H5

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo lwoo, vwo
• Leerjaar 2

Lezen

Weekplanning

• Lezen
• Maken van 4.5 Woorden, opdr. 4, 6, 8 en 9, blz. 36-40
• Maken van 5.5 Woorden, opdr. 7, 8, 14, 15, 16 en 17, blz. 113-117

Doel 4.5: nieuwe woorden leren en weten hoe je zelfstandige naamwoorden vormt.

Vorming zelfstandige nw

1: Van een werkwoord

• het + hele werkwoord

huilen – het huilen

• werkwoord + achtervoegsel

lopen – de loper

vergaderen – de vergadering

repareren – de reparatie

Vorming zelfstandige nw

2. van een bijvoeglijk naamwoord

• bn + achtervoegsel

blij – de blijheid

klein – het kleintje

3. van twee losse woorden. Het nieuwe zn is dan een samenstelling

• bn + zn

snel + de trein – de sneltrein

• zn + zn

tuin + huis – het tuinhuis

• werkwoord + zn

drink + water – het drinkwater

Vorming zelfstandige nw

4. door een voor- of achtervoegsel aan een zn te plakken

• zn + achtervoegsel

de baron – de barones

de echtgenoot – de echtgenote

• voorvoegsel + zn

de vijand – de aartsvijand

de oom – de oudoom

Lesplanning

• Maken van 4.5 Woorden, opdr. 4, 6, 8 en 9, blz. 36-40

• Klaar? 
• Noteer de 5 moeilijkste woorden (voor jou) uit de woordenlijst op blz. 36.
• Geef van elk woord de betekenis/ uitleg in eigen woorden.
• Bedenk bij elk woord een synoniem.
• Maak  twee zinnen met de moeilijke woorden (dus 10 in totaal).
• Maak ook een ontkennende zin met de moeilijke woorden.

• Maken van 5.5 Woorden, opdr. 7, 8, 14, 15, 16 en 17, blz. 113-117

Leenwoorden

Zijn woorden die uit een andere taal in het Nederlands terecht zijn gekomen. Deze leenwoorden komen op heel veel gebieden voor. 

• Een samenstelling van Engelse leenwoorden schrijf je in het Nederlands als één woord. 
  eyecatcher, multiplechoicevraag, skatebaan

• Als het rechterdeel van de samenstelling een Engels voorzetsel is, plaats je een koppelteken.
  stand-by, back-up,  shout-out

• Sommige combinaties worden gezien als een woordgroep. Dan schrijf je die delen los:
  compact disc, first lady  

Engelse leenwoorden

• Veel franse woorden schrijf je in het Nederlands zonder accenttekens
  compact, hotel, ragout

• De accenten op de -e blijven behouden als dat nodig is voor de uitspraak
• Accent aigu: paté 
• Accent grave: crème
• Accent circonflexe: crêpe

Franse leenwoorden

Wat is goed?

1. airbag
2. air-bag

Wat is goed?

1. babysitter
2. baby-sitter

Wat is goed?

1. carriere
2. carrière

Weekplanning

• 4.7 Grammatica zinsdelen, opdr. 1bcef, 7, 9abdef, 11 en 13, blz. 50-57
• 5.7 Grammatica zinsdelen, opdr. 1acde, 3, 4, 5, 7, 9abcef en 12, blz. 122-129

Grammatica zinsdelen

Ontleed de volgende twee zinnen:

1. Denk je dat jouw favoriete mode-item straks ouderwets gevonden wordt?
2. Je ziet nu veel jongeren met Adidas Campus, Gazelle en Spezial lopen.

Grammatica zinsdelen

Ontleed de volgende twee zinnen:

1. Denk I je I dat II jouw favoriete mode-item I straks I ouderwets I gevondenI wordt?

       pv/wg    o     lv                         o                                      bwb      bwb                    wg              pv/ wg

Grammatica zinsdelen

Ontleed de volgende twee zinnen:

1. Je I ziet I nu I veel jongeren I met Adidas Campus, Gazelle en Spezial I lopen.

       o I pv/wg  I bwb I lv                   I   bwb                                                                          I wg

Weekplanning

• 4.7 Grammatica zinsdelen, opdr. 1bcef, 7, 9abdef, 11 en 13, blz. 50-57
• 5.7 Grammatica zinsdelen, opdr. 1acde, 3, 4, 5, 7, 9abcef en 12, blz. 122-129

5.7 Bijstelling

Een bijstelling geeft extra informatie over een zelfstandig naamwoord of zelfstandig-naamwoordgroep. 

