B.04 Specifieke werkzaamheden en omstandigheden LES 2

• Techniek
• Middelbare school
• vmbo, mavo
• Leerjaar 3

B.04 Specifieke werkzaamheden en omstandigheden

LES 2

“Veel leerlingen denken bij lassen vooral aan hitte en licht, maar de grootste risico’s zitten in de rook, straling en gascilinders. We gaan de gevaren één voor één bekijken.”

Terugblik vorige les

Lasrook / Ventilatie, 

Vlamdover / Terugstroombegrenzer

Stortkoker, 

Proefsleuf, 

Niet-getande graafbak, 

Valbeveiliging,

Kantplank / Tussenleuning / Hekwerk, 

Keuringssticker / Keuringsbewijs

1. Lasrook / Ventilatie

essentieel vanwege verstikkings– en vergiftigingsgevaar.

2. Vlamdover / Terugstroombegrenzer

→cruciaal voor explosiepreventie.

3. Stortkoker

voorkomt vallend puin en letsel.

4. Proefsleuf

verplicht om kabels/leidingen te lokaliseren.

5. Niet-getande graafbak

voorkomt het doorsnijden van leidingen.

6. Valbeveiliging

centraal veiligheidsbegrip.

7. Kantplank / Tussenleuning / Hekwerk

essentieel voor valpreventie.

8. Keuringssticker / Keuringsbewijs

Leerdoelen

-De leerling kent de begrippen: Steigerkaart,  Veiligheidsharnas,
Maximale toelaatbare belasting (WLL),  Keuringssticker / Keuringsbewijs,
Ondergronden & stabiliteit,  Communicatie tijdens werkzaamheden,
Buitwacht / Mangatwacht,  Ventilatie in besloten ruimten

• De leerling kan de belangrijkste risico’s benoemen bij steigers, hangbruggen, hoogwerkers, werkbakken en besloten ruimten.
• De leerling kan uitleggen welke veiligheidsmaatregelen verplicht zijn bij het gebruik van hoogwerkers, hangbruginstallaties en werkbakken.
• De leerling herkent verplichte PBM’s en hulpmiddelen voor specifieke situaties zoals lassen, schilderen en werken in besloten ruimten.
• De leerling kan beoordelen of arbeidsmiddelen veilig gebruikt mogen worden aan de hand van keuringen, belastinglabels en stabiliteitseisen.

Leerdoel 1

De leerling kan de belangrijkste risico’s benoemen bij steigers, hangbruggen, hoogwerkers, werkbakken en besloten ruimten.

 Leerdoel 2

De leerling kan uitleggen welke veiligheidsmaatregelen verplicht zijn bij het gebruik van hoogwerkers, hangbruginstallaties en werkbakken.

Leerdoel 3

De leerling herkent verplichte PBM’s en hulpmiddelen voor specifieke situaties zoals lassen, schilderen en werken in besloten ruimten.

 Leerdoel 4

De leerling kan controleren of arbeidsmiddelen veilig te gebruiken zijn door te letten op keuringsstickers, belasting, stabiliteit en zichtbare waarschuwingen.

Wat staat er op een steigerkaart?

Op een steigerkaart staat:

• De maximaal toelaatbare belasting
• Of de steiger veilig betreden mag worden
• Of de steiger gekeurd is

“Een steigerkaart is jouw eerste check: géén kaart = géén steiger. Zelfs als hij er stabiel uitziet, weet je niet of hij veilig gemonteerd of gekeurd is.”

Veiligheid bij gebruik van stalen steigers

Veiligheidsmaatregelen:

• Nooit zelf iets veranderen aan de constructie
• Geen materiaal of gereedschap laten slingeren
• Geen trap of ladder óp de steiger gebruiken
• Steiger niet zwaarder belasten dan toegestaan

“De steigerconstructie is berekend op een bepaalde draagkracht. Eén extra plank of hulpmiddel kan ervoor zorgen dat de hele stellage instabiel wordt.”

Waarom deze regels belangrijk zijn

• Onjuiste belasting → instorting
• Veranderingen aan constructie → verlies van stabiliteit
• Rondslingerende spullen → struikel- & valgevaar
• Ladder op steiger → onstabiel & verboden

“Ongevallen met steigers zijn bijna nooit toeval. Ze ontstaan doordat een gebruiker ‘even iets aanpast’ of omdat de belasting onderschat wordt.”

Waarom mag je een steiger zonder steigerkaart niet gebruiken?

