HS3, spelling, HV1Q, 07-04-2021

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Welkom!

Wat heb je nodig? Boek, schrift en pen

Waar gaan we mee aan de slag? Spelling H4

Wat gaan we doen?

Klassikaal: 

- Uitleg samenstellingen

- Even oefenen

- Uitleg verkleinwoorden

- Even oefenen

Daarna:

- Thuis? --> opdrachten doorsturen via teams & nakijken

- Aan de slag!

Samenstellingen

Een samenstelling is één woord dat gemaakt is uit twee woorden

Bijvoorbeed: samen+stelling = samenstelling

boeken+kast = boekenkast

tuin+bank = tuinbank 

Samenstellingen

Maar uiteraard zijn hier regels voor.  (blz. 183)

In principe geldt:

Als het eerste deel van de samenstelling een znw is dat alleen een meervoud heeft op -en- dan schrijf je in de samenstelling ook een -n-.

Boekenkast

Lampenkap

Maar: groentesoep. 

Maar Nederlands zou Nederlands niet zijn als deze regel niet altijd op gaat...

Want... 

1. Als er maar één van is schrijf je geen n. (zonnebloem)

2. Als het eerste deel geen meervoud heeft.

(rijstepap)

3. Als het eerste deel een versterkend woord is.

(boordevol, schattebout)

4. Als het al heeeeel lang bestaat

(elleboog, bullebak)

Wat is

Koninginnedag

Groentensoep

Pannekoek

Slapeloosheid

Bereklauw

Beregoed

Armelui

juist?

Koninginnendag

Groentesoep

Pannenkoek 

Slapenloosheid 

Berenklauw 

Berengoed 

Armenlui

Verkleinwoorden

Kijk mee op blz. 184 & 185 

• Wat is het verkleinwoord van A4?
• en ruzie?
• en accu?
• en auto?
• en haiku?
• 
  

Aan de slag!

Wat? Opdracht 26, 27 en 28 (blz. 183 t/m 185)

Hoe? Je mag overleggen/samenwerken 

Tijd? 15 minuten de tijd!

Klaar? Je mag verder werken met spelling. 

Doel: Je wordt een pro in samenstellingen en verkleinwoorden :-). Kijk telkens met welke regel je te maken hebt!

Jarenlang heeft hier een ... schuur gestaan.

1. verwoeste
2. verwoesten
3. verwoestte

Dit is een ... bordje.

1. plasticen
2. plastic
3. plastice
4. plasgticcen

De ... bewoner reageerde op het heftige vuurwerk

1. geschrokken
2. geschrokke

Gisteren is Rob naar Den-Helder ...

1. verhuist (pv)
2. verhuist (vdw)
3. verhuisd (pv)
4. verhuisd (vdw)

Het ... mij niet dat Emre weer het hoogste cijfer heeft.

1. verbaast (pv)
2. verbaast (vdw)
3. verbaasd (pv)
4. verbaasd (vdw)

Het meervoud van bacterie is...

1. bacterieën
2. bacterieen
3. bacteriën
4. bacterien

Het meervoud van bacterie is...

1. bacterieën
2. bacterieen
3. bacteriën
4. bacterien

Het meervoud van afval is...

1. afvallen
2. afvals
3. afvalleren
4. er is geen mv van afval

De antwoorden!

1 Eenmaal onder de douche ontdekte Anish dat de shampoo op was.

2 Het luxe diner was zo lekker, dat Julia bijna vergat te kauwen.

3 In een regenwoud zul je niet zo snel een olifant tegenkomen.

4 Tijdens de pauze gaf de dirigent aan dat de cello niet goed gestemd was.

5 Volgens het concept mogen de verlote prijzen alleen tijdens kantooruren opgehaald worden.

6 De patiënten van de chirurg konden het niet waarderen dat hij ze probeerde te plagen.

7 Op het vliegveld werden de koffers van het circus grondig gecontroleerd door de douane.

8 Ligt je sleutelbos misschien op het toilet in het winkelcentrum?

9 Stiekem was men toch wel nieuwsgierig naar het nieuwe nummer van de gehate zangeres.

10 De caféhouder moest een speciaal vignet aanvragen om een terras te mogen hebben tijdens het festival.

Bijvoeglijk naamwoord

maar... Nederlands zou Nederlands niet zijn als ook hier een uitzondering op was. 

Bij 'nieuwe' stoffen, komt er helemaal geen -e- of -en- achter het woord te staan. 

Bijvoorbeeld: plastic bakje, aluminium fiets, polyester boot. 

