit

Duidelijke rolpatronen <-> overlapping in rolpatronen

Hoe dichter bij 100, hoe mannelijker

3. Culturen vergelijken p148

Oef 12 p148 Is België eerder mannelijk (100) of vrouwelijk (0)?

• Geef een score van 0 tot 100. => 54 
• Waarom? Persoonlijk antwoord => eerder in het midden
  
  
• Nederland: vrouwelijk veel gelijkenissen in opvoeding
• Japan : mannelijk jongens en meisjes anders opgevoed

3. Culturen vergelijken p148

3.2.4 Onzekerheidsvermijding

toekomst = onvoorspelbaar -> angst : manier waarop iemand daarmee omgaat is afh van cultuur

= mate van angst bij leden v/e cultuur wanneer ze zich bedreigd voelen door onzekere of onbekende situaties. ~> proberen om deze situaties te controleren : vat op toekomst

3. Culturen vergelijken p148

3.2.4 Onzekerheidsvermijding

Hoe dichter bij 100, hoe meer controle

Veel/weinig formele en informele regels => bureaucratie

• Duitsland : grote mate van onzekerheidsvermijding
  
  
• Verenigd Koninkrijk : laag scorend ~> weinig regels, maar worden sterk nageleefd

3. Culturen vergelijken p148

Oef 13 p148 Met welk cultuurcomponent kun je de culturele dimensie onzekerheidsvermijding linken?

• Recht, institutie, normen

Oef 14 p148 In welke mate is er volgens jou sprake van onzekerheidsvermijding in België? (O= geen vermijding)

• Geef een score van 0 tot 100.  => 94 (hoog!)
• Waarom? => zeer veel (in)formele regels

3. Culturen vergelijken p149

Oef 15 p149 Is de gemiddelde Belg volgens jou een lange (100) of korte termijndenker (O)? 

• Waarom? => Persoonlijk antwoord => langetermijn
• Geef opnieuw een score van 0 tot 100 (0 betekent kortetermijndenken.) => Persoonlijk antwoord => 82

3. Culturen vergelijken p149

3.2.5 Langetermijndenken versus kortetermijndenken

Toekomst <-> heden

100 betekent langetermijndenken

3. Culturen vergelijken p149

3.2.6 Hedonisme versus soberheid

Uitbundig, gelukkig, vrolijk <-> ingetogen, strikte sociale regels, genot inperken

Hoge score = hedonistisch : vrolijk en optimistisch

3. Culturen vergelijken p150

Oef 18 p150 Vul naast ieder grondprobleem de cultuurdimensie van Hofstede in.

3. Culturen vergelijken p149

Oef 17 p149 Bezoek site Hofstede Insights => tabel (synthese)

3. Culturen vergelijken p149

Oef 16 p149 Is de gemiddelde Belg volgens jou eerder sober of hedonistisch (100)?

• Waarom? => Persoonlijk antwoord => eerder hedonistisc.
• Geef opnieuw een score van 0 tot 100 => 57
• Delen van Afrika: hedonistisch
  
• Islamitische landen: sober

3. Culturen vergelijken p150

3.3 Grondproblemen

Inkeles en Levinson

Iedere samenleving : gemeenschappelijke grondproblemen

Gevolgen samenleving, individu en groepen

 cf. vier dimensies Hofstede

3. Culturen vergelijken p151

Oef 19 p151 Welke instituties lossen grondproblemen op? 

3. Culturen vergelijken p151

3.4 Fijnmazige en grofmazige culturen

Pinto : belang onderliggende structuren 

=> vergelijking net : regels van de samenleving = mazen net

* Fijnmazig (F) : Veel gedragsregels en sociale controle
~> weinig ruimte eigen interpretatie van regels/ afwijkend gedrag - veel gedetailleerde regels

Bv. Arabische landen / Aziatische landen

3. Culturen vergelijken p151

* Grofmazig (G) : Weinig regels en sociale controle

 Daling solidariteit

Bv. West-Europa

* Mix-culturen (M)

Bv. tweedegeneratiemigranten West-Europa

3. Culturen vergelijken p151

Maar:

landen met dezelfde structuur => toch onderlinge grote verschillen

soms in één land -> Meerdere structuren

Bv. Subcultuur andere structuur dan hoofdcultuur

-> gevolgen voor behoeftetheorie van Maslow.

3. Culturen vergelijken p152

Maslow : G-cultuur & Ik-cultuur

Pinto : F-cultuur & 

Wij-cultuur (collectiv)

=>  Andere behoeften

Bekijk piramide
Pinto :

3. Culturen vergelijken p152

Oef 20 p152 Vergelijk het model van Maslow met dat van Pinto : 

• In beide modellen is er dezelfde basis, namelijk de primaire behoeften. Bij Pinto staat de groep centraal (behagen groep), terwijl dat bij Maslow het individu is (zelfontplooiing).
• Pinto heeft vier niveaus, Maslow vijf.

3. Culturen vergelijken p152

Oef 21 p152 Welke kenmerken zijn eigen aan de F-cultuur? Welke aan de G-cultuur?

3. Culturen vergelijken p151

Samenlevingen => grond-problemen oplossen

 => Institutie : socialiserende functie

 Aanleren gedrag dat samenlevings- probleem oplost