5.3 Nederlands-Indië

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

5.3 Nederlands-Indië (deel 1)

• Het ontstaan Nederlands-Indië
• Het bestuur van Nederlands-Indië
• Economie en samenleving
• Ethische politiek

Wat gaan we vandaag doen?

• Terugblik 5.2 
• Uitleg 5.3 deel 1
• Aan de slag met opgaven: 2,5,6,7,8 

Leerdoelen 5.3

• Je kunt beschrijven hoe Nederlands-Indië ontstond
• Je kunt beschrijven hoe Nederland de mensen in Nederlands-Indië bestuurde
• Je kunt uitleggen hoe de economie en de samenleving in Nederlands-Indië in elkaar zaten
• Je kunt uitleggen wat de Nederlandse ethische politiek inhield 

Terugblik 5.2

- Verschil kolonisatie Afrika/Azië versus Amerika

- Modern imperialisme met 4 oorzaken (economisch voordelig, technologische voorsprong, aanzien en superioriteit)

- Superioriteitsdenken en racisme

- Brits-Indië

Het ontstaan van Nederlands-Indië

• Nederlanders kwamen eind 16e eeuw aan; enorme (culturele) verschillen en rijke gs
•  Vanaf 14e eeuw: Arabische Islam. Daarvoor Boeddhisme en Hindoeïsme
• Java eind 16e eeuw: koninkrijk Mataram: Verfijnde adellijke cultuur, grote paleizen ==> Adel leefde van opbrengsten platteland en boeren moesten herendiensten verrichten

17e&18e eeuw: handelsposten VOC. Batavia op Java als hoofdkwartier

==> faillissement VOC: nam de staat de bezittingen over.

• Nederlands-Indië ontstond (kolonie vh Koninkrijk, Batavia als hoofdstad)
• Nederland bestuurde op papier maar plaatselijke Adel nog erg machtig (binnenlanden)
• Geleidelijk werden de vorsten onderworpen (militair geweld)

Batavia (18e eeuw)

Bestuur van Nederlands-Indië

Net als de Britten in India voerden de Nederlanders een indirect bestuur

• Veel inheemse vorsten bleven bestuurder maar ze werden aangestuurd door de Nederlanders
• Aan het hoofd van het bestuur stond de gouverneur-generaal (olv de Nederlandse regering) met hulp van Nederlandse ambtenaren

==> Waarom indirect bestuur? 

Bestuur van Nederlands-Indië

Om de kolonie zo mogelijk onder controle te houden voerde Nederland een  verdeel-en-heerspolitiek

==> onderlinge ruzies vorsten 'stimuleren'

==> gezamenlijke opstand voorkomen

Aan de slag

• Leerdoelen
• Opgaven 2,5,6,7,8
• Samenvatten eerste twee delen 5.3

5.3 Nederlands- Indië (deel 2)

Wat gaan we vandaag doen?

• Terugblik 5.3 deel 1
• Uitleg 5.3 deel 2
• Aan de slag met opgaven: 9,10,11,12,16

Leerdoelen 5.3

• Je kunt beschrijven hoe Nederlands-Indië ontstond
• Je kunt beschrijven hoe Nederland de mensen in Nederlands-Indië bestuurde
• Je kunt uitleggen hoe de economie en de samenleving in Nederlands-Indië in elkaar zaten
• Je kunt uitleggen wat de Nederlandse ethische politiek inhield 

Terugblik 5.3 eerste deel

- Mataram

- Rijke adel met verfijnde cultuur

- Indirect bestuur met Gouveneur- generaal

- Verdeel en heers politiek

Economie en samenleving

Een kolonie moest winstgevend zijn: daarom bemoeide NL zich sterk met de exploitatie van Nederlands-Indië (manier hoe het geld kon opleveren)

==> 1830 op Java: Cultuurstelsel = Javaanse boeren verplicht 20% van hun land te verbouwen met koffie/tabak/suiker etc.

= Geld voor de overheid ==> infrastructuur

• Voor de lokale bevolking een drama (waarom?)
• Ook Nederlandse ondernemers waren ontevreden (waarom?)

Economie en samenleving

Het cultuurstelsel werd in 1870 afgeschaft

==> Systeem van 'vrije arbeid' werd ingevoerd (Europese ondernemers hadden vrije keuze en inheemse loonarbeiders)

Samenleving Nederlands- Indië: grote ongelijkheid (huidskleur speelde rol)

• Top: kleine groep rijke witte NL'ers
• Gescheiden leven van inlandse bevolking (armer)

==> kinderen uit combinatie: Indische Nederlanders =aparte groep; waarom?

Een Nederlandse soldaat met een inheemse vrouw

Ethische politiek

Vanaf 1850 hadden Nederlanders kritiek op de manier waarop Nederlands-Indië werd bestuurd. Drie redenen:

• Inlandse bevolking was erg arm, regelmatig hongersnood
• De bevolking was slecht opgeleid
• Inheemse edelen (indirect bestuur) misdroegen zich

Multatuli - Max Havelaar: ervaringen als bestuursambtenaar in N-I, kritiek op NL. Beter voor inheemse bevolking zorgen.

Multatuli: Max Havelaar

Ethische politiek

In 1901 besloot de Nederlandse regering om de ethische politiek in te voeren. Deze bestond uit vier onderdelen

• Economische maatregelen (irrigatie, infrastructuur, banken)
• Verbetering van de gezondheidszorg
• Beschavingsoffensief (dmv onderwijs)
• Geleidelijke vergroting van de politieke inspraak voor de bevolking

==> Mooie idealen maar kwam weinig van terecht (hoe en waarom?)

Ethische politiek

Van de Ethische politiek kwam weinig terecht

• Honger verdween maar uitbreiding van het onderwijs was beperkt 
• Met name op het platteland veel analfabeten
• Nauwelijks politieke inspraak
• Indonesiërs richtten zelf organisaties op voor bestuur maar NL stond dat niet toe
• 1919: algemeen kiesrecht, maar niet in N-I

Aan de slag

Maken opgaven  9,10,11,12,16