Beroepsethiek, les 4, morele stress, DVP23A4, Susan

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 4

Beroepsethiek

les 4: morele stress en instrumenten

Lesdoelen

Aan het einde van de les:

- kan je uitleggen wat morele stress is.

- heb je geoefend met het bespreken van een ethisch dilemma door een moreel beraad.

Wat is morele stress?

Wat is morele stress?

Morele stress is het wrange gevoel dat medewerkers ervaren wanneer zij niet kunnen handelen volgens hun waarden en visie op wat voor hen het ‘goede doen’ betekent in hun werk.

Joan Claire Tronto (29 juni 1952)

- Amerikaanse politicologe en pionier zorgethiek

Zorgproces

vijf fasen van zorgen: zorgen om, zorgen dat, zorg geven, zorg ontvangen en zorgen met.

Wat is zorgethiek?

Zorgproces fases

Iedere fase wordt gekenmerkt door een morele waarde.

In welke mate wordt aan die waarde recht gedaan tijdens het zorgen?

Als je niet kan zorgen volgens jouw normen en waarden, geeft dat stress.

Wat is morele stress?

Instrumenten/ methodes om ethische dilemma's te bespreken

- Moreel beraad

- Dilemma methode

- Socratisch beraad

- Utrechts stappenplan

- Nijmeegse methode

- ...

https://www.zorgvoorbeter.nl/tools/overzicht-tools-ethiek

Effecten:

Morele dilemma’s worden concreet gemaakt (pragmatisch) en onderliggende waarden en normen worden geëxpliciteerd.

 

- Er komt reflectie op gang over verschillende perspectieven, waarden en normen

- Deelnemers creëren inzicht in handelingsalternatieven

- Er wordt een onderbouwde ‘moreel juiste handeling’ geformuleerd

Randvoorwaarden:

- Bij deze werkvorm is een ervaren gespreksleider aanwezig

- Tijd: minimaal 1 uur voor het bespreken van een casus

- Voorbereiding: Casus op voorhand beschrijven in toesturen aan gespreksleider/voorzitter (soms ook aan deelnemers)

- Ruimte: veilige setting, rustige ruimte waarin deelnemers gezamenlijk uitwisselen

- Houding: Een onderzoekende en open houding, eigen oordelen omzetten in vragen aan de ander

Wat is een moreel beraad?

• Een Moreel Beraad is een gesprek waarin de deelnemers gezamenlijk een ethische kwestie uit hun werk bespreken. 
• Zij doen dit gestructureerd, aan de hand van een gespreksmethodiek, en met behulp van een gespreksleider.

Doel van moreel beraad

• Bewustwording van eigen handelen

• Meer cliëntgericht werken zonder eigen grenzen te overschrijden

• Meer onderling begrip

• Het verhoogt de flexibiliteit en de creativiteit in het zoeken naar oplossingen

• Een positief effect op de kwaliteit van zorg

6 stappen moreel beraad

7 stappen moreel beraad

1 Casus/ Voor welke beslissing of keuze sta je? 

2 Verkennen/ Welke betrokkenen hebben rechten, belangen of wensen?

3 Formuleer de vraag/ Wie neemt de beslissing?

4 Analyseer/ Is er nadere informatie nodig om de beslissing op een verantwoorde wijze te kunnen nemen?

5 Afwegen/ Wat zijn de argumenten?

6 Besluiten/ Wat is de conclusie? Tussenstap: kunnen we de schade beperken?

7 Evalueren/ Hoe voel je je bij de genomen beslissing?

Stap 1: Begin met een casus

• Wat is de aanleiding van het moreel beraad?

• Wat maakt de casus tot moreel probleem?

• Waarom speelt het probleem nu?

• Vraagstelling concreet en praktisch? 

• Waarom speelt het probleem nu?

• Vraagstelling concreet en praktisch?

Stap 2: Formuleer het dilemma

• Doel: focus het gesprek op de kern van de

zaak en wat er op het spel staat voor jezelf

• Het team formuleert het dilemma

Stap 3: Verhelderingsvragen

• Iedereen stelt een vraag over wat er is gebeurd, wat er is geprobeerd, enz.

• Doel: kennis van de context vergroten en betrokken raken.

• Abstracte ideeën opzij zetten en je verplaatsen in de concrete situatie.

Stap 4: Benoem normen en waarden 

• Maak een lijst van moreel betrokkenen.

• Onderzoek voor elke betrokkene de relevante waarden en normen.

• Wat zijn fundamentele drijfveren en beweegredenen (waarden)?

• Hoe kunnen die vertaald worden in concrete handelingsvoorschriften

(normen)?

Stap 5: Maak een eigen keuze

• Kies voor jezelf tussen A en B

 

• Wat is voor jou de waarde achter het alternatief dat je kiest?

• Wat is voor jou de waarde achter het alternatief dat je opgeeft?

• Wat zou je willen/kunnen doen om aan die laatste waarde zoveel mogelijk recht te doen en de schade te repareren?

Stap 6: Dialoog en conclusie

• Vergelijk als groep de verschillen (in keuze, in waarden)

• Begrijp de relevantie van de verschillende perspectieven voor de situatie

• Beslis samen over de te volgen handelwijze

• Besteed aandacht aan de reparatie van schade

• Ga na welke vaardigheden/deugden                                                                                       je nodig hebt om de beslissing uit te voeren

Stap 7: Hoe voel ik me nu?

• Ga na of de conclusie spoort met het gevoel dat een ieder aan de conclusie overhoudt.

• Waarom? Ten eerste kan het zo zijn dat een of meerdere deelnemers op basis van de gegeven argumenten tot een bepaalde conclusie komen,

d.w.z. een bepaalde handeling als moreel beter kwalificeren dan een andere handeling. Maar tegelijkertijd voelen zij zich bij deze conclusie niet

zo goed voelen. Dan is het de moeite waard om eens te onderzoeken waar het in zit, dat iemand zich niet goed voelt bij die conclusie.

De zeven stappen ...

1 Wat is de morele vraag? / Casus. 

2 Wie zijn de betrokkenen?/ Dilemma.

3 Wie moet er beslissen?/ Verhelderingsvragen.

4 Welke informatie heb ik nodig?/ Verhelderingsvragen + normen en waarden.

5 Wat zijn de argumenten?/ Dialoog

6 Wat is de conclusie?

7 Hoe voel ik mij nu?

Aan de slag

1) Maak groepjes van 6 a 7

2) Kies een dilemma (wat iemand ook voor opdracht gaat gebruiken)

3) Verdeel de taken: 1 voorzitter, 1 notulist, 1 inbrenger, de rest kiest ieder een ander standpunt over het dilemma.

4) De voorzitter zorgt dat de 8 punten in goede volgorde worden besproken.

5) De notulist schrijft kort de punten en de conclusie.

6) Klassikaal nabespreken.

Het is geen debat: luisteren naar elkaar, zonder overtuigen van eigen gelijk.

Eindig met afgewogen besluit: gezamenlijk besluit dat recht doet aan ieders waarden/belangen.