1. Omdat het officieel niet mag van de wet
2. Omdat je dan niet weet of de steiger veilig is opgebouwd, goedgekeurd en wat de maximale belasting is
3. Omdat er anders geen materialen op mogen
4. Omdat de steiger dan automatisch instabiel is

“Zonder kaart weet je niets: geen keuring, geen belasting, geen vrijgave.”

Waar of niet waar

“Los gereedschap op de steiger laten liggen is niet erg als niemand er langs hoeft.”

➡️ Niet waar

“Eén misstap → valpartij. Gereedschap kan ook naar beneden vallen.”

Hangbruginstallaties

Veiligheidsmaatregelen bij hangbruginstallaties

Bij werken met hangbruginstallaties:

• Eerst testen voor gebruik
• Max. belasting nooit overschrijden
• Onderliggende omgeving afzetten
• Personen dragen veiligheidsharnas, bevestigd aan speciaal punt
• Hangbrug mag alleen verlaten worden als deze rust op vast oppervlak
• Bij storingen → hangbrug direct verlaten
• Nooit gebruiksklaar en onbeheerd achterlaten
• Als bediening niet op de hangbrug is → bediener blijft aanwezig
• Hulpmiddelen voor communicatie gebruiken bij weinig oogcontact

“Het grootste gevaar bij een hangbrug is de illusie van veiligheid. De constructie hangt volledig aan kabels en motoren — daarom moet élke handeling volgens protocol gebeuren.”

Waarom deze maatregelen belangrijk zijn

• Overbelasting → kabelbreuk
• Onvoldoende afzetting → valgevaar voor mensen beneden
• Geen harnas → risico op dodelijke val
• Onbeheerd achterlaten → misbruik, sabotage of onverwachte beweging
• Geen communicatie → misverstanden bij bediening

“Hangbruggen zijn bedoeld voor beheerst, gecontroleerd werk op hoogte. Alles draait om communicatie, stabiliteit en valbeveiliging.”

Wat moet de bediener doen als hij beneden staat en personen staan boven op de hangbrug?

1. Even weg lopen als het druk is
2. Alleen blijven als er communicatieapparatuur aanwezig is
3. Bij de bediening blijven tot iedereen veilig afstapt
4. De hangbrug automatisch laten lopen

“Zodra de bediener wegloopt, stopt de veiligheidswaarborg. De mensen boven zijn volledig afhankelijk van hem.”

Waar of niet waar

“Een hangbrug mag verlaten worden als deze nog hangt, zolang er maar een harnas wordt gedragen.”

➡️ Niet waar

“Een hangbrug mag alleen worden verlaten als hij op een vast oppervlak rust.”

Werkbakken voor Personen

Eisen aan werkbakken voor personen

Een werkbak moet:

• Gekeurd zijn, met schriftelijk bewijs aanwezig
• Aan de buitenzijde informatie hebben over:

• toelaatbare werklast
• eigen massa
• maximaal aantal personen

“Een werkbak is een officieel hijswerktuig voor personen. Daarom moet je altijd kunnen zien hoeveel gewicht erin mag en of hij recent gekeurd is. Zonder keuringsbewijs = niet gebruiken.”

Veiligheidsmaatregelen bij gebruik

Tijdens gebruik:

• Kraanmachinist en personen moeten kunnen communiceren
• Waar mogelijk: visueel contact
• Eén persoon in de werkbak geeft aanwijzingen
• Personen in de werkbak dragen een veiligheidsharnas, bevestigd aan een ankerpunt in de werkbak

“Werkbakken bewegen door de kraan. Daarom moet er altijd één persoon zijn die aanwijzingen geeft. En het harnas is verplicht — als je struikelt of kantelt, val je anders meteen uit de bak.”

Waarom deze regels belangrijk zijn

• Zonder duidelijke communicatie → gevaarlijke bewegingen
• Zonder harnas → kans op dodelijke val
• Overbelasting → kans op kantelen/losraken
• Geen zicht → risico op botsen of klemkomen

“Werken in een werkbak lijkt op werken in een hoogwerker, maar dat is het niet. Een kraan beweegt anders dan een hoogwerker en is gevoeliger voor slingeren.”

Waarom moet een werkbak altijd duidelijk aangegeven informatie bevatten?

1. Omdat het er professioneel uitziet
2. Omdat dit nodig is voor de verzekering
3. Omdat de kraanmachinist moet weten hoeveel personen en gewicht veilig zijn
4. Omdat de fabrikant dat verplicht stelt

“Overbelasting is het grootste risico bij werkbakken. De info op de bak voorkomt foutinschattingen.”

