Surrealisme in film
1 / 16
Lesduur is: 30 minIntroductie
In deze les verkennen we surrealisme in film. Aan de hand van fragmenten en kijkvragen bespreken we de historische context waarin surrealistische films zijn ontstaan en analyseren we de visuele stijlkenmerken. Aan de hand van een recenter voorbeeld bespreken we welke elementen vaak in surrealistische verhalen voorkomen. Daarna analyseren we de stijl- en verhaalkenmerken van een surrealistische animatiefilm. We sluiten de les af met een discussie over surrealisme in de korte film 911. Aan het eind van de les hebben leerlingen een goed beeld van hoe surrealisme in film zich heeft ontwikkeld en hoe ze het kunnen herkennen.
Instructies
Lesdoelen
- De leerling kan uitleggen in welke historische context surrealistische films zijn ontstaan
- De leerling kan typische (visuele) kenmerken van surrealistische films herkennen, zoals cameraperspectieven en droomlogica
- De leerling kan veelvoorkomende verhaalelementen in surrealistische films benoemen
- De leerling kan surrealisme herkennen in hedendaagse producties
Lesopzet
- Introductiefragment 911 (2020) + introductievragen (4 min)
- Lesintroductie (1 min)
- Voorkennis ophalen (2 min)
- Historische context surrealisme (2 min)
- Filmfragment Un Chien Andalou (1929) + nabespreken (5 min)
- Kenmerken surrealisme (2 min)
- Filmfragment Meshes of the Afternoon (1943) + nabespreken (4 min)
- Veelvoorkomende verhaalelementen (2 min)
- Filmfragment Destino (2003) + nabespreken (3 min)
- Eindfragment 911 + afsluitende vragen (5 min)
Voor wie
De les is geschikt voor (creatieve) mbo, vmbo-t/havo/vwo en sluit aan bij CKV en KuA.
Dit is een les van Eye Filmmuseum
Onderdelen in deze les
Slide 1 - Video
Introductiefragment 911 (2020)
Welkom in de les 'Surrealisme' uit de lessenreeks Filmstromingen door Eye Filmmuseum.
We beginnen de les met een stukje uit de korte film 911 (2020) geregisseerd door Tarsem Singh, als videoclip voor het nummer 911 van Lady Gaga.
Start het filmpje door op de play-knop te drukken. Vergeet het geluid niet aan te zetten.
Vragen na het fragment:
- Heeft iemand deze clip al eens gezien?
- Wat vind je van de beelden uit deze clip, wat valt je op?
Context film
De korte film 911 is visueel geïnspireerd door verschillende surrealistische films en kunstwerken, de dromerige stroming die we vandaag gaan bespreken.
Slide 2 - Tekstslide
Lesintroductie
Deze les gaat over surrealisme in film.
- We beginnen de les met het ophalen van voorkennis en het bespreken van de historische context waarin surrealistische films voor het eerst gemaakt werden.
- Daarna bekijken we een historisch voorbeeld om de eerste visuele stijlkenmerken van surrealistische films te definiëren.
- Dan bekijken we een iets recenter voorbeeld om te bespreken welke elementen er vaak in een surrealistisch verhaal voorkomen.
- Daarna analyseren we de stijl- en verhaalkenmerken tijdens het kijken van een surrealistische animatiefilm.
- We sluiten de les af met een discussie over surrealisme in de korte film 911
- Op de laatste slide staan filmaanbevelingen die passen bij het surrealisme.
Slide 3 - Tekstslide
Voorkennis
Voordat we het gaan hebben over realisme in film, moeten we het hebben over wat 'surrealisme' eigenlijk inhoudt als kunststroming.
- Wat weten jullie al van het surrealisme als kunststroming?
- Wat zijn een aantal kenmerken van surrealistische kunst?
- Kan iemand een voorbeeld noemen van surrealistische kunst? Bijvoorbeeld in een schilderij, een film of een game?
Surrealisme is een kunststroming waarin droom, fantasie en het onderbewuste centraal staan. Kunstenaars proberen de logica van de werkelijkheid los te laten en maken beelden die verrassend, vreemd of onwerkelijk aanvoelen.
Slide 4 - Tekstslide
Historische context Surrealisme in film
Surrealisme ontstond in de jaren 20 van de vorige eeuw. Het ontstond als tegenreactie van de gruwelijkheden van de Eerste Wereldoorlog, het groeiende kapitalisme en conservatisme.
Surrealisten proberen in hun kunst het onderbewuste van de mens uit te drukken. Bijvoorbeeld door te tekenen zonder na te denken. Dit maakt dat veel surrealistische kunst een droomwereld afbeeldt.
Film maakte al vanaf het begin van de stroming deel uit van het surrealisme, omdat je er veel vrijheid bij hebt en de kijker mee kan nemen in die droomwereld.
Een van de eerste surrealistische films die gemaakt werd is Un Chien Andalou uit 1928 van Luis Buñuel en Salvador Dalí. Hier gaan we een stukje uit kijken.
Slide 5 - Video
Fragment Un Chien Andalou (1929)
Houd tijdens het kijken de volgende vragen in gedachte:
- Wat valt je op aan deze film?
- Kan je al typisch surrealistische kenmerken benoemen?
Start de film door op de play-knop te drukken. Origineel was er geen geluid bij de film, deze muziek is er later onder gezet.
Slide 6 - Tekstslide
Nabespreken fragment
- Wat valt je op aan deze film?
- Kan je al typisch surrealistische kenmerken benoemen? Wat voor objecten heb je gezien? Hoe is het gefilmd en gemonteerd?
Mogelijke antwoorden
Deze film lijkt zich af te spelen in de werkelijkheid, er komen herkenbare objecten in beeld. Toch gebeuren er onnatuurlijke dingen, zoals in dromen. Er zijn special effects gebruikt om bijvoorbeeld mieren uit een hand te laten lopen, een vreemd beeld.
