Moleculen in Leven-H3

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

Moleculen in leven - H3 (stukje 5)

Doelen

Je leert hoe DNA is opgebouwd

Je leert hoe een cel, aan de hand van DNA, eigen eiwitten maakt

DNA

DNA bevat de bouwinstructie voor eiwitten

Chromosomen zitten in de celkern en zijn opgebouwd uit DNA.

Vooraf een paar voorkennisvragen..

Eiwit is een voorbeeld van een...

1. organische stof
2. anorganische stof

Eiwitten zijn opgebouwd uit

1. DNA
2. koolstof
3. aminozuren
4. RNA

Noem 5 functies die eiwitten kunnen hebben

Transcriptie en translatie- samenvatting

RNA naar eiwit: translatie

BINAS 71J

dubbele helix: "touwladder" om elkaar gedraaid

fosfaatgroep: Fosfor (P) met zuurstof (O)

suiker: vijfhoek

DNA

(stikstof)basen: A, T, C en G

complementair: Tegenover een A altijd een T, tegenover een C altijd een G

nucleotide: combinatie van een suiker, fosfaatgroep en base

DNA-

Moet je dit leren?

BINAS 71C

DNA-

Welke basen zitten in de complementaire streng van ATGGT?

Transcriptie: DNA naar RNA

Een stuk DNA dat codeert voor één eiwit (eigenschap) is een gen.

De nucleotidevolgorde van dat stuk DNA is de code voor het maken van het eiwit.

Eiwitten bestaan uit een keten van aminozuren. Er zijn 20 verschillende aminozuren (BINAS 67H1).

Transcriptie: DNA naar RNA

Als het eiwit moet worden gemaakt wordt eerst van het gen een kopie gemaakt 

-> messenger RNA (mRNA).

Verschil tussen DNA en RNA

mRNA is enkelstrengs

mRNA heeft een ribose als suiker (ipv deoxyribose)

mRNA heeft Uracil ipv Thymine als base

Transcriptie: DNA naar RNA

mRNA wordt afgelezen van en complementair gemaakt aan de template-/ matrijsstreng 

tegenover de A wordt een U ingebouwd, tegenover T een A, bij C een G en bij G een C.

Transcriptie: DNA naar RNA

Het mRNA is dus een 'kopie' van de ándere (complementaire) DNA streng: de coderende streng.

Transcriptie: DNA naar RNA

Moet je dit leren?

BINAS 71E

3'

3'

3'

5'

5'

5'

RNA naar eiwit: translatie

Translatie begint altijd bij een AUG code (het startcodon). Hiermee wordt een methionine aminozuur ingebouwd.

Er zijn een paar mogelijke stopcodons waarmee de translatie stopt.

RNA naar eiwit: translatie

Het mRNA verlaat de kern (via een kernporie) naar het cytoplasma en bindt aan een ribosoom.

Het ribosoom leest het mRNA in steeds 3 basen tegelijk (triplet/ codon).

www.bioplek.org

schematische weergave eiwitsynthese

RNA naar eiwit: translatie

BINAS 71 G. Stel codon AAG. 

RNA naar eiwit: translatie

BINAS 71 G. Stel codon AAG. 

RNA naar eiwit: translatie

BINAS 71 G. Stel codon AAG. 

RNA naar eiwit: translatie

BINAS 71 G. Stel codon AAG. 

BINAS: zoek op in welke tabellen je de structuur van DNA kunt vinden, in welke tabel transcriptie en translatie staan en welke tabel de codon-tabel staat (van 3 RNA basen naar 1 aminozuur)

De nucleotide volgorde van een bepaald DNA codon is GTA. Een mRNA molecuul met de complementaire streng ontstaat via transcriptie van dat DNA codon. Bij de eiwitsynthese paart een tRNA codon met het mRNA codon.
Wat is de nucleotide volgorde van dit tRNA anticodon?

1. GTA
2. GUA
3. CAU
4. CAT

De genetische code 2

Door een fout verandert een codon in het mRNA van 5’-UCA-3’ in 5’-UAA-3’.

- Verandert hierdoor de aminozuursamenstelling van het door dit mRNA gecodeerde eiwit?

- Leg je antwoord uit.

Van polypeptideketen naar eiwit

Ribosomen zitten soms vrij in het cytoplasma, soms vast aan ruw endoplasmatisch reticulum.

Vrije ribosomen maken eiwitten die in het grondplasma actief zijn.

Van polypeptideketen naar eiwit

De werking van eiwitten hangt nauw samen met de vorm ervan.

De vorm is afhankelijk van de vouwing van een eiwit.

In het RER vind de eiwitvouwing plaats. (H5)

Ook wordt deze gecontroleerd om te voorkomen dat verkeerd werkende eiwitten in het lichaam terecht komen.

Van polypeptideketen naar eiwit

Als het eiwit klaar is wordt een blaasje afgesnoerd en dit wordt gefuseerd met het golgisysteem.

Nu zit het eiwit in het golgisysteem. 

Van polypeptideketen naar eiwit

Het golgisysteem verpakt de eiwitten voor de definitieve bestemming:

• Lysosomen (blaasje in de cel met een enzym)
• Transportblaasje (voor transport naar buiten de cel)
• Transportblaasje (membraan eiwitten)

BINAS 79D

Celdifferentiatie

Gespecialiseerde cellen ontstaan door celdifferentiatie.

Celdifferentiatie ontstaat doordat in verschillende cellen verschillende eiwitten worden gemaakt.

Zet de organellen in de juiste volgorde van eiwitsynthese

1. Ribosoom - Celkern - Golgi - ER
2. ER - Golgi - Vacuole - Celkern
3. Celkern- Golgi - ER - Ribosoom
4. Celkern - Ribosoom - ER - Golgi

De nucleotide volgorde van een bepaald DNA codon is GTA. Een mRNA molecuul met de complementaire streng ontstaat via transcriptie van dat DNA codon. Bij de eiwitsynthese paart een tRNA codon met het mRNA codon.
Wat is de nucleotide volgorde van dit tRNA anticodon?

1. GTA
2. GUA
3. CAU
4. CAT

Eigenschappen

EIwitten bepalen niet alleen de differentiatie van de cel maar ook de eigenschappen van een individu.

Dat komt ook door een verschil in EIWITTEN.

Mutaties (veranderingen) in het DNA betekenen vaak een ander eiwit, dus een andere werking

Doelen

Je leert hoe DNA is opgebouwd

Je leert hoe een cel, aan de hand van DNA, eigen eiwitten maakt