Een bijstelling:

• staat direct achter het zelfstandig naamwoord of de zelfstandig-naamwoordgroep;

• staat altijd tussen komma’s;

• bevat geen persoonsvorm.

In gesproken taal kun je de bijstelling ook herkennen aan een korte pauze op de plaats waar de komma’s staan.

5.7 Bijstelling

• De bijstelling is een bijvoeglijke bepaling
• Het kernwoord en de bijstelling vormen één zinsdeel
• De volgorde van het kernwoord en de bijstelling kun je omdraaien

De Maastoren, de hoogste toren van Nederland, staat in Rotterdam.

Weekplanning

• 4.7 Grammatica zinsdelen, opdr. 1, 7, 9, 11 en 13, blz. 50-57
• 5.7 Grammatica zinsdelen, opdr. 1, 3, 4, 5, 7, 9 en 12, blz. 122-129

Doel: ik kan een zin ontleden t/m bwb en ik herken een bijstelling in een zin.

Weekplanning

• 4.7 Grammatica zinsdelen, opdr. 1bcef, 7, 9abdef, 11 en 13, blz. 50-57
• 5.7 Grammatica zinsdelen, opdr. 1acde, 3, 4, 5, 7, 9abcef en 12, blz. 122-129
• 4.8 Grammatica woordsoorten, opdr. 1, 3, 6, 8, 11 en 15, blz. 58-65)
• Klaar? 5.8, opdr.1, 4, 5, 6, 7, 8 en 10, blz. 130-134

Doel: herkennen en benoemen bijwoord

Het bijwoord geeft extra informatie over:

een werkwoord

een ander bijwoord

een bijvoeglijk naamwoord

de plaats

de tijd

restwoordjes

de trein rijdt snel

de trein rijdt erg snel

de erg snelle trein is te vroeg

hier, er, daar, (n)ergens, waar

nu, soms, 's morgens, gauw, wanneer, plotseling

hoe, wel, toch, ook, nog, immers, nauwelijks

Weekplanning

• AF? 4.8 Grammatica woordsoorten, opdr. 1, 3, 6, 8, 11 en 15, blz. 58-65)
• Maken 5.8, opdr. 1, 4, 5, 6, 7, 8 en 10, blz. 130-134
• Klaar? 4.9 Spelling, opdr. 1, 3, 4, 5, 6, 7, 8 en 10

Doel: herkennen en benoemen bijwoord en onbepaald voornaamwoord

De docent, die altijd huppelend door de gang liep, heeft gisteren iedereen getrakteerd op snoepjes.

Zij wilde dat de leerlingen met een lekker snoepje harder zouden werken.

De docent, die altijd huppelend door de gang liep, I heeft I gisteren I iedereen I getrakteerd I op

                               OW                                                                     PV/WG     BWB             LV                   WG           

 snoepjes.

   BWB

Zij I wilde I dat II de leerlingen I met een lekker snoepje I harder I zouden I werken.

OW  PV/WG LV           OW                              BWB                                  BWB       PV/WG      WG

De docent, die altijd huppelend door de gang liep, heeft gisteren iedereen getrakteerd op 

lw    zn           -       bw           bn             vz     lw   zn    zww   hww     bw            ovnw          zww           vz 

snoepjes.

   zn

Zij wilde dat                  de leerlingen met een lekker snoepje harder zouden werken.

psv zww  avnw              lw       zn             vz        lw   bn        zn            bw        hww          zww

5.8 onbepaald voornaamwoord

• Grammatica woordsoorten
• Voornaamwoorden verwijzen naar personen, dieren en dingen, zonder die te benoemen
• Het is bij een onbepaald voornaamwoord niet precies duidelijk naar wie of wat het woord verwijst.

5.8 onbepaald voornaamwoord

Kim heeft alles opgeruimd.

Hier ligt nog iets op de grond.

Men moet niet zo zeuren!

In geen van bovenstaande zinnen weet je precies waarover het gaat.

Wat heeft Kim precies opgeruimd? ‘Alles’ is nog steeds erg vaag.

Wat ligt er nog op de grond? ‘Iets’, maar wat dat ‘iets’ is, wordt niet duidelijk.

Wie moet niet zo zeuren? Mensen in het algemeen, maar met ‘men’ wordt niet duidelijk over wie het precies gaat.

5.8 onbepaald voornaamwoord

Het woord ‘wat’ kan een onbepaald voornaamwoord zijn, maar bijvoorbeeld ook een vragend voornaamwoord of een betrekkelijk voornaamwoord.

