Tijdvak 2: Grieken en Romeinen

• geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Leerdoel 1

Griekenland was geen staat zoals Egypte, met een koning of centraal bestuur maar bestond uit ruim 200 (!) stadstaten. Dus: politieke verdeelheid.

Het Griekse woord voor stadstaat is Polis (meervoud is Poleis). 

Cultureel waren de Grieken verenigd door: taal, goden, verhalen, bouwwerken etc.

Leerdoel 2

Omdat stadstaten zelfstandig waren, verschilde de manier van regeren van polis tot polis. Hieronder staan drie verschillende bestuursvormen: 

Belangrijk:: 

1. Monarchie: een koning aan de macht door erfopvolging. 

2. Aristocratie: bestuur door een groep edelen.

3. Tirannie: land wordt bestuurd door een (vaak wrede) heerser, die demacht gegrepen heeft

Leerdoel 3

Nadat in 509 v. Chr. een tiran werd verdreven ontstond er nog een andere en vierde bestuursvorm: democratie.

Belangrijk:

In een democratie heeft het volk (demos) de macht (kratos) omdat het volk de politieke beslissingen neemt. 

Leerdoel 3

Niet elke Athener hoorde bij de demos. Vrouwen, slaven en inwoners die niet in Athene geboren waren hadden geen politieke rechten. 

Belangrijk:

De mannen die wel burgerschap (politieke rechten) bezaten waren vrij en gelijk:  vrij omdat ze mochten spreken en stemmen in de volksvergadering. Gelijk omdat ze allemaal dezelfde rechten hadden. 

Leerdoel 3

Niet kiezen, maar loten

BELANGRIJK:

Raad van Vijfhonderd: Deze raad had de dagelijkse leiding over de polis en deed voorstellen waarover gestemd moest worden. Bijvoorbeeld belastingverhoging of oorlog voeren. 

Om mee te kunnen stemmen in de volksvergadering moest de burger zelf aanwezig zijn. Dit noemen we directe democratie. 

Leerdoel 4

Nieuwe manier van denken

Belangrijk:

Natuurverschijnselen werden aanvankelijk verklaard door mythisch denken: het begrijpen en verklaren van een verschijnsel door goddelijk ingrijpen. 

Leerdoel 4

In de zesde eeuw v. Chr. ontwikkelde zich het wetenschappelijk denken. Dit kwam door de denkers die naar logische verklaringen gingen zoeken. 

Deze denkers noemen we filosofen: vrienden van wijsheid. 

Leerdoel 5

338 v. Chr. einde van de zelfstandig poleis ( de Macedonische koning Philippos II), maar niet het einde van de Griekse cultuur en wetenschap; integendeel! 

Belangrijk:

Alexander de Grote veroverde rond 330 v. Chr. het Perzische Rijk, dat zich uitstrekte van Egypte tot India en raakte sterk onder de invloed van de Griekse cultuur: Hellenisme.

Leerdoel 5

Grieken, die zich gingen vestigen in het veroverde gebied, hielden vast aan hun taal en gewoontes. 

Voorbeelden zijn:

Architectuur

Sportscholen

Tempels 

Theaters 

en natuurlijk de taal en goden. 

Leerdoel 1

In 509 v. Chr. werd de laatste koning verjaagd en Rome werd een Republiek. 

Belangrijk:

Rome was van 509 v. Chr. tot 27 v. Chr. een republiek: een land zonder koning waarin de macht verdeeld was onder de (rijke) burgers. 

Theorie

Belangrijk:

In de Romeinse republiek was de macht verdeeld:

* Er was - net als bij de Grieken - een volksvergadering.

*  Maar het machtigst was de senaat, een politiek overlegorgaan waarin alleen rijke families vertegenwoordigd. waren. 

Leerdoel 1

Veroveringen:

* het resultaat van honger naar macht en status. 

*  voordelen, zoals meer belastinginkomsten, landbouwgrond en slaven. 

Belangrijk:

Romeinen waren mild voor verslagen volken maar opstandige steden werden met de grond gelijk gemaakt (Carthago). Dit zorgde ervoor dat de Romeinen hun imperium konden uitbreidden en onder controle hielden.

Imperium: Een groot rijk waarin meerdere volken door één volk worden bestuurd. 

Leerdoel 2

Door de verovering van Griekse kolonien in Zuid-Italie en later de hele Griekse wereld, raakte de Romeinse cultuur beïnvloed door die van de Grieken. Door de oorlogsbuit kwam hoogstaande Griekse kunst naar Rome waar deze zeer werd bewonderd en volop nagebouwd. 

