3.2 Oorlogswinter - Symbolische laag

• Geschiedenis
• Filmeducatie
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 4-6

Introductie

Kijken naar de Oorlog In deze lessenreeks worden zes populaire historische speelfilms behandeld. Elke film kent drie sub-lessen voorzien van vragen, filmfragmenten en opdrachten. In deze lessen worden leerlingen getraind in het aannemen van een kritische houding ten aanzien van audiovisuele bronnen – historische speelfilms. Bewegende beelden vormen een eigen ‘taal’, die op verschillende niveaus ‘gelezen’ kan worden. Films zijn een afspiegeling van de keuzes van de makers, verbeelden vaak maar één representatie van het verleden, die bovendien contextueel, selectief en subjectief is. Het is belangrijk dat leerlingen en zich hier bewust van worden want net als teksten, spotprenten, kunstobjecten en archeologische vondsten zijn films (historische)bronnen. Sub-lessen De volgende drie lagen van benadering vormen het uitgangspunt van de sub-lessen en zijn tevens een handreiking voor het didactisch inzetten van een historische speelfilm in de geschiedenisles. 1.1 De filmische laag: In deze laag onderzoeken leerlingen de verschillende filmische elementen die een maker heeft ingezet om zijn verhaal te vertellen. Filmische elementen zijn: cameravoering, montage, geluid, muziek en Art Direction 1.2 De symbolische laag: In deze laag onderzoeken leerlingen de normen en waarden van de film en in hoeverre deze historisch of actueel zijn, reflecteren ze op de ideologische betekenissen achter de film en krijgen ze oog voor mechanismen zoals stereotypering en generalisering 1.3 De historische laag: In deze laag onderzoeken de leerlingen in hoeverre het vertoonde verleden een mogelijke reconstructie of representatie is van deze werkelijkheid

Instructies

Oorlogswinter

Winter 1944-1945, Tweede Wereldoorlog. Burgemeesterzoon Michiel is nog maar veertien jaar als hij een neergestorte Britse piloot vindt in het bos bij zijn dorp. Door hem te verzorgen en hem uit de handen van Duitse soldaten te houden, bewijst hij dat hij geen kind meer is maar een echte verzetsheld. Eerst is Michiel blij dat hij eindelijk in actie kan komen tegen de Duitse bezetter, net als zijn stoere oom Ben. Michiel ontdekt al snel dat zijn oorlogsavontuur helaas geen spannend jongensboek is, maar bittere realiteit. Wie kan hij vertrouwen en wat kan hij doen als zijn vader doodgeschoten dreigt te worden?

Leerdoelen

• De leerling kan de betekenis van de film in eigen woorden uitleggen 
• De leerling kan der (nationale) symbolen die in de film worden getoond herkennen
• De leerling plaatst de Tweede Wereldoorlog in een bredere context van oorlog en geweld (ook in onze tijd)

Benodigdheden

• Digibord

Instructies

Oorlogswinter synopsis en achtergrond

Werkbladen

Lesbrief Oekraine.pdf

Filmische Laag

Symbolische  laag

Synopsis

Michel van 15 maakt de laatste bittere Oorlogswinter van 1944/45 mee. Hij raakt betrokken bij het ondergrondse verzet. Zo komt hij voor gevaarlijke opdrachten te staan. Heel alleen. Niemand mag hij in vertrouwen nemen. Met zijn eenzaamheid groeit zijn onafhankelijkheid.

In deze les

• Ga je in op enkele aspecten van de betekenis van de film en van het verhaal van Jan Terlouw
• Kijk je naar (nationale) symbolen die in de film worden getoond
• Onderzoek je de Tweede Wereldoorlog in een bredere context van oorlog en geweld (ook in onze tijd)

Legenda

Bekijk het volgende fragment

Beantwoord de vraag

Bespreken van bekeken fragment 

Bekijk het volgende fragment

Bekijk het volgende fragment (zet het geluid aan)

Opening scène

1. Wat voelde je bij het bekijken van deze scene?

Wat voelde je bij het bekijken van deze scene?

Er werd – op het laatste moment - een krans op de kist van Michiels vader gelegd; wat herinner je je van de kleur en de tekst op de krans?

Waarom werd deze krans op de kist gelegd, denk je?

Antwoorden

• Eigen antwoorden 
• Lang leve de koningin
• Protest tegen de bezetting en het onrecht van de executies

Wie zouden er verantwoordelijk zijn geweest voor de inbraak in het huis van Michiels familie?

Waarom zou er zijn ingebroken?

Wat zegt Michiel's moeder als ze binnenkomt? Zou zij dat in 1944 ook hebben gezegd, denk je?

