3A 6.2 Voedselrelaties en kringlopen les 2: Koolstofkringloop en stikstofkringloop

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

Ecologie & duurzaamheid

• 6.1 Organismen en omgeving 
• 6.2 Voedselrelaties / kringlopen
• 6.3 samenleven
• 6.4 Natuurbeheer
• 6.5 Mens en milieu
• 6.6 Duurzaamheid
• 6.7 Energiestromen ecosysteem
• 6.8 Voedselproductie

Programma

• Leerdoelen
• Lezen: koolstofkringloop en stikstofkringloop (blz. 208/209) 
• Uitleg basisstof 6.2 --> Koolstofkringloop en stikstofkringloop
• Opdrachten maken
• Afsluiting 

Leerdoelen

• Je kunt de groepen organismen in de kringloop van stoffen beschrijven.
• Je kunt de kringlopen van water, koolstof en stikstof beschrijven.

Wat zijn kringlopen?

Als je mobieltje kapot is en niet valt te repareren, dan kun je heb inleveren. Sommige stoffen uit je mobieltje worden eruit gehaald en opnieuw gebruikt.

In de natuur worden stoffen ook opnieuw gebruikt, 

zoals bijvoorbeeld koolstof en stikstof. 

Kringloop van fotosynthese en verbranding

Koolstofkringloop

• Recycling van koolstof --> C
• De verschillende stoffen waarin koolstof kan voorkomen en van het ene organisme naar het andere gaat, noem je de koolstofkringloop
• De koolstofkringloop

Koolstofkringloop

De koolstofkringloop gaat over het doorgeven van het element koolstof (C) tussen verschillende organismen.

Koolstof kan in verschillende vormen voorkomen: 

• CO2 = koolstofdioxide
• C6H12O6 = glucose
• In energierijke stoffen --> eiwitten, vetten en koolhydraten 

De koolstofkringloop

Koolstofkringloop                   Stikstofkringloop

De koolstofkringloop

Koolstofkringloop

Planten nemen koolstofdioxide op uit de 
lucht. In koolstofdioxide zit koolstof. 
Bij de fotosynthese wordt met deze 
koolstof glucose gevormd.
Een deel van de glucose verbruiken 
planten en dieren bij verbranding. 
De koolstof uit de glucose wordt dan 
omgezet in koolstofdioxide, die dan 
wordt afgegeven aan de lucht. 

Koolstofkringloop

• Een ander deel van de glucose gebruikt de plant om energierijke stoffen (koolhydraten, eiwitten, vetten) te maken.

• Zo komt de koolstof terecht in alle plantaardige energierijke stoffen. 

Koolstofkringloop

• Planteneters nemen deze plantaardige energierijke stoffen op in hun lichaam.

 

• Een deel van deze stoffen wordt als brandstof gebruikt. Hierbij ontstaat koolstofdioxide dat aan de lucht wordt afgegeven. 

Koolstofkringloop

• Een ander deel van de plantaardige energierijke stoffen wordt gebruikt om dierlijke energierijke stoffen te maken. 

• Vleeseters nemen deze energierijke stoffen op als ze planteneters eten. 

Koolstofkringloop

• Planten en dieren kunnen ook doodgaan zonder dat ze worden opgegeten. 

• De energierijke stoffen in dode organismen en uitwerpselen worden door reducenten (bacteriën en schimmels) opgenomen. 

Koolstofkringloop

• De reducenten verbranden het grootste deel van deze stoffen. Hierbij komt de koolstof weer terecht in koolstofdioxide dat weer wordt afgegeven aan de lucht. 

Koolstofkringloop

dierlijke energierijke stoffen

fotosynthese

verbranding

koolstofdioxide

glucose

plantaardige energierijke stoffen

plantaardige  en dierlijke resten

Koolstofkringloop invullen

Hoe pak je dit aan?

Begin bij de koolstofdioxide (CO2) en bedenk --> door verbranding ontstaat koolstofdioxide en planten gebruiken koolstofdioxide voor fotosynthese.

Wat moet er op plaats 1 komen te staan?

Bekijk de koolstofkringloop. Bij welke pijl is er sprake van fotosynthese?

Vastleggen van energie

Wat wordt er gemaakt door de planten bij pijl 7?

Bij nummer 2 eten de dieren de glucose op. Wat geeft pijl 9 dan aan?

Waar zal pijl 8 voor staan? (Let hierbij op nummer 3 en 10 naar koolstofdioxide)

Welke pijl geeft dode resten van planten aan?

Welke organismen staan er bij 3?

Vastleggen van energie

Als nummer 1 planten zijn en nummer 2 dieren, waar staat nummer 3 dan voor?

Welke pijlen geven verbranding weer? (Let op de koolstofdioxide!)

Welke term hoort er bij de pijlen 1, 2, en 4 in deze koolstofkringloop?

Welke term hoort er bij pijlen 7 in deze koolstofkringloop?

