De cel

• Plantenteelt
• MBO
• Studiejaar 1

De CEL

Leerdoelen

Aan het eind van de les kun je:

- De verschillen tussen prokaryote en eukaryote cellen uitleggen. 

- De functie van verschillende celorganellen beschrijven.

Wat weet je al over cellen?

Kenmerken van leven en celstructuren

Alle levende organismen bestaan uit cellen.
Cellen zijn microscopisch klein.
Cellen bevatten genetische informatie.

Celtypen

Eukaryote Cellen - Wel een Celkern. DNA bevindt zich in de celkern. Dit zijn dierlijke- en plantaardige cellen en schimmels. 

Prokaryote Cellen - Geen Celkern. DNA ligt los in de cel. Voorbeeld: Bacteriën 

Celorganellen en hun functies

Alle cellen bestaan uit kleine onderdelen die er samen voor zorgen dat de cel zijn functie kan uitoefenen. Deze onderdelen kan je vergelijken met de organen die ons in leven houden.

https://www.youtube.com/watch?v=7rW6MejUwPs

Celorganellen en hun functies

Celmembraan

Aan de buitenkant van de cel zit een celmembraan:
- Reguleert de doorgang van stoffen.
- Bestaat uit fosfolipiden (vetachtige stoffen) en eiwitten.

 - CO2, H2O, en O2 kunnen gemakkelijk via het membraan de cel in of uit.

- Andere stoffen kunnen cel vaak alleen maar in of uit met behulp van een transporteiwit.

Celmembraan

Cytoplasma

Het cytoplasma is een stroperige vloeistof in de cel die bestaat uit water met allerlei opgeloste stoffen zoals koolhydraten, vetten, eiwitten en mineralen.

Alle celorganellen bevinden zich in het cytoplasma.

Celkern

- Het grootste en meest opvallende organel in de cel

- Celkern bestaat uit kernplasma, hierin ligt de stof chromatine

- De celkern is omgeven door het kernmembraan. Hierin zitten kernporiën, hier kunnen verschillende moleculen doorheen die de celkern in en uit moeten

 

https://www.youtube.com/watch?v=URUJD5NEXC8

Celkern

Chromatine bestaat uit lange draden DNA en eiwitten.

https://www.youtube.com/watch?v=iUQcSbbqDrw

DNA en kernlichaam

DNA bevat alle erfelijke informatie van de cel

Deze informatie stuurt alle activiteiten binnen de cel aan en stelt vast welke functie en vorm een cel krijgt.

DNA speelt ook een belangrijke rol bij de celdeling

Kernlichaam zorgt voor aanmaak en transport van ribosomen

Ribosomen

Ribosomen produceren eiwitten op basis van de erfelijke informatie zoals deze staat op het DNA & RNA. 

Eiwitten zijn nodig voor de groei en het herstel van cellen en organellen.

Ribosomen kunnen vrij voorkomen in het cytoplasma of gebonden aan het endoplasmatisch riticulum (ER)

Endoplasmatisch reticulum (ER)

Netwerk van buisjes en zakjes in de cel.

Betrokken bij eiwitproductie en
-transport.

Ruw ER: bedekt met ribosomen,
betrokken bij eiwitsynthese.

Glad ER: zonder ribosomen,
betrokken bij ontgifting.

Lysosomen

Bevatten enzymen voor afbraak.

Breken vreemde stoffen af.

Belangrijk voor celonderhoud en recycling.

Lysosomen worden ook gebruikt om kapotte celorganellen af te breken, waarbij soms de hele cel dood gaat. Dit heet apoptose.

https://www.youtube.com/watch?v=lZdj2Cm2tzk

Mitochondrien

In de mitochondriën wordt energie gemaakt uit de verbranding van glucose. Deze energie wordt tijdelijk opgeslagen in de vorm van een ATP molecuul. Mitochondriën zijn dus de energiefabriekjes van de cel.

Cytoskelet

In het cytoplasma ligt een netwerk van vezels of draden ook wel het cytoskelet genoemd

Belangrijk voor stevigheid en dus behoud van vorm van de cel!

Daarnaast speelt het een belangrijke rol bij de celdeling en bij het transport van stoffen.