Antwoorden

• De Duitsers
• Ze waren op zoek naar informatie over het verzet en met namen over de dode 
• Jezus! Dat zal ze naar alle waarschijnlijkheid niet hebben gezegd, als gelovige vrouw. Deze uitroep werd en wordt als godslasterlijk beschouwd (vloeken). Hieraan kun je dus merken dat de film sporen bevat van de tijd waarin deze gemaakt is.

Bekijk het volgende fragment

Bekijk met leerlingen de slotscène van de film (Winter In Wartime – YouTube, 1.35.10-eind). De oorlog is voorbij, Nederland is bevrijd. Leerlingen beantwoorden daarna de vragen.

• Wat voelde je bij het bekijken van deze scene?
• Welke beelden in dit fragment laten zien dat het om de bevrijding van Nederland gaat in mei 1945?

Wat voelde je bij het bekijken van deze scène?

Waardoor kun je weten dat het in dit fragment om de bevrijding van Nederland gaat (in mei 1945)?

Docent legt uit

In het voorjaar van 1945 slaagden de geallieerden erin om met een nieuw offensief de grote rivieren over te steken en de Duitse defensie te breken. Op 5 mei 1945 gaf het Duitse leger zich over en was heel Nederland bevrijd, op enkele Waddeneilanden en een aantal gemeenten na. In Veenendaal bijvoorbeeld werd op 7 mei nog gevochten tussen de Binnenlandse Strijdkrachten (BS) en de SS. De eerste geallieerde tanks kwamen pas op 9 mei Veenendaal binnenrijden en een dag later was Veenendaal in zijn geheel bevrijd. Op dat moment was Nederlands-Indië nog bezet door het Japanse leger. Japan gaf zich over op 15 augustus 1945.

Bevrijdingen verliepen vaak volgens een vast patroon. Het schieten en oorlogsgeweld kwam naderbij, vervolgens beweerde een verkenner of een dorpsgenoot de bevrijders te hebben gezien. Uiteindelijk arriveerden de geallieerden, na enkele uren gespannen wachten. Ze werden door de bevolking stormachtig onthaald. De Duitsers capituleerden of trokken zich terug terwijl verzetsstrijders en onderduikers tevoorschijn kwamen. "Foute" Nederlanders werden belaagd, opgepakt en beschimpt door de bevolking. De geallieerden brachten sigaretten en chocola mee en deelden die uit.

Antwoorden

• Eigen antwoorden
• Je hoort vreugde en juichen op de achtergrond en de vriend van Michiel draagt een rood-wit-blauw vignet (verboden tijdens de bezetting)

• Waarom is Michiel niet Vrolijk bij de bevrijding?
• Michiel wordt pas weer vrolijk als hij rondzwaait met de riem die ze eerder hebben gevonden bij het Engelse vliegtuig. Waarom wordt hij nu blij, denk je?

Waarom is Michiel niet vrolijk bij de bevrijding?

Michiel wordt pas weer vrolijk als hij rondzwaait met de riem die ze eerder hebben gevonden bij het Engelse vliegtuig. Waarom wordt hij nu blij, denk je?

Antwoorden

• Hij heeft vijf zware oorlogsjaren achter de rug: zijn vader is geëxecuteerd en zijn ‘oom’ bleek een verrader te zijn (en Michiel heeft hem neergeschoten)
• Dat doet hem denken aan vijf jaar daarvoor, toen ze nog onbekommerd als jongens konden spelen. Het Engelse vliegtuig was voor Michiel en zijn vrienden het begin van een avontuur, zo leek het. Het bleek echter het begin van een duistere periode.

Oorlog in het heden

Kun je 3 landen noemen waar nu oorlog is?

Kun je 3 overeenkomsten opschrijven over die oorlogen met de Tweede Wereldoorlog?

Bespreek met leerlingen de actualiteit rondom het thema oorlog, bijvoorbeeld aan de hand van de lesbrief over de oorlog in Oekraïne.

Oorlog in het heden

Kun je 3 verschillen opschrijven over die oorlogen met de Tweede Wereldoorlog?

Vind jij dat we in Nederland op 4 mei de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog moeten blijven herdenken? Waarom wel/niet?

Bespreek met leerlingen de actualiteit rondom het thema oorlog, bijvoorbeeld aan de hand van de lesbrief over de oorlog in Oekraïne

In deze les

• Heb je geleerd welke nationale symbolen er voorkomen in de film Oorlogswinter
•  Heb je geleerd hoe je het verhaal van Oorlogswinter kunt plaatsen binnen de tijd en context van WO2
• Heb je geleerd de Tweede Wereldoorlog te plaatsen binnen de context van oorlog en geweld