Wolven in Nederland

• Biologie
• Basisschool
• Groep 6-8

Introductie

Sinds een aantal jaren zijn in Nederland weer wolven te vinden. Waar leven de wolven, wat eten ze en waarom is er zoveel weerstand tegen wolven?

Wolven in Nederland 

 

Aan het eind van deze les weet je:

• hoe je een wolf herkent
• hoe wolven leven en zich gedragen
• wat de rol is van wolven in de natuur
• waarom er zoveel discussie is over wolven
• wat je kunt doen als je een wolf tegenkomt  

Heb je wel eens een wolf  in het echt gezien?

Heb je verhalen gehoord over wolven in Nederland? 

Vertel eens

Laat de kinderen vertellen welke ervaringen zij hebben met of over wolven.

Duizenden jaren leefden wolven in de Nederlandse natuur.  Door de invloed van de mens verdween de wolf rond 1869 uit ons land. 

Waardoor verdwenen de wolven? 

• jacht; ze werden uitgeroeid door mensen
• landbouw; door de groeiende landbouw was er minder leefruimte voor wolven

Heel vroeger in de tijd van de  jager verzamelaar en vroege landbouw werden wolven uitgeroeid om reden van hondsdolheid. Hondsdolle wolven vielen honden en mensen en vee aan. Om die reden is de jacht op de dieren ontstaan.

Toen kwam de intensivering van de landbouw, en dus grootschalige kap van bossen om gronden voor grootschalige landbouw beschikbaar te maken waardoor er minder ruimte en rust beschikbaar was voor in het wild levende dieren, waaronder wolven

Na 150 jaar keerden de wolven terug in Nederland. In  2024 waren er tussen de 100 en 124 wolven in ons land. 

   

Ze leven vooral op en rond
De Veluwe en in Drenthe.

Waarom daar denk je?

Veluwe

De Veluwe is een groot aaneengesloten natuurgebied waar voldoende natuurlijke prooidieren aanwezig zijn zoals hazen en reeën. Dat is het hoofdmenu van de wolf. Daarnaast eten ze jonge en zwakke hoefdieren en daardoor eten ze ook weleens wilde zwijnen en herten. 

Drenthe

In Drenthe heerst een andere situatie.

Daar is veel versnipperde natuur met slechts alleen reeën als natuurlijke prooi. Dat is de reden waarom daar ook zo veel aanvallen zijn.

De wolf is de voorouder van de hond. Sommige honden lijken veel op de wolf. Zoek de verschillen. 

wolfshond

wolf

korte, dikke staart die meestal recht naar beneden hangt

brede kop, sterke kaken, stompe oren

lange poten, grote voeten

dikke vacht

slanke kop, spitse oren dichter bij elkaar

slankere staart iets omhoog gekruld 

dunnere vacht, andere kleur

Is het een wolf of toch een hond? Knap lastig om het verschil te zien. En dat is geen toeval, want de wolf is de voorvader van al onze trouwe viervoeters. Van poedel tot pitbull, alle hondenrassen stammen af van de wolf. Je herkent de wolf, oftewel Canis lupus nog het beste aan de volgende uiterlijke kenmerken;  

• Schedel en kaak: Wolven hebben een grotere schedel en sterkere kaken dan honden.
• Vacht: Wolven hebben meestal een dikkere vacht en een grotere variatie in kleur, afhankelijk van hun leefgebied.
• Poten: Wolven hebben langere poten en grotere voeten, wat hen helpt bij het afleggen van lange afstanden.
• Staart: Wolven dragen hun staart meestal recht naar beneden, terwijl honden vaak een gekrulde of opgeheven staart hebben.

• Wolven zijn roofdieren, die andere dieren eten om in leven te blijven. Net zoals bijvoorbeeld vossen, marters en roofvogels
  
  
• Wolven staan bovenaan de voedselketen
  en hebben geen concurrenten of natuurlijke vijanden die op hen jagen, behalve de mens. 
  
  
• De wolf is dus een 'toproofdier' of 'toppredator', net als de leeuw en de haai.  

Roofdier

Toelichting In Nederland hebben wolven geen natuurlijke vijanden of concurrenten. In Nederland is de enige vijand de mens. In andere landen hebben ze namelijk wel vijanden en concurrenten.

Daarom zijn wolven in Nederland toppredatoren; zijn staan bovenaan in de natuurlijke voedselketen.

• Gezondere dieren blijven over, want wolf jaagt op zieke en zwakke exemplaren

• Remt de groei van de diersoort waarop de wolf jaagt.

• Hoefdieren gaan zich anders gedragen met een wolf in de buurt, met als gevolg betere bosontwikkeling. 

