WEEK 22- LUNES 26 Y MIÉRCOLES 28-5-25

• Spaans
• Voortgezet speciaal onderwijs
• WO
• Leerroute 5

WEEK 22- LUNES 26-5-25

LEESVAARDIGHEID

VWO

2022-1

LA LITERATURA

EN LA EDAD MEDIA

CARACTERÍSTICAS

Middeleeuwse Literatuur

De Spaanse middeleeuwse literatuur weerspiegelt een samenleving in conflict en verandering. Religie, heldendom en eer staan centraal. Veel teksten werden mondeling doorgegeven voordat ze op schrift werden gesteld.

Onderverdeeld in twee hoofdgenres:

Mester de juglaría

Mester de clerecía

Mester de juglaría:

Verhalen werden verteld door juglares (minstrelen).

Op muzikale wijze gebracht op straat of op pleinen.

Gingen vaak over dappere ridders en heldendaden.

Mondelinge traditie → auteurs meestal onbekend.

Mester de clerecía:

Bestond uit religieuze teksten.

Had een vaste vorm/structuur (zoals cuaderna vía).

Geschreven door geestelijken.

Doel: het volk onderwijzen over het christelijk geloof en leven.

Structuur van het Cantar de Mio Cid

 opgedeeld in drie cantares (delen):

Cantar del Destierro – De ballingschap van El Cid

Cantar de las Bodas – De huwelijken van zijn dochters

Cantar de la Afrenta de Corpes – De belediging en eerherstel van de Cid

Deze indeling volgt de persoonlijke ontwikkeling van de Cid: van onrechtvaardige verbanning tot uiteindelijk eerherstel en glorie.

Het Lied van de Ballingschap 

beschrijft hoe de Cid onterecht verbannen wordt uit Castilië door koning Alfonso VI. Voor zijn vertrek laat hij zijn vrouw en dochters achter in het klooster van Cardeña. Zijn luitenant Martín Antolínez regelt op slinkse wijze geld bij twee Joden om het leger te kunnen onderhouden. Vervolgens trekt de Cid richting de grens van Castilië om strijd te leveren tegen de Moren.

EL CANTAR DEL MIO CID

Kenmerken van een epos:

Gaat over een held die grote daden verricht (bijvoorbeeld in oorlog of in dienst van zijn volk of koning).

Heeft vaak een plechtige en verheven stijl.

Bevat elementen van mythe, geschiedenis en religie.

Wordt meestal mondeling overgeleverd en later opgeschreven.

De held vertegenwoordigt vaak de waarden van zijn cultuur, zoals moed, eer en trouw.

Voorbeelden van epen:

Het Cantar de Mio Cid (Spaans)

Ilias en Odyssee van Homerus (Grieks)

Beowulf (Oud-Engels)

La Chanson de Roland (Frans)

het Cantar de Mio Cid is een epos omdat het het verhaal vertelt van een historische held (Rodrigo Díaz de Vivar) die zijn eer en plaats in de samenleving probeert terug te winnen door dappere daden.

CONTROLA LAS TAREAS

MIÉRCOLES 28-5-25

LEE 10 MINUTOS EN SILENCIO

Toma tu libro, por favor, y empieza a leer.

Después de leer:

Leg  jouw bokenelegger (señalibros) waar je bent gebleven.

Laat je boek op  SOBRE la mesa, por favor.

¡Gracias!

Sociaal-maatschappelijke context

Kenmerken van de literatuur

Don Quijote – Een ridderroman op z’n kop

Don Quijote de la Mancha van Miguel de Cervantes (1605 / 1615) is een van de beroemdste boeken uit de Spaanse literatuur.

 Genre:

Begint als een ridderroman (novela de caballerías)

Maar… het is een parodie op dat genre → Cervantes maakt er satire van

Het boek wordt gezien als de eerste moderne roman

Don Quijote y Sancho Panza

La Mancha

Don Quijote de la Mancha

Don Quichot van La Mancha
Miguel de Cervantes Saavedra (1547 - 1616)
Translated by J. J. A. Goeverneur (1809 - 1889)

Door het lezen van te veel ridderromans is Don Quichot zijn verstand kwijtgeraakt. Denkend dat hij zelf een dolende ridder is, verlaat hij zijn huis en begint een dwaaltocht over de wegen en het platteland van Spanje, op zoek naar avonturen. Als doel heeft hij voor ogen het rechtzetten van alle soorten onrecht, om door deze goede daden beroemd te worden. Op zijn trektocht wordt Don Quichot vergezeld door zijn buurman en dienaar Sancho Panza. (naar Wikipedia)

This is a Dutch translation and adaptation of the book: Don Quijote by Miguel de Cervantes Saavedra.
Genre(s): Action & Adventure Fiction, Literary Fiction
Language: Dutch

Escucha el libro en holandés

Sociaal-maatschappelijke context

In de 15e en 16e eeuw begint in Europa een nieuwe tijd: de Renaissance. Deze culturele stroming kijkt terug naar de klassieke oudheid (Grieken en Romeinen) en laat de donkere Middeleeuwen achter zich. In Spanje is het jaar 1492 een keerpunt: het einde van de Reconquista, de ontdekking van Amerika én het begin van de Spaanse Renaissance.