Belangrijk: 

De Romeinen voegden aan de Griekse architectuur twee technische verbeteringen toe: beton en boogconstructie. 

Leerdoel 3

Leerdoel 4

Belangrijk:

Omdat de Romeinen hun manier van bouwen meenamen naar veroverde gebieden, verspreidde de Grieks-Romeinse stijl zich over een groot gebied: Romanisering (West-Europa)

Deze klassieke cultuur zou in Europa een blijvende invloed hebben. 

(Klassiek heeft altijd betrekking op Grieks-Romeinse cultuur)

Theorie

Na 5 eeuwen komt de bestuursvorm van de republiek onder druk te staan

Belangrijk:

Julius Caesar was een enorm populaire generaal die vermoord werd door de senaat omdat ze bang waren dat hij de republiek afschafte en alleenheerser werd. 

Theorie

Er volgde een reeks burgeroorlogen, waaruit de geadopteerde zoon van Caesar als overwinnaar naar voren kwam:  Augustus 'verhevene'.

Belangrijk:

In 27 v. Chr. begint onder Augustus de keizertijd, die tot 476 zou duren. 

Leerdoel 4

Het enorme gebied dat eeuwenlang onder Romeinse heerschappij stond, werd ingrijpend door die Romeinse aanwezigheid beinvloed. Uiteindelijk werd het Romeinse Rijk wel in een West- en in een Oost-Romeins Rijk gesplitst. 

Leerdoel 5

Vanaf de derde eeuw na Chr raakte het rijk in verval en ontstond er druk op de grenzen.

Germanen werden ingezet om de grenzen te verdedigen. Het bleek een (te) dure oplossing

Leerdoel 6

West-Romeinse Rijk:

- Landbouwsamenleving

- Latijn

- Romeinen stichtten zelf steden

Oost-Romeinse Rijk:

- Landbouwstedelijke samenleving

- Grieks

- Romeinen nemen bestaande cultuur over

Tijd van Grieken en Romeinen

2.3 De groei van het christendom

Leerdoel 1

Religie was belangrijk voor de Romeinen. Priesters inspecteerden natuur- en dierengedrag om beslissingen te nemen(?). Goden van overwonnen volken werden getoleerd. Goden waren tevens inwisselbaar. 

Opschrijven: 

Het jodendom was anders, monotheistisch. Joden geloven in één god. 

Leerdoel 2

Joden leefden in diaspora: verdeeld over vele landen. Maar ze bleven herkenbaar als groep omdat ze vasthielden aan eigen gewoonten en rituelen. 

Opschrijven: 

De Joden geloven in een messias: een door God gezonden persoon die de Joden zou bevrijden van vreemde overheersing. 

leerdoel 3

Belangrijk:

Het christendom trok vooral armen en slaven aan omdat rijkdom er niet toe deed om in de hemel te komen. 

In de tweede eeuw ook steeds meer rijken waardoor er geld vrijkwam voor liefdadigheid: steeds meer mensen bekeren zich. 

Leerdoel 4

Christenen offerden niet aan de Romeinse goden.  Vaak lieten keizers christenen vervolgen en kregen zij de schuld voor branden en andere rampen. 

Leerdoel 4

Belangrijk:

- Constantijn de Grote wordt de eerste christelijke keizer. 

- In 312 wint hij een veldslag en draagt deze op aan christelijke god.

- Zelf christelijk? Nee, eerder een manier om verdeeldheid in het Romeinse Rijk tegen te gaan.

- In 391 werd het christendom de staatsgodsdienst onder keizer Theodosius. 

De Hunnen

• De Hunnen zijn een stam uit Azië. 
• Ze zijn gevreesd omdat ze erg wreed zouden zijn. 
• Over hun leider Atilla wordt gezegd dat hij geen genade voor lafheid kent...
  

Leerdoel 6

Grote Volksverhuizing

3e eeuw - 5e eeuw

• ...Europese stammen slaan op de vlucht en kunnen, nu de grenzen niet meer zijn bewaakt, het Romeinse Rijk binnentrekken. 
• En door deze volken, gaan andere volken ook weer op de vlucht. In heel Europa trekken volken rond.
  

Het West-Romeinse Rijk valt

476

• Volken vallen het Rijk binnen en plunderen de rijkdommen. 
• Romeinse aanvoerders hebben steeds minder te zeggen, en in 476 wordt zelfs een niet-Romein, keizer.
• Historici zien dit als het einde van het West-Romeinse Rijk.
  

Maak opdracht 3 van paragraaf 2.1

Maak opdracht 5 van paragraaf 2.2

Maak opdracht 8 van paragraaf 2.3