Goed voor de natuur 

De Nederlandse natuur kan de wolf goed gebruiken bij het herstellen van de biodiversiteit. De wolf kun je zien als een ‘natuurlijke boswachter’ die op zoek naar eten voor positieve effecten kan zorgen in het gebied waar hij jaagt. Dat zit in tenminste drie dingen:

• Jonge en zwakkere (oude of zieke) dieren zijn een ideale prooi. Door te jagen op zieke dieren, blijven de gezonde dieren over in een gebied, waardoor de kans op ziekteverspreiding kleiner wordt. Door ook te jagen op jonge, onervaren dieren, kan de wolf een rem op de populatiegroei van die soort zetten;

• Andere dieren zoals (roof)vogels, vossen en insecten eten graag van de ‘restjes’ van de door de wolf achtergelaten stukjes kadaver;

• Wilde grote hoefdieren dieren blijven minder hangen op één plek als er een wolf in de buurt is, waardoor in een natuurgebied op meer plekken en evenwichtiger gefoerageerd (grazen, wroeten en knabbelen) wordt; dit is goed voor de bosontwikkeling. Zeker ook omdat deze dieren via hun vacht en uitwerpselen zaden ook meer verspreiden. Daarnaast wordt hun mest beter verspreid over een gebied en is het getrappel van de hoeven een ideaal ‘instrument’ om meer lucht in de grond te krijgen. Zo zorgt de wolf indirect dat de invloed van hoefdieren beter wordt ingezet.

• Wolven leven in roedels; groepen van 5 tot 10 wolven:
  een vader en moeder (het alfapaar) en hun jongen. 

• Een wolvin krijgt 1x per jaar een nestje welpen. 
  
  
• Alle dieren in de roedel helpen met de opvoeding van de welpen.
  
• De jongen blijven minstens een jaar in de roedel.
• Ze zwerven rond tot ze een eigen partner
  en leefgebied (territorium) hebben gevonden. 

Roedels

Toelichting: Wolven zijn erg sociale dieren en leven in roedels of ‘pak’. Deze roedels zijn goed georganiseerd en worden geleid door een alfa paartje. De overige leden van de roedel zijn veelal de jongen van het alfapaartje. De grootte van een wolvenroedel verschilt per regio en hangt sterk af van het voedselaanbod. 

In gebieden met een groot voedselaanbod, zoals Alaska, leven wolven in roedels van soms wel dertig dieren. In gebieden met weinig voedsel, zoals Italië en Spanje, leven de dieren in kleine familiegroepjes van enkele dieren.

 

• Een roedel biedt veiligheid tegen andere roofdieren en wolven. Samen sta je sterker.
  
  
• Door samen te werken als roedel, kunnen wolven grotere prooien vangen, zoals herten.

Waarom leven wolven in roedels?

Vraag de kinderen wat zij denken.

Hoeveel vlees eet een wolf
gemiddeld op op een dag?

1. 1 tot 2 kilo
2. 3 tot 4 kilo
3. 5 tot 7 kilo
4. 8 tot 10 kilo

Een wolf heeft 3 tot 4 kg vlees per dag nodig. Meestal komt het erop neer dat het dier in 1 keer een grote hoeveelheid vlees eet (tot wel 10 kg) en dan dagenlang niets (tot wel twee weken). De wolf is een opportunist. Hij eet knaagdieren, haasachtigen, hoefdieren, vogels en aas. Grotere prooidieren zijn eland, edelhert, wild zwijn, rendier, bever en ree. Indien voldoende aanwezig vormen hoefdieren de belangrijkste prooidieren die langdurig achtervolgd worden. Als er niet voldoende prooidieren aanwezig zijn in het territorium van de wolf kan deze ook gaan jagen op vee. 

Een hongerige wolf op zoek naar voedsel, valt soms vee aan in plaats van wilde dieren.  

Daarom is het belangrijk dat mensen hun vee achter een goede wolfwerende omheining zetten. 

Bij schaapskuddes worden ook wel beschermingshonden geplaatst.

Er zijn richtlijnen hoe je een omheining goed wolfwerend kunt maken, bijvoorbeeld hoeveel stroomdraden, hoe ver van elkaar af en hoeveel stroom erop moet staan. Wolven zijn slimme dieren. Een zwakke plek in de omheining weten ze snel te vinden. Het komt dus heel precies.

Filmpje over honden die speciaal zijn gefokt om schapen te beschermen. 

Bij een aanval op schapen, doden of verwonden wolven
vaak meerdere schapen zonder ze op te eten.
Waarom zouden ze dat doen?

• Het gebeurt eigenlijk alleen bij prooidieren die in gevangenschap leven, zoals vee binnen een omheining. De schapen rennen in paniek weg, maar kunnen niet wegvluchten en blijven rondrennen in de wei. Dit wakkert het jachtinstinct van de wolf aan. Net als bij een vos in een kippenhok.
• Als de wolf op een wild dier jaagt, zoals een ree die wel kan vluchten, focust de wolf maar op één prooi.
• Landbouwdieren staan in gebieden waar ook mensen komen. Daardoor moeten wolven vaak vluchten voordat ze klaar zijn met eten. Het lijkt dan misschien alsof hij voor de lol schapen heeft gedood. 
• Soms doden wolven wel eens meerdere prooidieren, zodat ze later terug kunnen komen voor een maaltijd. Doordat boeren de dode schapen weghalen, moeten wolven opnieuw op zoek naar een nieuwe prooien.
  