Onder het gezag van de Katholieke Koningen bloeit Spanje op als machtig rijk, maar er is alleen ruimte voor het katholicisme. De Spaanse Inquisitie bewaakt het geloof streng, zeker na het begin van de protestantse Reformatie in 1519.

Kenmerken van de literatuur

De literatuur verandert sterk door de uitvinding van de drukpers: verhalen worden makkelijker verspreid. In Spanje ontstaan vier populaire romansoorten:

Ridderromans (caballerías): dappere helden en spannende veldslagen.

Herdersromans (pastoriles): idealistische liefdesverhalen op het platteland.

Moriska romans (moriscas): avonturen tussen moslims en christenen.

Pikareske romans (picarescas): scherpe en realistische verhalen over arme jongeren die zich proberen te redden in een harde samenleving.

Sociaal-maatschappelijke context

• Renaissance = herontdekking van klassieke oudheid
  
• 1492 = ontdekking Amerika, einde Reconquista, begin Spaanse macht
  
• Alleen katholicisme toegestaan
  
• Inquisitie & Contrareformatie

Belang van de drukpers

Gutenberg 1455 → literaire revolutie

Minder mondelinge overlevering, meer lezen

Overzicht romansoorten in Spanje

Don Quijote – Een ridderroman op z’n kop

Don Quijote de la Mancha van Miguel de Cervantes (1605 / 1615) is een van de beroemdste boeken uit de Spaanse literatuur.

 Genre:

Begint als een ridderroman (novela de caballerías)

Maar… het is een parodie op dat genre → Cervantes maakt er satire van

Het boek wordt gezien als de eerste moderne roman

Don Quijote – een edelman die gek wordt van ridderboeken en denkt dat hij zelf een ridder is

Sancho Panza – zijn nuchtere knecht

Thema’s:

• Botsing tussen fantasie en werkelijkheid.
• Kritiek op de maatschappij, op klassen, kerk en ridderidealen.
• Humor, tragiek en filosofie in één.

Fragment 3.

El ingenioso hidalgo Don Quijote de la Mancha – Miguel de Cervantes (1605)

CAPÍTULO PRIMERO: Que trata de la condición y ejercicio del famoso y valiente hidalgo Don Quijote de la Mancha.

“En un lugar de La Mancha, de cuyo nombre no quiero acordarme, no ha mucho tiempo que vivía un hidalgo de los de lanza en astillero, adarga antigua, rocín flaco y galgo corredor. (...) Frisaba la edad de nuestro hidalgo con los cincuenta años: era de complexión recia, seco de carnes, enjuto de rostro, gran madrugador y amigo de la caza..(...) alto de cuerpo, estirado y avellanado de miembros, entrecano, la nariz aguileña y algo corva, los bigotes grandes, negros y caídos”

(...) “Este sobredicho hidalgo, los ratos que estaba ocioso –que eran los más del año -, se daba a leer libros de caballerías, con tanta afición y gusto, que olvidó casi de todo punto el ejercicio de la caza y aun la administración de su hacienda; y llegó a tanto su curiosidad y desatino en esto, que vendió muchas hanegas de tierra de sembradura para comprar libros de caballerías en que leer, y, así, llevó a su casa todos cuantos pudo haber dellos;”

Beginzin:

"En un lugar de La Mancha, de cuyo nombre no quiero acordarme..."

→ Een iconische, ironische openingszin: het verhaal lijkt waargebeurd, maar de verteller zegt bewust het dorp niet te willen noemen → fictie vermengd met werkelijkheid.

Kritiek van Cervantes:

Cervantes spot hier met de verslaving aan populaire literatuur. Net zoals wij vandaag kritiek kunnen hebben op teveel schermtijd of TikTok, zegt Cervantes eigenlijk: te veel fantasie zonder realiteitszin maakt je gek.

Beschrijving van Don Quijote:

Een vijftigjarige edelman, mager, streng van uiterlijk, sportief (jagen), vroeg uit de veren → typisch beeld van een provinciale Spaanse landadel.

Zijn obsessie met ridderromans:

In plaats van te zorgen voor zijn land of familie, doet hij het hele jaar door niets anders dan lezen.

→ Hij raakt geobsedeerd door boeken over ridders en verliest elk contact met de werkelijkheid.

→ Hij verkoopt zelfs landbouwgrond om meer boeken te kopen.

Stijl en toon

Ironie: de hoofdpersoon is zogenaamd "valiente y famoso", maar hij leeft in een fantasiewereld.

Humor: overdrijving in de beschrijving van zijn gedrag en uiterlijk.