Centriolen

Centriolen zijn 2 ronde cilindervormige structuren die loodrecht op elkaar staan. Centriolen liggen in een gespecialiseerd stukje cytoplasma net buiten de celkern in dierlijke cellen. Ze spelen een belangrijke rol bij de celdeling.

Video:  https://www.youtube.com/watch?v=Um8Fc6OKxc4

Golgiapparaat

Ontvangt eiwitten van het ER.

Verwerkt en labelt eiwitten
voor eindbestemming.
Speelt een sleutelrol in de
celcommunicatie.

Werkvorm Cel

Zelfstanding benoemen van de organellen in een cel.

Wat weet je al over plantaardige cellen?

Plantaardige cellen

Planten zijn eukaryoten: organismen met een kern in de cellen, en mitochondriën in het cytoplasma. 

Plantencellen onderscheiden zich van andere eukaryote cellen: -Verschillende plastiden waaronder chloroplasten (belangrijk voor fotosynthese)

-Een celwand van cellulose

-Een grote centrale vacuole

Plastiden

Plastiden zijn grote organellen die in de meeste plataardige cellen te vinden zijn, maar niet in de cellen van dieren of schimmels. 

Er zijn 3 groepen plastiden: chromoplasten (gekleurde plastiden), chloroplasten (bladgroenkorrels) en leukoplasten (witte plastiden). 

Plastiden

Plastiden

Chloroplasten zijn plastiden die chlorofyl bevatten, dat groen is. Deze plastiden bevinden zich in de groene onderdelen van de plant en in algen. Het chlorofyl vangt zonlicht op en gebruikt de energie voor de aanmaak van glucose uit koolstofdioxide en water. Dit proces heet fotosynthese. 

Chromoplasten bevatten gele en oranje pigmenten en geven kleur aan bloemen, rijpe vruchten en herfstbladeren.  

Leukoplasten zijn plastiden met opgeslagen materiaal zoals zetmeel. Het opgeslagen materiaal kan dienen als reservevoedsel.  . 

Chloroplasten

Chloroplasten zijn plastiden die chlorofyl bevatten, dat groen is. Deze plastiden bevinden zich in de groene onderdelen van de plant en in algen. Het chlorofyl vangt zonlicht op en gebruikt de energie voor de aanmaak van glucose uit koolstofdioxide en water. Dit proces heet fotosynthese. 

Vacuole

De vacuole is een met vocht gevuld blaasje omgeven door een membraan.

Zorgt voor:
Opslag van voedingsstoffen

Zorgt voor stevigheid en groei

In deze vacuole kunnen allerlei voedingsstoffen worden opgeslagen, zoals zouten en eiwitten, maar ook stoffen die schadelijk zijn voor de cel.
Vacuole wordt groter naarmate deze meer water opneemt en samen met de celwand ook voor de stevigheid.  

Celwand

De celwand is een structuur die alleen bij plantaardige cellen voorkomt. De celwand geeft stevigheid, bescherming en vorm aan weefsels van planten.  Op de plek waar celwanden elkaar raken ontstaat een laag die het middenlamel heet. Dit bestaat uit de stof pectine, en deze stof zorgt er voor dat de cellen aan elkaar blijven zitten. Als het pectine oplost, dan komen de cellen losser te liggen.

Beschermt en geeft vorm; Bestaat uit cellulose

Celwand

Opdracht 3D Model

Doel van de opdracht

Maken een driedimensionaal model van een plantaardige cel om de verschillende celonderdelen en hun functies beter te begrijpen.

Mag van een Dierlijke of een plantaardige cel. 

Inleveren op 15 Oktober!

Opdracht 3D Model

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd.

De leerlingen voeren hier drie dingen in die ze in deze les hebben geleerd. Hiermee geven ze aan wat hun eigen leerrendement van deze les is.

Schrijf 2 dingen op waarover je meer wilt weten.

De leerlingen voeren hier twee dingen in waarover ze meer zouden willen weten. Hiermee vergroot je niet alleen betrokkenheid, maar geef je hen ook meer eigenaarschap.

Stel 1 vraag over iets dat je nog niet zo goed hebt begrepen.

De leerlingen geven hier (in vraagvorm) aan met welk onderdeel van de stof ze nog moeite. Voor de docent biedt dit niet alleen inzicht in de mate waarin de stof de leerlingen begrijpen/beheersen, maar ook een goed startpunt voor een volgende les.