Waar of niet waar

“Als er geen zichtcontact mogelijk is, moet er communicatieapparatuur gebruikt worden.”

➡️ waar

“Geen zicht = grotere kans op misverstanden. Communicatie is verplicht.”

Hoogwerkers

Soorten hoogwerkers

Er zijn verschillende soorten hoogwerkers:

• Zelfrijdende hoogwerkers
• Hoogwerkers op aanhangwagen, vrachtwagen of bestelauto
• Schaarliften

“Hoogwerkers verschillen vooral in hoe ze bewegen. Een schaarlift gaat recht omhoog, een knikarm reikt en draait, en een aanhanger-hoogwerker wordt vaak gebruikt bij onderhoud op locatie.”

Gevaren bij werken met hoogwerkers

Risico’s:

• Aanrijdgevaar
• Het omvallen van de hoogwerker
• Beknelling tussen object en platform
• Uit het platform vallen
• Vallende voorwerpen uit de bak
• Elektrocutie (bijv. in buurt van leidingen)

“De meeste ongevallen gebeuren door beknelling — niet door vallen. Een verkeerde beweging van de arm kan je klem zetten tussen platform en constructie.”

Wat moet aanwezig zijn bij een hoogwerker

Verplicht aanwezig:

• Plaat met max. toelaatbaar gewicht (WLL)
• Keuringssticker + geldig keuringsbewijs
• Gebruikershandleiding
• Duidelijke bedieningssymbolen

“Geen keuring = niet gebruiken. De keuringssticker is net als een APK: het bewijst dat de machine veilig is voor gebruik.”

Veiligheidsmaatregelen bij gebruik

Bij het werken met hoogwerkers:

• Alleen gebruiken op vlakke, horizontale ondergrond
• Bij rijden → stabilisatoren ingeschoven, hoofdarm omlaag, bak neutraal
• Nooit gebruiken om te hijsen of als personenlift
• Personen in de bak → valbeveiliging vast aan bevestigingspunt
• Boven 25 meter → portofoon verplicht
• In risicovolle omgeving → assistentie op begane grond
• Bediener moet getoetste deskundigheid hebben (certificaat/diploma)

“Hoogwerkers lijken makkelijk te bedienen, maar één foutje is genoeg om om te vallen — vooral als de machine niet horizontaal staat.”

Wat is de meest voorkomende oorzaak van het omvallen van een hoogwerker?

1. Een zachte band
2. Onvoldoende stabilisatie of een niet-horizontale ondergrond
3. Te weinig ballast
4. Een defect aan de stroomaansluiting

Waar of niet waar

“Een bediener van een hoogwerker moet aantoonbaar deskundig zijn.”

➡️ Waar

Besloten ruimtes

Buitenwacht – Ventilatie – PBM’s – Lassen – Schilderen

“Besloten ruimten lijken onschuldig, maar zijn één van de gevaarlijkste werkplekken. Elke regel bestaat omdat het ooit fout is gegaan.”

De rol van de buitenwacht (mangatwacht)

De buitenwacht:

• Houdt permanent toezicht
• Communiceert met mensen in de besloten ruimte
• Controleert ventilatie
• Alarmeert hulpdiensten bij nood
• Heeft aantoonbare deskundigheid

“De buitenwacht is letterlijk het levenstouw van de mensen binnen. Zonder buitenwacht mag niemand een besloten ruimte in — het is één van de belangrijkste veiligheidsrollen binnen de VCA.”

Ventilatie in besloten ruimten

Ventileren kan via:

• Natuurlijke ventilatie
• Mechanische ventilatie
• Plaatselijke afzuiging van gassen en dampen

“Ventilatie voorkomt verstikking, bedwelming en explosiegevaar. Veel ongevallen gebeuren doordat mensen de luchtkwaliteit onderschatten.”

Standaard PBM’s in besloten ruimten

Verplicht, mits niet risicoverhogend:

• Oogbescherming
• Handschoenen
• Beschermende kleding
• Veiligheidsschoenen/laarzen
• Veiligheidshelm

“In besloten ruimten is alles krapper, nauwer en vaak gladder — PBM’s zijn hier extra belangrijk.”