Hoe weet je of ‘wat’ in jouw zin een onbepaald voornaamwoord is? 

De enige vraag die je moet beantwoorden is: kan ik in deze zin ‘wat’ vervangen door ‘iets’ of door ‘een beetje’? Ja = een onbepaald voornaamwoord. 

5.8 onbepaald voornaamwoord

'Het' kan tot 3 verschillende woordsoorten kan behoren:

• lidwoord
  
• persoonlijk voornaamwoord
  
• onbepaald voornaamwoord
  

‘Het’ is alleen een onbepaald voornaamwoord als dat woord niet echt naar iets verwijst. 

Het sneeuwt.

Het is mistig.

5.8 onbepaald voornaamwoord

 In de volgende zinnen is ‘het’ een persoonlijk voornaamwoord, omdat het terugverwijst naar een ander woord:

Heb jij dat boek gelezen? Het is erg mooi.

‘Het’ verwijst terug naar ‘dat boek’.

Kun jij goed touwtje springen? Mij lukt het niet zo goed.

‘Het’ verwijst hier naar ‘touwtje springen’.

5.8 onbepaald voornaamwoord

• Grammatica woordsoorten
• Voornaamwoorden verwijzen naar personen, dieren en dingen, zonder die te benoemen
• Het is bij een onbepaald voornaamwoord niet precies duidelijk naar wie of wat het woord verwijst.

Maak: opdr. 1 (niet zin C!), 4, 5, 6, 7, 8 en 10 (blz. 130 - 134)

Alles af t/m 5.8? Start met 4.9

Weekplanning

• AF? 5.8, opdr. 1, 4, 5, 6, 7, 8 en 10, blz. 130-134
• Maak 4.9 Spelling, opdr. 1, 3, 4, 5, 6, 7, 8 en 10, blz. 66-71
• Klaar? 5.9 Spelling, opdr. 1, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11 en 12, blz. 135-142

Doel: Engelse werkwoorden juist vervoegen/ spellen, leestekens juist kunnen toepassen.

De vergrote foto - Zij vergrootte de foto

Het huis is verbouwd - Het verbouwde huis

De lekker bereide maaltijd - Hij bereidde de maaltijd

Door de verpeste sfeer was het een stom feestje - Het verpestte de sfeer op het feestje

Trema

• Als je in één woord twee klinkers niet als één klank mag lezen: ruïne, havoër
• In het meervoud van zn die eindigen op -ee: ideeën, feeën
• In het meervoud van zn die eindigen op -ie: kopieën, categorieën

Je schrijft het trema (") op de plek waar de nieuwe lettergreep begint. 

Apostrof

• Als je letter(s) weglaat: Ik zie 'm in 't clubhuis.
• Bij de bezit 's op de s-klank of lange klinker: Dennis' les, Anna's fiets 
• Na cijfers, afkortingen en afleidingen: A4'tje, vwo'er, cd'tje

Accent

Accent aigu: De accent aigu ´ is het streepje dat van linksonder naar rechtsboven wijst. Dit teken wordt gebruikt als de letter moet worden verlengd. Het zou dus moeten klinken als een ‘ee’.

Voorbeeld: café, cliché, paté

Accent grave: De accent grave ` is het streepje dan van linksboven naar rechtsonder wijst. Het wordt in ingeburgerde Franse woorden alleen gebruikt op de e. De e moet dan uitgesproken worden als de ‘e’ in blèren. 

Voorbeeld: première, crème

Accent circonflex: Het zijn vooral Franse woorden die dit accent hebben. In het Nederlands blijft dit teken op sommige Franse woorden staan vanwege de uitspraak. Dit is dan een iets langere, nasale klank.

Voorbeeld: crème fraîche, enquête

Weekplanning

• AF? 5.8, opdr. 1, 4, 5, 6, 7, 8 en 10, blz. 130-134
• Maak 4.9 Spelling, opdr. 1, 3, 4, 5, 6, 7, 8 en 10, blz. 66-71
• Klaar? 5.9 Spelling, opdr. 1, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11 en 12, blz. 135-142

Doel: Engelse werkwoorden juist vervoegen/ spellen, leestekens juist kunnen toepassen.

