Les 4 van spelling algemeen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1,2

Nederlands 09-04

- lASSo 1 & 2 uitleg
- zelfstandig werken
- huiswerkcontrole

Hoeveel sterren geef jij deze dag?

★

★★

★★★

★★★★

★★★★★

Doel van de les

lASSo1: Ik weet hoe ik meervouden van woorden moet spellen en ik kan dit toepassen in de opdrachten. 

lASSo2: Ik weet hoe ik het koppelteken en weglatingsstreepje moet gebruiken en ik kan dit toepassen in de opdrachten.

Wat plak je achter een
zelfstandig naamwoord
om er een verkleinwoord van te maken?

Verkleinwoorden

Van een zelfstandig naamwoord kun je een verkleinwoord maken door er -je, -pje, -tje of -etje achter te zetten:
rand – randje
scherm – schermpje

varken – varkentje
ring – ringetje. 

Soms moet je een medeklinker verdubbelen: gum – gummetje.

Verkleinwoorden

Let goed op:

1. Bij woorden die eindigen op ng, komt soms etje (kring – kringetje); soms wordt de g een k: paling – palinkje.

2. Bij woorden die eindigen op de klinkers a, é, o en u wordt de klinker verdubbeld:
pizza – pizzaatje; coupé – coupeetje; foto – fotootje; accu – accuutje.

3. Bij woorden op i verandert de i in ie: kiwi – kiwietje.

4. Bij woorden op medeklinker + y komt een apostrof: party – party’tje
 --> maar als er een klinker voor de y staat, komt er geen apostrof: smiley – smileytje.

5. Bij afkortingen komt een apostrof: pc – pc’tje.

6. Korte klanken worden in het verkleinwoord soms lang: gat – gaatje.

Sleep de uitgangen naar het juiste woord om er een verkleinwoord van te maken. 

scherm
snoep
scooter
pizza
rekening

-atje

-tje

-etje

-pje

-je

Verkleinwoord.
Wat is het verkleinwoord van de kano?

1. Kano'tje
2. Kanotje
3. Kanoo'tje
4. Kanootje

Verkleinwoord.
Wat is het verkleinwoord van la?

1. laatje
2. ladetje
3. la'tje
4. latje

Verkleinwoord.
Wat is het verkleinwoord van woning?

1. woningkje
2. woninkje
3. woningetje

verkleinwoorden

1. stemmetje is het verkleinwoord van stem.
2. blaadje is het verkleinwoord van blad.

1. 1 = goed 2 = niet goed
2. 1= niet goed 2 = goed
3. 1 = goed 2 = goed
4. 1 =niet goed 2 = niet goed

verkleinwoorden

Wat is het verkleinwoord van baby?

1. babytje
2. babietje
3. baby'tje
4. kleine baby

Verkleinwoorden
Wat is het verkleinwoord van ski

1. skietje
2. ski'tje

Verkleinwoorden
Wat is het verkleinwoord van wc?

1. wctje
2. wc'tje

Verkleinwoord:

Wat is het verkleinwoord van ketting?

lASSo 1

Aan de slag! Maak van spelling paragraaf 4 opdracht 1 t/m 3 (blz. 251)

Tussenletters in samenstellingen

Als je twee woorden aan elkaar plakt, maak je een samenstelling: tafel + poot = tafelpoot. 

Soms moet je tussen die twee woorden tussenletters toevoegen: (e)n, e of s.

Zo bepaal je of je een s moet toevoegen

- Als je in een samenstelling een s hoort, dan schrijf je die ook: onweersbui, moederskindje.

- Soms begint het rechterdeel van de samenstelling met een s-klank. Dan hoor je niet of er een tussen-s moet staan. Vervang dan het rechterdeel door een woord dat niet met een s-klank begint. Schrijf de s alleen als je hem bij de vervanging hoort:  kapperszaak, want kappersopleiding & spelerssalaris, want spelersbus.

Maar: sportschool, want sportwedstrijd.

Tussenletters in samenstellingen

Zo bepaal je of je (e)n  moet toevoegen:

- Als het linkerdeel van een samenstelling een zelfstandig naamwoord is dat alleen een meervoud op en heeft, schrijf je en of n tussen de delen: lampenkap, stoelendans, blindenstok, ziekenhuis.

Tussenletters in samenstellingen

Schrijf een e in deze gevallen:

- Het linkerdeel heeft geen meervoud: rijstebrij.

- Het linkerdeel verwijst naar iets waar er maar één van is: zonnescherm, maneschijn.

- Het linkerdeel heeft (ook) een meervoud op s: horlogebandje (horloges), groentesoep 

- Het linkerdeel is geen zelfstandig naamwoord: brekebeen (het linkerdeel verwijst naar een werkwoord), hogeschool, dovenetel (het linkerdeel is een bijvoeglijk naamwoord).

- Het linkerdeel versterkt een bijvoeglijk naamwoord: reuzeleuk.

Je schrijft een tussenletter -e- als het 1e deel geen zelfstandig naamwoord is.

Je schrijft een tussenletter -e- als het 1e deel geen meervoud heeft.

Je schrijft een tussenletter -e- als het 1e deel de betekenis van het tweede deel versterkt.

Je schrijft een tussenletter -e- als het woord niet (meer) herkenbaar is als een samenstelling. --> versteend

platteland

tarwebrood

stekeblind

bruidegom

Samenstelling met tussenletter -s-

Samenstelling met tussenletter  -(e)n-

Samensteling met tussenletter -e-

plant + bak

lamp + kap

maan + schijn

rogge + brood

lieveling + stad

bakker + room

Tussenletters in samenstellingen.

1. apentrots
2. apetrots

Wat is juist?

Tussenletters bij samenstellingen

1. zonnenscherm
2. zonnescherm

Tussenletters in samenstellingen.

1. gemeenteraad
2. gemeentenraad

Waarom heeft de samenstelling een tussenletter -e-?
ladekast

1. Het eerste woord gaat over iets waar er maar één van is
2. Het eerste woord heeft een versterkende betekenis
3. Het eerste woord heeft een meervoud op -en én op -s

Welke samenstelling met tussenletters is hier goed gespeld?

1. secondenwijzer
2. huilebalk
3. aperots
4. stationchef

Maak samenstellingen. Gebruik tussenletters als dat moet.
koning + dag =

Maak samenstellingen. Gebruik tussenletters als dat moet.
zon + bril =

Aan de slag!

Huiswerk voor woensdag: 

lASSo1: 
 Maak van spelling paragraaf 4 opdracht 1 t/m 3 (blz. 251)

lASSo2: 

Spelling paragraaf 5 opdracht 1 t/m 4 (blz. 256/257)

lASSo1: Verkleinwoorden
lASSo2: Tussenletters in samenstellingen

Ik snap alles; ik kan het aan iemand anders uitleggen.

Ik snap het, maar maak soms nog een foutje.

Ik ben er bijna; ik heb nog een beetje uitleg nodig.

Ik vind dit nog heel lastig; ik heb meer uitleg nodig.

Doel behaald?

Ja, helemaal!

Bijna, nog een les hierover zou fijn zijn voor mij

Nee, ik vind dit echt nog heel moeilijk

Nee, ik had geen concentratie vandaag