Slide 7 - Tekstslide
Kenmerken surrealistische films
Surrealistische films hebben herkenbare visuele stijlkenmerken. De films spelen zich af in droomachtige werelden, waarin de realiteit vervreemd is. Special effects worden ingezet om de realiteit te bewerken.
Herkenbare alledaagse objecten worden vervormd of in een onlogische context geplaatst, waardoor ze hun betekenis verliezen of juist ergens symbool voor staan.
Veel surrealistische films maken gebruik van schokkende beelden die voor de jaren 20 nog nooit in films laten zien waren. Films waren dus meer dan leuk entertainment, filmmakers wilden kijkers een andere ervaring geven dan ze gewend waren.
Cameraperspectieven zoals het vogelvlucht-, kikkerperspectief, close-up beelden en draaiende beelden werden veel gebruikt en afgewisseld. Dit droeg bij aan het vervreemde of chaotische gevoel dat de makers van surrealistische films wilden opwekken.
Slide 8 - Video
Fragment Meshes of the Afternoon (1943)
Houd deze vragen in gedachte:
- Wat valt jullie op aan het narratief van deze film?
- Wat is een typisch surrealistisch verhaal?
Start de film door op de play-knop te drukken. Er is geen geluid, zo is de film uitgebracht.
Slide 9 - Tekstslide
Nabespreken fragment
- Wat valt jullie op aan het narratief van deze film?
- Wat is een typisch surrealistisch verhaal?
Mogelijke antwoorden
Opvallend aan deze film is dat de doelen van de personages niet duidelijk zijn. Er is geen chronologie of logica, zoals in een droom. Dit is typisch surrealisme. Er lijken gevoelens van verlangen, verwarring of angst centraal te staan.
Slide 10 - Tekstslide
Een surrealistisch verhaal
Zoals jullie de voorbeelden hebben gezien, hebben surrealistische films niet een verhaal zoals je in de meeste films ziet. Er zijn een aantal veelvoorkomende kenmerken van surrealistische verhalen.
- Personages tonen onmacht of een gebrek aan wil, geven zich volledig over aan de droomstaat waarin ze zich bevinden.
- Daarnaast volgen de narratieven in surrealistische films geen logica of chronologie, net als in dromen. De films zijn dan ook niet op één manier te interpreteren.
- Personages worden soms geleid door sterke gevoelens van verlangen, liefde en seksuele begeerte. Dit noemden de surrealisten amour fou (NL: waanzinnige liefde).
- Soms zit er in surrealistische films een vorm van maatschappijkritiek. Traditionele instellingen in de samenleving, zoals religie, familie of het huwelijk, worden aangevallen en belachelijk gemaakt.
Slide 11 - Video
Fragment Destino (2003)
Houd deze vragen in gedachte:
- Welke visuele stijlkenmerken herken je in Destino? (Dus hoe de film eruit ziet)
- Welke kenmerken van een surrealistisch verhaal zijn te herkennen?
Start de film door op de play-knop te drukken. Vergeet het geluid niet aan te zetten.
Slide 12 - Tekstslide
Nabespreken fragment
- Welke visuele stijlkenmerken herken je in Destino? (Dus hoe de film eruit ziet)
- Welke kenmerken van een surrealistisch verhaal zijn te herkennen?
Mogelijke antwoorden
- Stijlkenmerken: Droomachtige omgeving, herkenbare objecten die vervormen of in een vreemde context staan, veel verschillende perspectieven, veel close-ups, mieren die uit hand kruipen zijn direct geïnspireerd op Un Chien Andalou
- Verhaal: Er zit weinig chronologie of logica in het verhaal, de personage heeft geen duidelijk doel, maar de liefde en verlangen speelt een rol
Slide 13 - Video
Eindfragment
Om af te sluiten kijken we weer een stukje van 911 (2020) van Tarsem Singh en Lady Gaga. Hierna beantwoorden we drie afsluitende discussievragen.
Start de film door op de play-knop te drukken. Vergeet het geluid niet aan te zetten.
Slide 14 - Tekstslide
Eerste afsluitende vraag
Welke aspecten die we vandaag besproken hebben zag je terug in deze clip?
- Bijzondere camera perspectieven
- Geen logica, chronologie of doel
- Herkenbare objecten in vreemde context
- Symboliek
Tweede afsluitende vraag
- Waarom hebben ze voor deze surrealistische stijl gekozen?
Mogelijk antwoord
Aan het einde van de muziekvideo wordt duidelijk dat Lady Gaga de scène's droomde, ze was bewusteloos en wordt wakker geschokt. Deze droomstaat is surreëel.
Derde afsluitende vraag
Herken je specifieke referenties uit andere films of de schilderkunst?
Mogelijke antwoorden
- De schilderkunst van Salvador Dali
- De schilderkunst van Frida Kahlo
- The Colour of Pomegranates (1969)
- 8 1/2 (1963)
Slide 15 - Tekstslide
Verder kijken?
Op deze slide staan nog een aantal aanraders, mochten jullie meer surrealistische films of films waar surrealistische elementen in voorkomen willen kijken.
Vind een aantal op de filmdatabase filmeducatie.nl
Slide 16 - Tekstslide
Meer lessen over film?
Of schrijf je in voor de mailing en ontvang iedere maand een gratis nieuwe filmles in je inbox.
Kunstdocent en behoefte aan meer verdieping?
Ontdek film in de kunstvakken en CKV: met begrippen, fragmenten, beroepen en meer op filmeducatie.nl/kunst.
Eye bezoeken met je klas?
Bekijk dan ons volledige aanbod voor het voortgezet onderwijs hier.