Tragisch: Don Quijote wordt uiteindelijk een figuur van medelijden – zijn fantasie maakt hem belachelijk én kwetsbaar.

(...)“En resolución, él se enfrascó tanto en su lectura, que se le pasaban las noches leyendo de claro en claro, y los días de turbio en turbio; y, así, del poco dormir y del mucho leer, se le secó el cerebro de manera que vino a perder el juicio. Llenósele la fantasía de todo aquello que leía en los libros, así de encantamientos como de pendencias, batallas, desafíos, heridas, requiebros, amores, tormentas y disparates imposibles; y asentósele de tal modo en la imaginación que era verdad toda aquella máquina de aquellas soñadas invenciones que leía, que para él no había otra historia más cierta en el mundo” 

In dit fragment beschrijft Cervantes hoe Don Quijote zijn verstand verliest door het overdreven lezen van ridderromans:

• Hij leest dag en nacht – letterlijk: "van het ochtendgloren tot het vallen van de avond" – en slaapt nauwelijks nog.

• Het gevolg: zijn verstand droogt op (“se le secó el cerebro”) → een poëtische manier om te zeggen dat hij zijn verstand verliest.

• Zijn fantasie wordt volledig beheerst door wat hij leest: toverkunst, duels, liefdes, gevechten en onmogelijke avonturen.

• Uiteindelijk gelooft hij echt dat alles wat hij leest ook de waarheid is. Voor hem is de fictie de enige echte realiteit.

________________________________________

🔁 Thematiek en bedoeling

• Kritiek op verslaving aan boeken: Cervantes laat zien wat er gebeurt als je je te veel verliest in fantasiewerelden.

• Spel tussen fictie en realiteit: de hoofdpersoon kan geen onderscheid meer maken → een centraal thema in de roman.

• Humor én tragiek: het beeld van een man die gek wordt door boeken is grappig, maar ook verdrietig.

________________________________________

✍️ Stijl en taalgebruik

• Overdreven beschrijvingen → barokke stijl: een opsomming van wat hij allemaal leest (liefdes, betoveringen, gevechten…)

• Beeldspraak: “se le secó el cerebro” is geen medische beschrijving, maar een beeldend en poëtisch taalgebruik.

________________________________________

📌 Vragen voor de klas

1. Hoe beschrijft Cervantes de mentale toestand van Don Quijote?

2. Wat is het effect van de lange opsomming van thema’s (liefde, gevechten, toverkunst…)?

3. Wat zou Cervantes vandaag geschreven hebben over overmatig gamen, binge-watchen of sociale media?

(...)” En efecto, rematado ya su juicio, vino a dar en el más extraño pensamiento que jamás dio loco en el mundo, y fue que le pareció convenible y necesario, así para el aumento de su honra como para el servicio de su república, hacerse caballero andante y irse por todo el mundo con sus armas y caballo a buscar las aventuras y a ejercitarse en todo aquello que él había leído que los caballeros andantes se ejercitaban, deshaciendo todo género de agravios y poniéndos en ocasiones y peligros donde, acabándolos, cobrase eterno nombre y fama.” 

In dit fragment neemt Don Quijote een radicaal besluit:

Hij is nu volledig zijn verstand kwijt (“rematado ya su juicio”) – zijn waan is compleet.

Hij bedenkt dat het zijn plicht is om een rondtrekkende ridder (caballero andante) te worden.

Zijn doel is tweeledig:

Eer en roem verwerven (persoonlijk belang)

De samenleving dienen door onrecht te bestrijden (maatschappelijk belang)

Hij wil precies doen wat hij in de ridderboeken heeft gelezen: avonturen zoeken, gevaar trotseren, onrecht herstellen.

🔁 Thematiek en bedoeling

Fictie wordt werkelijkheid: hij baseert zijn nieuwe identiteit op literaire verhalen die niet waar zijn.

Ironie en spot: Cervantes beschrijft het als een “van de vreemdste ideeën die een gek ooit heeft gehad” → humoristische toon, maar ook kritisch.

Kritiek op heldendom en idealisme: Don Quijote wil een “eeuwige naam en roem” → Cervantes laat zien hoe naïef (of tragisch) die ambitie is.

✍️ Stijl en taalgebruik

Retorisch en plechtig taalgebruik, alsof het gaat om een heldenepos → dit versterkt de ironie.

De stijl van Don Quijote imiteert de hoogdravende stijl van ridderromans, wat zijn waanideeën geloofwaardiger voor hem maakt.

📌 Vragen voor de klas

Wat motiveert Don Quijote om ridder te worden? Wat wil hij bereiken?

Is zijn wens om “de wereld beter te maken” oprecht of eerder ijdel?

Hoe speelt Cervantes met ironie in dit fragment?

Ken jij hedendaagse voorbeelden van mensen die zich gedragen naar een fantasiebeeld of ideaal?

TRABAJA EN LAS TAREAS