De Wederopbouw van Nederland en Europa Een welvarend Westen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Hoofdstuk 3

Wederopbouw en Verandering

Nederland verandert

(Feniks H9)

Even een opwarming

Wederopbouw. Wat weet je al? 

Bevrijd!

• De schade van de oorlog was groot
• Het aantal slachtoffers was hoog, rond de 200.000
• De infrastructuur was grotendeels vernield
• Veel machines waren door de Duitsers meegenomen
• Honderdduizenden mannen waren in Duitsland tewerkgesteld tijdens de oorlog

De schade na het bombardement van Rotterdam in mei 1940 was groot, maar tijdens de vijf jaren van de Duitse Bezetting was er nog niet veel gedaan om de stad op te bouwen.

Wederopbouw

1945 - 1955

Periode van grote schaarste 

Nederland wordt geleid door minister president Willem Drees (vadertje Drees)

Grote rol voor de overheid bij de wederopbouw

De Wederopbouw lukt!

• De overheid maakt met het bedrijfsleven afspraken over lonen en prijzen: geleide loonpolitiek
  
• Harmoniemodel:  we moeten samenwerken/de schouders eronder en niet zeuren!
• De overheid stimuleert de industrialisatie: Eerste industrialisatie nota: kleine bedrijven gaan samenwerken ⇒ kosten lager ⇒ prijzen lager ⇒ export stijgt


• Hulp vanuit VS: Marshallplan
• Ontstaan van een verzorgingsstaat (babyboom)
  

Het Amerikaanse Marshallplan had twee belangrijke doelen:

• Zorgen dat Europa weer wordt hersteld, zodat Amerika ook weer producten kan verkopen aan de Europeanen.
• Laten zien wie hun échte bondgenoot is: kies voor het kapitalisme van ons, en niet het communisme van de Sovjet-Unie!

De verzorgingsstaat

Willem Drees (PvdA) was tussen 1948 en 1958 minister-president.

In die periode werd langzaam de verzorgingsstaat opgebouwd, met de komst van wetten zoals de Algemene Ouderdomswet (AOW, 1957) (sociaal vangnet)

'Vadertje Drees' wordt dan ook wel gezien als de grote man achter

de verzorgingsstaat, hoewel sommige wetten niet eens door hem zijn bedacht.

Drees is volgens de overlevering ook van groot belang geweest bij de regeling rond de Marshallhulp. Zie daarvoor het volgende fragment. Om het fragment te zien, moet je de pagina (waar de link je brengt) verversen.

Het verhaal gaat dat Nederland de Marshallhulp heeft gekregen omdat de toenmalig minister-president Willem Drees de vertegenwoordiger van de Verenigde Staten in plaats van met een staatsbanket, met een kopje thee met een mariakaakje ontving. De vertegenwoordiger vond dat Nederland de steun blijkbaar hard nodig had en dat een land met een zo sobere minister-president het geld ongetwijfeld goed zou besteden.

Wat is de Marshallhulp?

1. economische hulp aan arme kinderen in Afrika
2. economische hulp van de VS aan Europa na de Tweede Wereldoorlog.
3. Psychische hulp voor militairen
4. Militaire hulp voor de SU tijdens de Koude Oorlog.

bron 1

Leg, met minimaal twee verwijzingen naar bron 1, uit wat de tekenaar bedoelt met de titel van de tekening 'Het Marshall-plan en U'.

 Bermtoerisme

Voor velen betekende het een leuk uitje om auto’s te gaan kijken vanuit de berm. Gezinnen namen picknickmanden, tuinstoelen en tentjes mee om op deze wijze te gaan recreëren.

Ontstaan consumptiemaatschappij

1955 - 1973

Vanaf 1955 nam de welvaart in Nederland toe; er ontstond een consumptiemaatschappij die het dagelijks leven drastisch veranderde 

Steeds meer huishoudens kregen een televisie, een auto en gingen naar op vakantie naar het buitenland.

Opkomst tv: 1955: 1% huishoudens. 1960: 20% en 1970: vrijwel alle! 

Een auto, vakantie en een sigaar...

...wat een luxe!

Sociaal-culturele veranderingen

vanaf de jaren 60

De toenemende welvaart heeft grote gevolgen voor de samenleving. 

1. ontkerkelijking en ontzuiling
2. opkomst van jongerenculturen
3. individualisering
4. Tweede feministische golf

1. Ontkerkelijking

Steeds minder mensen waren actief lid van de Kerk, hierdoor nam de invloed van de Kerk op het dagelijks leven behoorlijk af. Er kwamen meer echtscheidingen, minder taboes omtrent homoseksualiteit, andere samenlevingsvormen, seks voor het huwelijk etc.

Deze ontkerkelijking werd o.a. veroorzaakt door de toenemde welvaart; hierdoor werd het gemakkelijker om kennis te nemen van  andere ideeën (tv, auto!).

2. Opkomst van jongerenculturen

De koopkracht van jongeren nam toe, doordat hun lonen stegen en ze minder vaak geld hoefde af te dragen thuis. Het geld dat ze 'over' hebben besteden ze aan luxe artikelen  als kleding, brommers, muziek en uitgaan. Jongeren creëerden subculturen  hun eigen muziek, kleding en gedrag. De jeugd werd steeds kritischer en ging zich afzetten van hun ouders en van andere autoriteiten (de overheid!)

