1.5 DNA en chromosomen [les 1]

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Welkom

Tas van tafel

Laptop pakken & in Lesson-Up

Pen, potlood & notitieschrift pakken

Vergelijk met een groepje (max 4) wat je hebt opgeschreven.

- Om de beurten noem je een celorganel en vertel je wat je hebt opgeschreven. 

- Vragen? Stel ze.....

In het speeksel van de mens komt onder andere amylase voor. Het is een eiwit dat door de speekselkliercellen wordt gevormd. In die cellen wordt het opgebouwd, binnen de cel getransporteerd en dan aan de mondholte afgegeven. Dit kost natuurlijk allemaal energie.

Schrijf achtereenvolgens de namen op van de organellen die bij de processen een rol spelen. Zet erbij wat die organellen in deze cel doen.

Van wie is welke cel?

Dier

Schimmel

Bacterie

Plant

Dit zijn cellen uit een stengel, kunnen deze cellen suiker (glucose) maken?

1. Ja
2. Nee

Wat hebben we tot nu toe gedaan:

- Je hebt kennis gemaakt met alle onderdelen (organellen) van de cel.

- Je kent de functies en kan ze herkennen. (Zowel als plaatje als beschrijving van...)

Vragen?

1.5 DNA en chromosomen

Je kunt uitleggen waaruit DNA is opgebouwd. 

Je kunt in een context aangeven hoeveel
chromosomen een cel bevat 

Wat weet je hier al over?

Elke lichaamscel bevat hetzelfde DNA

1. Waar
2. Niet waar
3. Dat is niet te bepalen

DNA ingezoomd

• Bij een cel ligt het DNA gewikkeld om klosjes eiwitten (histonen)  als lange dunne slierten in de celkern. Dit noemen we chromatine
  
  
• Vlak voor een celdeling rolt DNA zich op tot een chromosoom (compactere vorm)

• Chromosomen zijn opgerold en compact en kun je (met de juiste) microscoop wel zien
  
  
• Je hebt 46 of 23 paar chromosomen elke cel (behalve twee uitzonderingen). 

Elke lichaamscel bevat 46 chromosomen. Elk chromosoom komt twee keer voor in de celkern. Technisch gezien heb je dus maar 23 unieke chromosomen die dubbel voorkomen.
Waarom hebben wij dus 23 x 2 = 46 chromosomen?
(PS: hoe kom je eigenlijk aan je chromosomen / DNA)

Menselijke cel

In een eicel zitten 23 chromosomen.

In een zaadcel zitten 23 chromosomen.

Eicel + zaadcel = een bevruchte cel met 46 chromosomen.

Die bevruchte cel deelt zichzelf op. 

Als de cel zich deelt, deelt hij ook de chromosomen. 

In al jouw cellen zitten daardoor 46 chromosomen, waarin dezelfde bouwbeschrijving' staat. 

(Alleen de zaadcellen en eicellen dus niet.)

Karyogram

Karyogram laat de chromosomen van een menselijke cel gepaard zien liggen

Mensen hebben elk chromosoom 2x

Van elk paar is 1 chromosoom van je moeder en 1 chromosoom van je vader afkomstig

Alle cellen hebben hetzelfde pakketje chromosomen

Welke cellen hebben geen paren chromosomen maar enkele chromosomen in de celkern? (T1)

1. Geslachtscellen
2. Lichaamscellen
3. Hersencellen
4. Hypofyse cellen

Aantal chromosomen

Karyogram laat de chromosomen van een menselijke cel gepaard zien liggen

De hoeveelheid unieke chromosomen noemen we n

Bij de mens spreken we dus over n = 23 

Een mens heeft 2 x 23 chromosomen dit noemen we 2n of tewel 2x23

Een levercel van een chimpansee heeft 48 chromosomen. Wat is de n? (T1)

1. 48
2. 96
3. 24
4. 1

Een eicel van een fruitvlieg heeft n = 4. Hoeveel chromosomen heeft de fruitvlieg? (T2)

1. 2
2. 4
3. 8

Ga naar tabel 70D.
a. Op welke chromosoom (noteer nummer) ligt de code DFNB59, DFNB31
b. Waar codeert deze code voor?

Aan het werk

- Zorg dat je de leerdoelen t/m vandaag kent

       - Lees 1.5 theorie goed door, bekijk de plaatjes

       - Maak een begrippenlijst / samenvatting
       - Maak oefenopgaven op biologiepagina.nl

Uitdagend: 
https://biologiepagina.nl/Havo4/N3Cellen/Oefenen.htm

Kies de oefenopgaven die staan onder paragraaf 1 op deze link. 

aantal chromosomen

DNA bestaat uit twee 

We lezen samen uit het boek:

De structuur van het DNA-molecuul lijkt op een gedraaide ladder, een soort wenteltrap, dubbele helix genoemd. Het molecuul is opgebouwd uit twee hele lange ketens van telkens dezelfde bouwstenen, namelijk een desoxyribose (een suikermolecuul), een fosfaat (een stof waar het element fosfor - P - in zit) en een stikstofbase. Zo'n bouwsteen wordt een nucleotide genoemd. Desoxyribose en fosfaat vormen de zijkanten van de ladder. Tussen deze twee ketens liggen de 'sporten' van de ladder: telkens twee stikstofbasen die een paar vormen.

Elke 3 treden in de trap coderen voor een aminozuur. Aminozuren zijn de bouwstenen van eiwitten. De volgorde bepaald de functie van het eiwit.