Voltooid deelwoord en bnw

Het voltooid deelwoord

en

Het bijvoeglijk naamwoord

• Het voltooid deelwoord is een woord dat meestal begint met ge-, be-, ver en in de zin staat met hebben/worden/zijn
• Het bijvoeglijknaamwoord is een woord dat iets zegt over een zelfstandig naamwoord. 

Voltooid deelwoord als bnw

Maar je kan je ze ook combineren. Dan wordt een voltooid deelwoord gebruikt als een bijvoeglijk naamwoord. 

Bijvoorbeeld: de gemiste kans, het afgelopen concert, de gewassen broek, het gebruikte potlood. etc. 

Je hebt drie opties hoe je dit moet schrijven.

1. Je zet gewoon een -e- achter het voltooid deelwoord

2. Je moet een klinker weglaten

3. Je moet een medeklinker toevoegen. 

Voltooid deelwoord

1. Je voegt een -e- toe.

De brand verwoest alles --> De verwoeste schuur.

2. Je moet een klinker weglaten

De kinderen waren verkleed --> de verklede kinderen

4. Je moet een medeklinker toevoegen

De man is gered --> De geredde man.

5. Voltooid deelwoorden die eindigen op -en- blijven ook zo als bijvoeglijk naamwoord. 

De taart is gebakken --> de gebakken taart. 

Je schrijft een voltooid deelwoord als bijvoeglijk naamwoord altijd zo kort mogelijk!

Aan de slag!

Wat? opdracht 26, 27 en 28. (blz. 127 en 128)

Hoe veel tijd? Tot het einde van deze les

Klaar? Mag je iets voor jezelf doen :-) 

Tegenwoordige tijd

Is het een persoonsvorm in de t.t.? 

Ik - schrijf de ik-vorm

hij/zij/jij schrijf de ik-vorm + t

Staat jij achter de persoonsvorm? Schrijf dan de ik-vorm!

Loop jij? 

Verleden tijd

Staat de persoonsvorm in de v.t.?

Gebruik 't kofschip om te bepalen hoe je zwakke werkwoorden schrijft.

Zit de laatste letter van de stam in 't kofschip?

Dan komt er +te(n) achter de ik-vorm

Nee? Dan komt er +de(n) achter de ik-vorm)

Tegenwoordige tijd

Hij ... (vinden) dat altijd zo leuk!

Mijn buurman ... (worden) morgen 50 jaar!

Jack ... (verhuizen) morgen naar Lelystad.

Verleden tijd

Ik ... (praten) regelmatig met Job. 

Sam ... (antwoorden) erg snel op WhatsApp. 

Let op! Bij het voltooid deelwoord gebruik je ook het 't kofschip.

Jack is wel eens vaker ... (verhuizen)

Opdracht 21 en 22 bepreken

blz. 124 

Meervoudsvormen

blz. 126 

Kijk je mee? 

Wat is het doel van een inleiding?

Noem één manier die een schrijver kan gebruiken om een tekst in te leiden.

Noem één manier hoe je een tekst kan afsluiten

Wat is het doel van een slot in een tekst?

Op welke plek staat de kernzin meestal in de alinea?

Welke tekstdoelen kennen we allemaal? Je kan ze los insturen!

Welke tekstvormen ken je allemaal?

Welke tekstsoorten ken je? Je kan ze los insturen.

De hoofdgedachte (blz. 195)

De hoofdgedachte is dat wat de schrijver over het onderwerp wilde vertellen. 

De hoofdgedachte = een samenvatting van het onderwerp + de hoofdzaken, geformuleerd in één zin. 

Hoewel het onderwerp altijd één of een groepje woorden is, is de hoofdgedachte altijd een zin. 

Tips om de hoofdgedachte te vinden

1. Schrijf het onderwerp van de tekst op

2. Stel de vraag: Wat vertelt de schrijver over het onderwerp?

3. Bestudeer goed de titel en de inleiding: hierin staat vaak een aanwijzing

4. Vat de hoofdzaken over het onderwerp samen

5. Formuleer de hoofdgedachte in één complete zin

LET OP: de hoofdgedachte is nooit een vraag!

00:44

Wat denk jij dat het onderwerp dan zou kunnen zijn?

01:33

Wat denk jij dat de hoofdgedachte van deze tekst zal zijn?

Samengevat

1. De hoofdgedachte is één zin
2. De hoofdgedachte vat de tekst samen
3. De hoofdgedachte vind je vaak in de inleiding of titel
4. De hoofdgedachte is nooit een vraag

Aan de slag!

Wat? opdracht 44 blz. 195

Wat lezen? Tekst 6 blz. 196

Hoe veel tijd? Tot het einde van deze les

Klaar? Lees alvast de theorie op blz. 197. Hier gaan we morgen mee bezig!

Ook klaar? Ga aan de slag met een ander vak.