FEITJES JAREN 50:

1. Roken was heel gewoon, iedereen rookte
2. Moeders waren de hele dag thuis
3. 48 urige werkweek (dus ook op zaterdag!)
4. 1 x per week douchen
5. Hele week in dezelfde kleding, weekend nette kleding
6. Grote gezinnen zijn heel normaal
   

SOCIALE CONTROLE

• Mensen leven dicht op elkaar
• Letten op elkaar en elkaars kinderen
• Weing privacy
  
• Kostgeld
• Vriend of vriendin moesten goedgekeurd worden

gezellig samen radio luisteren

lezen...

kerkbezoek

spelletjes

NOZEMS

• Eind jaren 50
  
• Werkende jongeren uit de stad
• Vrijheid
• Geen verantwoordelijkheid maar lol!
  
• Brommers (Puch), vetkuiven, leren jacks, spijkerbroeken
• Meisjes: petticoats, suikerspinkapsel
  

Wat betekent provoceren?

PROVO'S

• Midden jaren '60
• Hoger opgeleid, studenten, Amsterdam
• Provoceerden ouders, leraren, politie
• Milieubewust, politiek, witte fietsen
  
• Witte spijkerpakken, lang haar, meisjes minirokken
  

HIPPIES

• Eind jaren '60 uit Amerika
• Flower power / Love & Peace
• TEGEN: milieuvervuiling, Vietnamoorlog, consumptiemaatschappij
• Wilden niet burgerlijk zijn
  
• Vrije seks, softdrugs, popfestivals
• Tweedehands kleding, veel kleuren, boemen, wijde pijpen, 
    kralenkettingen, lang haar (mannen en vrouwen)
  

Protestgeneratie

jongeren hadden een beeld van hoe de wereld eruit moest zien

Geef aan hoe de welvaartsstaat en de consumptiemaatschappij bijdroegen aan het ontstaan van de jongerencultuur.

Sleep deze ontwikkelingen in de goede volgorde

ontzuiling 

stijgende welvaart 

Marshallplan

ontstaan jongeren- culturen

Hoe de samenleving veranderde

Jongeren gingen anders denken over gezag, geloof, politiek, relaties en seks:

1. ONTKERKELIJKING
2. INDIVUALISERING
3. DEMOCRATISERING

DEMOCRATISERING

• Jongeren eisen meer inspraak
• Ouders moesten rekening houden met hun kinderen
  
• Leerlingstatuten, studentenvakbonden
  

3. Individualisering 

Het individu kwam vanaf de jaren ‘60 centraal te staan. Mensen werden door hun stijgende inkomen en de sociale zekerheid minder afhankelijk van hun eigen leefgemeenschap (familie, buren etc.). Daarnaast kreeg men meer vrije tijd en nam de mobiliteit enorm toe (auto!). 

Men koos voortaan steeds meer zijn eigen pad

Tweede feministische golf

De Eerste feministische golf (1870 - 1920) had ervoor gezorgd dat vrouwen kiesrecht kregen en mochten studeren aan de universiteit.

De Tweede Feministische Golf richtte zich om de verhoudingen tussen mannen en vrouwen. Vrouwen wilden volwaardig kunnen deelnemen aan het openbare leven; ze wilden een betaalde baan en een gelijkwaardige positie. Actiegroepen als Dolle Mina eisten meer gelijke kansen voor vrouwen.  

Start Europese eenwording

Waarom Europese integratie?

Na 1945: 1. herhaling van wereldoorlogen voorkomen

- Duitsland wist zich na WO II snel te herstellen

- Angst voor Duits militarisme

- VS spoorde Europa aan om Duitsland niet te isoleren

2. Herinnering aan crisisjaren ’30: wederzijdse handelsbelemmeringen opheffen (voorkomen van een nieuwe economische crisis)

3. Bedreiging Sovjet Unie: samen sterk tegen het ‘rode gevaar’ van het communisme

EGKS

Europese Gemeenschap van Kolen en Staal (EGKS, 1951)

- Op initiatief van de Franse minister van buitenlandse zaken Schuman

Eerste vorm van Europese economische integratie

- Ook Adenauer van Duitsland wilde meedoen om te zorgen voor Westbindung

Zes landen worden lid: Frankrijk, Duitsland, Italië en Nederland, België en Luxemburg.

EEG -> EG 

1957: EGKS uitgebreid tot Europese Economische Gemeenschap (EEG) (economie, landbouw, handel) + Euratom (kernenergie)

Dagelijks bestuur: Europese Commissie

Een parlement: Europees parlement

Politieke besluiten door regeringsleiders: Europese Raad

1967: EGKS, EEG en Euratom samengevoegd tot Europese Gemeenschap (EG)

EG wordt EU

1993: (na verdrag van Maastricht 1992) EG wordt EU: 1993 Europese Unie

1994: binnengrenzen afgeschaft: vrij verkeer van personen, producten en diensten

1995:  EU groeit naar 15 lidstaten

2002:  Invoering Europese munt 2002 (euro)

2004: uitbreiding van de EU naar 27 lidstaten

2013: uitbreiding naar 28 lidstaten