Wolven zijn van nature mensenschuw. 
Ze blijven uit je buurt zolang je ze niet uitdaagt of voert.  

Toch zijn veel mensen zijn bang voor wolven. 

Hoe komt dat denk je?   

• Van oudsher worden er enge verhalen verteld over de "grote boze wolf". Denk aan het sprookje van Roodkapje waarin een wolf haar oma opeet. Of fantasieverhalen over weerwolven: mensen die bij volle maan 's nachts veranderen in een wolf en mensen en dieren verslinden.
• Op TV en in de kranten wordt veel gezegd over wolven.  Mensen zien beelden van schapen, die door wolven zijn gedood of horen verhalen over een hondje dat is gebeten. Dat is schrikken en maakt mensen bang. 
• Sommige mensen vinden het mooi om een wolf in het wild te zien. Anderen zijn juist heel erg bang dat de wolf hen iets aandoet. Maar een wolf die mensen aanvalt komt bijna nooit voor. Wat veel vaker gebeurt is dat mensen worden gebeten door een hond (elk jaar zo'n 150.000 keer). 

Sommige mensen zijn bang voor wolven en boos, omdat ze soms schapen en andere dieren aanvallen.
Ze zeggen: "Nederland is te klein voor wolven.
We moeten ze doodschieten."  

Andere mensen vinden het juist mooi dat er weer wolven zijn in de Nederlandse natuur. Zij vinden dat mensen moeite moeten doen (zoals hekken plaatsen) om goed met wolven te kunnen samenleven. 

Wat vind jij? 

Vragen en punten die gebruikt kunnen worden in de discussie:

• We zijn als mensen wolven niet meer gewend zijn in Nederland. Op vakantie ben je vast vaak in een land bent geweest waar ook wolven wonen.
• Moeten we het normaal vinden dat wij mensen dieren in de natuur mogen doodmaken als wij last van ze hebben?
• Wij gebruiken de leefruimte van de wolf voor onszelf, zoals  voor huizen en wegen. Er kunnen ongelukken ontstaan door aanrijdingen.
• Je kunt gewoon van de natuur  genieten als je je houdt aan de regels. Er zijn meer incidenten tussen mensen en en wilde zwijnen en ook met honden, maar omdat je daar niet zo veel over hoort speelt dat niet zo.
• Als we meer rekening  houden met deze dieren en goed op te letten, kunnen we dan met ze samenleven?
• Ook door preventieve maatregelen te nemen om veedieren te beschermen?
• We moeten weer wennen aan wolven in Nederland en daarom moeten we ook onze dieren anders gaan houden om ze te beschermen en ervoor te zorgen dat wolven hun natuurlijke prooi bejagen wat goed is voor de natuur.

• Als er onvoldoende leefruimte zou zijn voor wolven, zouden wolven hier niet komen en zich voortplanten. Het probleem is niet de leefruimte maar de vraag of de  mensen in Nederland wolven kunnen accepteren.  
• De meeste schapen lopen nog onvoldoende beschermd in de wei. Daar waar wolven vee aanvielen, hadden minder dan
  1 op de 20 veehouders een wolfwerend hek. (Hongerige) wolven komen op op weg naar voedsel dus genoeg schapen tegen waar ze gemakkelijk bij kunnen. Wat vind je daarvan? 
• Vind je het eerlijk dat wolven als schuldige worden aangewezen bij zulke aanvallen zonder wolfwerend hek?  
• Het aanbrengen van een wolfwerend hek komt heel precies. Hier zijn richtlijnen voor die mensen kunnen volgen. Ook zijn er speciale wolvenconsulenten, mensen die hierbij kunnen helpen.
• In een aantal provincies zijn subsidies voor het aanleggen van wolfwerende hekken; dus kunnen veehouders geld krijgen om zo'n hek te betalen. 
• Boeren krijgen ook geld (schadevergoeding) voor schapen die door een wolf worden gedood, omdat ze hierdoor minder inkomsten hebben van hun schapen (ze houden minder schapen over voor de slacht).   

Wat moet je doen als je een wolf tegenkomt?

• Blijf rustig, geef de wolf de ruimte en probeer rustig van de wolf weg te lopen. 
• Heb je een hond bij je? Houd hem aan de riem.
• Ren of fiets niet hard weg, dit kan het jachtinstinct van de wolf aanwakkeren. Een wolf kan wel 60 km per uur rennen.  
• Komt de wolf te dichtbij, ga dan luid praten en maak gebaren.

• Ga de wolf niet achterna en voer hem niet.

Wat vond je van deze les?

😒🙁😐🙂😃

De poll (Emoji)

Voor het uitvragen van emoties bij bepaalde onderwerpen, komt het emoji type goed van pas.