Spelling Engelse werkwoorden

• Als de stam (hele ww -en) eindigt op e, o, u of y = voltooid dw +d / verleden tijd + de(n)

bingoën - ik bingo - bingode - gebingood

rygbyen - ik rugby - rugbyde - gerugbyd

Soms wordt in het Engels een e gebruikt voor de uitspraak. De uitspraak -e blijft staan in de vervoeging.

barbecuen - ik barbecue - barbecuede - gebarbecued

timen - ik time - timede - getimed

recyclen - ik recycle - recyclede - gerecycled

Spelling Engelse werkwoorden

• Als de stam eindigt op een medeklinker uit  't sexy fokschaap = verleden tijd krijgt een +t / +te(n)

print - ik print - printte - geprint

faxen - ik fax - faxte - gefaxt

typen - ik typ - typte - getypt

Spelling Engelse werkwoorden

• Als de stam NIET eindigt op een medeklinker uit  't sexy fokschaap = verleden tijd krijgt een +d / +de(n)

mailen - ik mail - mailde - gemaild

plannen - ik plan - plande - gepland

showen - ik show - showde - geshowd

Spelling Engelse werkwoorden

• Als de stam eindigt op een dubbele medeklinker, vervalt één medeklinker bij de vervoeging.

stressen - ik stres - streste - gestrest

volleyballen - volleybal - volleybalde - gevolleybald

Maar....

passen - ik pass - passte - gepasst

baseballen - ik baseball - baseballde - gebaseballd

Weekplanning

• AF? 5.8, opdr. 1, 4, 5, 6, 7, 8 en 10, blz. 130-134
• Maak 4.9 Spelling, opdr. 1, 3, 4, 5, 6, 7, 8 en 10, blz. 66-71
• Klaar? 5.9 Spelling, opdr. 1, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11 en 12, blz. 135-142

Doel: Engelse werkwoorden juist vervoegen/ spellen, leestekens juist kunnen toepassen.

Weekplanning

• Maak 5.9 Spelling, opdr. 1, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11 en 12, blz. 135-142
• Alles nakijken en aftekenen!
• Extra opdrachten maken en leren voor de toets
• Vragen? Vragen!

Doel: Engelse werkwoorden juist vervoegen/ spellen, leestekens juist kunnen toepassen.

5.9 Spelling

• ik weet wanneer ik het weglatingsstreepje moet gebruiken
• ik weet wanneer ik het koppelteken en weglatingsstreepje moet gebruiken

Wanneer gebruik je een koppelteken?

• In samenstellingen met letters, afkortingen en cijfers
  

v-snaar

tbc-patiënt

14-jarige

• In samenstellingen die je zonder koppelteken verkeerd kunt lezen (klinkerbotsing).
  

radio-omroep

auto-onderdelen

5.9 Spelling

• ik weet wanneer ik het weglatingsstreepje moet gebruiken
• ik weet wanneer ik het koppelteken en weglatingsstreepje moet gebruiken

Wanneer gebruik je een koppelteken?

• In aardrijkskundige namen die uit twee delen bestaan

Amsterdam-Oost
Nieuw-Zeeland

• In samenstellingen die een titel of een rang aanduiden.
  

luitenant-kolonel
secretaris-generaal

• Tussen meer dan twee woorden die samen één woord vormen (samenkoppeling)
  

een staakt-het-vuren
een kant-en-klare maaltijd

5.9 Spelling

• ik weet wanneer ik het weglatingsstreepje moet gebruiken
• ik weet wanneer ik het koppelteken en weglatingsstreepje moet gebruiken

Wanneer gebruik je een koppelteken?

• In woorden met de volgende voorvoegsels: adjunct, aspirant, assistent, bijna, chef, collega, ex, interim, kandidaat, leerling, meester, niet, non, oud
  

ex-minister

kandidaat-notaris

oud-burgemeester

Let op:

Als het woord geen samenstelling is: gebruik trema (ruïne, hygiëne)

Bij een afkorting geen koppelteken: sms'en, dvd'tje

5.9 Spelling

• ik weet wanneer ik het weglatingsstreepje moet gebruiken
• ik weet wanneer ik het koppelteken en weglatingsstreepje moet gebruiken

Weglatingsstreepje

Als je hetzelfde woord in twee samenstellingen gebruikt. Het woord dat wordt herhaald, kun je weglaten.

Fiets- en wandelvakanties

Voor- en nadelen

Maak: opdrachten 1 t/m 10 en 12, blz. 135-140

Weekplanning

• AF? 4.9 Spelling, opdr. 1, 3, 4, 5, 6, 7, 8 en 10, blz. 66-71
• Maak 5.9 Spelling, opdr. 1, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11 en 12, blz. 135-142
• Alles nakijken en aftekenen!

Doel: Engelse werkwoorden juist vervoegen/ spellen, leestekens juist kunnen toepassen.