Welke pijlen staan voor dode organismen in deze koolstofkringloop?

In de afbeelding is de koolstofkringloop
weergegeven. Tot welk van de cirkels P, Q of R
behoren de planten?

Bij welke pijl(en) is er sprake van verbranding?

In de afbeelding is de koolstofkringloop
weergegeven. Bij welke pijl(en) is er sprake van
het opruimen van dode resten van dieren?

Stikstofkringloop

• Recycling van stikstof --> N
• Alle organismen hebben stikstof nodig. 
• Stikstof is een belangrijk onderdeel van eiwitten en DNA.

De verschillende stoffen waarin stikstof kan 

voorkomen en van het ene naar het andere 

organisme gaat, noem je de stikstofkringloop. 

Stikstofkringloop

Stikstofkringloop

• Stikstof komt in de bodem o.a. voor in de stof nitraat (mineraal).
• Planten nemen water uit de bodem op met daarin nitraat.
• Ze gebruiken het nitraat samen met glucose voor de vorming van eiwitten (organische stof). 

Planten hebben dus stikstof nodig voor het maken van eiwitten. Planten kunnen zelf geen stikstof uit de lucht opnemen, maar wel nitraat uit de bodem. In nitraat zit stikstof en zo komen de planten aan de stikstof. 

Stikstofkringloop

• Planteneters zetten een deel van deze eiwitten om in dierlijke eiwitten.
• Ook dierlijke eiwitten bevatten

 stikstof.

• Vleeseters nemen deze 

eiwitten op via het vlees 
dat ze eten. 

Stikstofkringloop

• Niet alle eiwitten worden opgegeten en verteerd.
• Eiwitten zitten ook in uitwerpselen of in dode planten of dieren.

• Reducenten (rottingsbacteriën)

gebruiken die eiwitten als brandstof.

• Bij de verbranding van de eiwitten 

ontstaat ammoniak --> wordt omgezet 

naar ammonium --> bacteriën nitraat. 

• Een deel wordt ammoniakgas.

Stikstofkringloop

• Stikstof zit ook in de lucht.
• Planten en dieren kunnen geen stikstof uit de lucht opnemen, maar stikstofbindende bacteriën wel. 
• Deze bacteriën komen                onder andere voor in  wortelknolletjes van planten zoals klaver en lupine ------------>

Stikstofkringloop

• Een deel van de stikstof die deze stikstofbindende 

    bacteriën uit de lucht opnemen,      komt als nitraat in de bodem          terecht. 

• Planten kunnen nitraat opnemen en gebruiken dit voor het maken van plantaardige eiwitten. 

De stikstofkringloop 

Ammonium

Nitraat

Stikstofgas

Ammoniakgas

Eiwitten bevatten stikstof. Stikstof komt in de bodem voor in nitraten. Planten nemen deze minerale zouten op en gebruiken ze om eiwitten op te bouwen uit glucose. Dieren kunnen zelf geen eiwitten maken uit glucose en nemen ze op met hun voedsel. Bij de afbraak van eiwitten in dode resten ontstaan weer nitraten. In de wortels van verschillende plantensoorten leven bacteriën in wortelknolletjes. Deze bacteriën gebruiken stikstof uit de lucht om nitraten op te bouwen. De informatie hierboven beschrijft een stikstofkringloop. Het schema hiernaast geeft deze kringloop weer.

1

2

3

4

Dieren

Planten

Rottings-
bacteriën

Wortelknol-
bacteriën

Een plant kan van glucose nog andere stoffen maken, zoals eiwitten, vitaminen en vetten.
Welke stof uit de grond is nodig voor de omzetting van glucose in eiwitten?

Welk organisme kan stikstof uit de lucht halen?

1. Mensen
2. Stikstofbindende bacteriën
3. Planten
4. Dieren

Bij stikstofbinding wordt gasvormige stikstof omgezet in stikstofhoudende mineralen.

Bij welke genummerde pijl is sprake van stikstofbinding?

1. Pijl 1
2. Pijl 2
3. Pijl 3
4. Pijl 4

Welke stof neemt de plant op van de stikstofkringloop?

1. Ammoniak
2. Water
3. Glucose
4. Nitraat

Planten en dieren hebben stikstof nodig om eiwitten te maken. Planten kunnen stikstof niet zomaar opnemen, daar hebben ze stikstofbindende bacteriën voor. Hoe krijgt een dier stikstof binnen?

Hoe wordt in de voedselketens stikstof doorgegeven?

1. Als nitraat
2. Als ammoniak
3. Als koolhydraten
4. Als eiwitten

Huiswerk

Lezen 6.2 koolstofkringloop en stikstofkringloop

Maken

• LessonUp Uitleg en oefenen koolstofkringloop en stikstofkringloop
• Opdrachten in boek--> 4 en 6 t/m 10

Herhalen en/of extra oefenen

Verschillende oefeningen

Uitlegvideo's 

Effectief leren video's