Extra PBM’s (afhankelijk van risico)

Soms nodig:

• Gehoorbescherming
• Gaspak (bij risico op huidopname)
• Reddingslijn (alleen als dit geen extra risico oplevert)
• Onafhankelijke adembescherming (bij te weinig zuurstof of te hoge gas/dampconcentratie)

“Onafhankelijke adembescherming is het allerzwaarste PBM — maar soms het enige wat levens redt.”

Lassen & snijden in besloten ruimte

Maatregelen:

• Brandbare stoffen verwijderen of afdekken
• Brandblussers binnen handbereik
• Gasflessen buiten de ruimte houden
• Slangen en branders tijdens pauzes buiten zetten
• Elektrisch lassen → veilige spanning
• Slangen voor gebruik controleren op lekkage
• Plaatselijke afzuiging van lasdampen

“Lassen in een besloten ruimte is extra riskant: rook hoopt zich sneller op en een kleine steekvlam kan een explosie veroorzaken.”

Verfproducten aanbrengen in besloten ruimten

Verplicht:

• Onafhankelijke adembescherming (ademluchtmasker / verse-luchtkap)
• Ventileren van volledige ruimte
• Apparatuur aarden (tegen statische elektriciteit)
• Ventilatie nog dagen doorzetten
• Ruimte mag niet worden afgesloten → sommige verfsoorten verbruiken zuurstof

“Schilderen in een afgesloten ruimte is een van de meest onderschatte gevaren. De dampen zijn extreem ontvlambaar én giftig.”

Waarom moet apparatuur geaard worden bij gebruik van verfproducten?

1. Voor zuiniger werken
2. Voor stabiliteit
3. Tegen statische elektriciteit die brand of explosie kan veroorzaken
4. Voor betere verfhechting

Wat is de belangrijkste taak van de buitenwacht?

1. Gereedschap aangeven
2. Controleren of de juiste PBM’s gedragen worden
3. Permanent toezicht houden en alarmeren bij nood
4. Registreren hoeveel tijd iemand binnen is

“Zonder toezicht geen toegang — dit is een harde regel.”

Waar of niet waar

“Tijdens pauzes moeten slangen en branders binnen blijven liggen.”

➡️ Niet waar – ze moeten juist naar buiten.

Check op Leerdoelen

-De leerling kent de begrippen: Steigerkaart, Veiligheidsharnas,

Maximale toelaatbare belasting (WLL), Keuringssticker / Keuringsbewijs,

Ondergronden & stabiliteit, Communicatie tijdens werkzaamheden,

Buitwacht / Mangatwacht, Ventilatie in besloten ruimten

• De leerling kan de belangrijkste risico’s benoemen bij steigers, hangbruggen, hoogwerkers, werkbakken en besloten ruimten.
• De leerling kan uitleggen welke veiligheidsmaatregelen verplicht zijn bij het gebruik van hoogwerkers, hangbruginstallaties en werkbakken.
• De leerling herkent verplichte PBM’s en hulpmiddelen voor specifieke situaties zoals lassen, schilderen en werken in besloten ruimten.
• De leerling kan beoordelen of arbeidsmiddelen veilig gebruikt mogen worden aan de hand van keuringen, belastinglabels en stabiliteitseisen.

1. Steigerkaart

Staat op pagina 5. Bevat info over maximale belasting, betreden en keuring.

2. Veiligheidsharnas

Komt voor bij hangbruginstallaties (p.12), werkbakken (p.19) en hoogwerkers (p.28).

3. Maximale toelaatbare belasting (WLL)

Vermeld op steigerkaart (p.5), werkbak (p.18), en indirect bij hoogwerkers.

4. Keuringssticker / Keuringsbewijs

Nodig voor steigers, werkbakken, en hoogwerkers (p.27).

5. Ondergronden & stabiliteit

Zeer belangrijk bij steigers (p.6) en hoogwerkers (p.28).

6. Communicatie tijdens werkzaamheden

Bij werkbakken (p.19), hangbruggen (p.12), en hoogwerkers (p.28).

7. Buitwacht / Mangatwacht

Essentieel bij besloten ruimten (p.33).

8. Ventilatie in besloten ruimten

Natuurlijk, mechanisch of plaatselijke afzuiging (p.34) + verplicht bij verf en lassen.

Ga verder in je digitale leeromgeving VCA 

Onderdeel B.04 Arbeidsmiddelen

Luister naar de filmpjes, lees goed en maak de vragen!

Huiswerk volgende week:

B.04 afgerond, groene vink (70% juiste antwoorden)
Hier niet aan voldaan, terugkomen in eigen tijd!