Tussenletters bij samenstellingen

• Nederlands
• Secundair onderwijs

Herhaling

bevolkingstoename

schoonheidskenmerken

identiteitsverandering

kunstenaarsverzameling

schildersdoek

kruidenierszaak

Heel vaak schrijf je een -s als het eerste deel

eindigt op -ing, -heid, -teit, -aar, -er, -ier.

• bevolkingstoename
  
• schoonheidskenmerken
  
• identiteitsverandering
  
• kunstenaarsverzameling
  
• schildersdoek
  
• kruidenierszaak

Nog wat tips bij de tussenletter 's'.

Heel vaak schrijf je een -s als het eerste deel

eindigt op -ing, -heid, -teit, -aar, -er, -ier.

Goed of fout?  Sleep de woorden naar het juiste vak. 

juist!

fout!

voetgangeroversteekplaats

bevolkingsminderheid

metselaarsuitrusting

douanieruniform

minderheidaandeel

kwaliteitsnormen

ambtenaarsstatuut

kruideniersmentaliteit

identiteitscontrole

evenaargebieden

deze uitgangen krijgen meestal een 's' als tussenletter

Deze uitgangen hebben niets met de 's' als tussenletter te maken.

-er

-ier

-teit

-heid

-aar

-ing

-uur

-or

-tig

-lijk

-ken

-ren

Maar... Heel wat woorden komen zowel met als zonder tussen-s voor. 

Raadpleeg voor die gevallen altijd de (online)woordenlijst, want soms zijn beide spellingen correct.

bv. :

• drug(s)trafiek
• gewicht(s)probleem

Als het tweede lid met een sisklank begint, hoor je de tussenklank -s niet altijd.

Tip: vervang het tweede lid dat met een sisklank begint door een ander woord dat niet met een sisklank begint. Hoor je dan een -s, dan schrijf je die.

bv.:

• Stationsstraat (Stationsplein)
  
• bruidssuite (bruidsjurk)

Herhaling

douche + gordijn

1. douchesgordijn
2. douchegordijn
3. douchengordijn
4. douchgordijn

waarom is het: 'douchegordijn'?

1. Het meervoud van douche is douches en maar er is een sjwa, dus is er geen tussenletter
2. Het meervoud van douche is douches, dus is er geen tussenletter.
3. Het meervoud van douche is zowel douchen als douches en het woord eindigt met een sjwa

meerwaarde + zoeker

1. meerwaardezoeker
2. meerwaardenzoeker
3. meerwaardeszoeker
4. meerwaardszoeker

waarom is het:
'meerwaardezoeker'?

1. Er bestaat geen meervoud van meerwaarde
2. Het meervoud is meerwaardes, dus is er geen tussenletter
3. Het meervoud is zowel meerwaardes als meerwaarden en het woord eindigt met een sjwa

bruid + jurk

1. bruidjurk
2. bruidsjurk
3. bruidenjurk

waarom is het:
'bruidsjurk'

1. Bij meervoud op 'en' komt er een 's' bij
2. Het is de bezittelijke vorm.
3. Je hoort de 's' in alle mogelijke samenstellingen met 'bruid', dus schrijf je die ook.

Maar er zijn uitzonderingen!

Wanneer het linker deel van de samenstelling  

geen meervoud heeft.

rijst

rogge

aarde

(het zijn er niet zoveel) 

....

uitzondering 1

Wanneer het linker deel van de samenstelling  geen meervoud heeft, dan schrijven we de tussenletter 'e'. 

rijst

rogge

aarde

(het zijn er niet zoveel) 

....

uitzondering 1

Het linker deel van de samenstelling heeft geen meervoud.

DAN IS DE TUSSENLETTER EEN 'E'. 

Deze zelfstandige naamwoorden zijn niet-telbaar. 

Ze komen zelden voor met een onbepaald lidwoord (een rijst zeg je niet).

MAAR DE UITZONDERINGSREGEL IS NIET SLUITEND!

De regel is slechts van toepassing op sommige van deze woorden. 

uitzondering 1

rijst + pap

1. rijstpap
2. rijstepap
3. rijstenpap

De woordenlijst (Het Groen Boekje) vermeldt zowel rijstpap als rijstepap!

Waar is die uitzonderingsregel dan?

rogge + brood

1. roggenbrood
2. rogbrood
3. roggebrood

Maar die regel gaat niet op in gevallen zoals bij: 

hout

rommel 

vee

onzin

melk

informatie

...

Je schrijft NOOIT : 

houteworm

rommelekamer

veeëkudde

onzinneverkoper

melkeboer

informatieëkanaal

...

hout + zagerij

1. houtezagerij
2. houtzagerij
3. houtenzagerij
4. houtszagerij

Waarom is het 'houtzagerij'

1. Er is geen verklaring: je kan dit niet uitleggen met de regels over tussenletters.
2. Dit is geen samenstelling meer, maar een begrip. De spellingsregels tellen hier niet.
3. Hout is op zich een meervoud, niet eindigend op een sjwa dus komt er geen tussenletter.

vee + stapel

1. veeënstapel
2. veestapel
3. veesstapel
4. veeëstapel

waarom is het 'veestapel'?

Meerder antwoorden mogelijk!

1. Het meervoud van vee is vees en dan komt er geen tussenletter.
2. Er is geen verklaring voor: we kennen dit woord zoals het is.
3. Er is geen meervoud van vee dus is er geen tussenletter.
4. Het is een uitzondering op een uitzondering.

Conclusie: uitzonderingsregel 1 is maar beperkt toepasbaar... 

Zijn er dan wel uitzonderingsregels die we wel moeten onthouden?

JA!

We nemen ze samen door, klassikaal!