7.1 Organismes & 7.2 Populaties

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

7.1 Organismen

Ecologie= onderzoek naar relaties tussen organismen en hun omgeving

Invloeden van het milieu

Als individuen van 2 verschillende populaties lange tijd niet met elkaar voortplanten

Bijvoorbeeld door geografische isolatie zoals een rivier of bergketen

Aantekening

• Biotische factoren = Alles wat leeft --> dieren, planten, bacteriën

• Abiotische factoren = alles wat niet leeft --> temperatuur, zuurgaad, water

Definities 

Een individu en alle anderen om hem heen 

Als individuen van 2 verschillende populaties lange tijd niet met elkaar voortplanten

Bijvoorbeeld door geografische isolatie zoals een rivier of bergketen

Aantekening

• Populatie = Alle dieren van dezelfde soort in één gebied
• Levensgemeenschap = alle (biotische factoren) in een bepaald gebied samen
• Habitat = plek die voldoet aan zowel biotische als abiotische factoren aan de minimale levensvoorwaarden van een organisme.
• Ecosysteem = alle biotische en abiotische factoren in een bepaald gebied samen
• Biosfeer = alle ecosystemen op aarde samen

Definities 

Als individuen van 2 verschillende populaties lange tijd niet met elkaar voortplanten

Bijvoorbeeld door geografische isolatie zoals een rivier of bergketen

Aantekening

Biotoop = het geografische gebied waar een organisme leeft

Definities 

Waar kan een soort leven?

Verspreidingsgebied = gebied op aarde waar een soort voorkomt

Tolerantie = vermogen om schommelingen van een abiotische factor te verdragen

Aantekening

Waar kan een soort leven?

Beperkende factor = de factor die de snelheid of de groei van een populatie bepaalt 

Aantekening

Wat zijn biotische factoren?

1. dieren, planten, schimmels en bacterien
2. planten, schimmels en dieren
3. dieren en planten
4. dieren, planten en bacterien

Wat is een biotische factor?

1. Regen
2. Temperatuur
3. Grondsoort
4. Gras

Wat is geen abiotische factor?

1. Water
2. Lucht
3. Aarde
4. Nestgelegenheid

Wat is een abiotische factor?

1. Lucht
2. Concurrentie
3. Voedsel
4. Ziekteverwekkers

Wat is een biotische invloed?

1. Een rivier
2. Een heuvel van een berg
3. Een aantal roofdieren
4. Een koude luchtstroom

Wat is geen biotische factor

1. aantal rijpe bananen in het woud
2. aantal gorilla's in het woud
3. aantal chimpansees in het woud
4. de hoeveelheid regen in het woud.

Kies de juiste stelling over het tolerantiegebied van een abiotische factor.

1. hoe KLEINER het tolerantiegebied, hoe HOGER de overlevingskans
2. hoe GROTER het tolerantiegebied, hoe HOGER de overlevingskans
3. hoe GROTER het tolerantiegebied, hoe KLEINER de overlevingskans
4. Het tolerantiegebied heeft geen invloed op de overlevingskansen

Is het tolerantiegebied van een organisme een biotische factor of een abiotische factor?

1. Biotische factor
2. Abiotische factor

Welke soort heeft het grootste tolerantiegebied voor temperatuur?

1. A
2. B
3. C
4. D

Opdrachten

7.1  2, 3, 4, 5, 6 

7.2 Populaties 

Onderdelen paragraaf

• Relaties in en tussen populaties 
• Invloeden op populatiedichtheid 
• Exoten en populatiegroei 

Relaties tussen populaties

Relaties tussen individuen, deze kan gericht zijn op: 

-- Concurrentie

• leidt tot specialisatie door natuurlijke selectie

-- coöperatie

• soms hebben verschillende soorten een langdurige relatie met elkaar = symbiose 

Sneeuwuilen, poolvossen en hermelijnen jagen in Groenland op lemmingen.

Waar is de relatie tussen sneeuwuilen, poolvossen en hermelijnen op gericht als het gaat om de beschikbare hoeveelheid voedsel?

vormen van symbiose

voorbeelden mutualisme 

Nijlkrokodil

–Eet normaal beesten

–Staat vogel toe in zijn mond rond te lopen

Krokodilvogel

–Verwijdert parasieten en voedselresten uit mond krokodil

–Eet parasieten (o.a. bloedzuigers)

Korstmossen, bestaan uit:

1) Algen --> Maken organische stoffen (suikers) m.b.v. fotosynthese

2) Schimmel --> Zorgt voor water en mineralen

                            --> Komt via alg aan organische stoffen

voorbeelden commensalisme 

Clownfish

–Schuilplek tussen zeeanemoon

–Heeft slijmlaag tegen netelcellen anemoon

Zeeanemoon

–Geen voordeel, geen nadeel

Zuigvis

-Reist mee met haai

Haai

- Geen voordeel of nadeel

voorbeelden parasitisme

Vogellijm of maretak onttrekt water en voedingsstoffen aan de gastheer

Zuigvissen leven van de resten van de prooi van een haai.

1. Mutualisme
2. Commensalisme
3. Parasitisme

De zeeanemoon leeft van de resten van de prooi van de heremietkreeft en beschermt deze met de netelcellen in zijn tentakels.

1. Mutualisme
2. Commensalisme
3. Parasitisme

De porseleinzwam onttrekt water, anorganische en organische stoffen aan een beuk.

1. Mutualisme
2. Commensalisme
3. Parasitisme

Populatiedichtheid

=het gemiddelde aantal individuen per oppervlakte (land) of volume (water) eenheid.

de populatiegrootte schommelt meestal rondom een biologisch evenwicht (BiNaS 93...)

Factoren van invloed op populatiedichtheid: 

• dichtheidsafhankelijke factoren: prooi, parasitisme, ziekte, voedselconcurrentie. → werkt via negatieve terugkoppeling wat zorgt voor biologisch evenwicht. 
• dichtheidsonafhankelijke factoren: klimaat , ramp, activiteit mens→ toeval en heeft dus geen terugkoppeling.
• vreemde soorten

Deze factoren beïnvloeden het geboortecijfer, sterftecijfer en emigratie of immigratie.  

In Nederland komen verschillende soorten rivierkreeften voor. Alleen de Europese rivierkreeft (Astacus astacus) is inheems. Sinds de 19e eeuw zijn er vanuit Amerika rivierkreeften geïmporteerd voor aquaria en siervijvers en voor consumptie. Deze Amerikaanse rivierkreeften zijn ook in de Nederlandse oppervlaktewateren terechtgekomen.
Een langdurige periode van kou kan ervoor zorgen dat de Amerikaanse rivierkreeften de winter niet overleven.
Waarom is er in dit geval geen sprake van negatieve terugkoppeling?

Bekijk het diagram

In dit ecosysteem lijkt er sprake te zijn van een dynamisch evenwicht tussen een predator en zijn prooi

uitheemse soorten

= soorten die van oorsprong niet in het gebied voorkomen. Sommige kunnen zich vestigen en verspreiden.

Exoot = Als de mens voor introductie heeft gezorgd

Exoten

Populatiegroei invasieve soort 

• Begin exponentiële groei;  hulpbronnen onbeperkt en ontbreken van natuurlijke vijand. (J-curve) 
• Dan wordt draagkracht bereikt en stelt zich biologisch evenwicht in
• Draagkracht: De maximale populatiegrootte die over langere tijd in een bepaald gebied kan worden gehandhaafd.

Wat nu?

Opgaves 7.2 

10