Geschiedenisleraar.nl
Dé link tussen verleden en heden

4.2 De Jodenvervolging

Historisch Overzicht 
vanaf 1848

De Tweede Wereldoorlog
 (1939-1945)
2. De Jodenvervolging
1 / 86
volgende
Slide 1: Tekstslide
GeschiedenisMiddelbare schoolvmbo k, g, t, mavo, havo, vwoLeerjaar 2-6

In deze les zitten 86 slides, met interactieve quizzen, tekstslides en 2 videos.

time-iconLesduur is: 120 min

Introductie

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen op welke manier de vervolging van de Joden vóór en tijdens de Tweede Wereldoorlog plaatsvond

Onderdelen in deze les

Historisch Overzicht 
vanaf 1848

De Tweede Wereldoorlog
 (1939-1945)
2. De Jodenvervolging

Slide 1 - Tekstslide

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

Slide 2 - Tekstslide

Leerdoel
Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen op welke manier de vervolging van de Joden vóór en tijdens de Tweede Wereldoorlog plaatsvond

Slide 3 - Tekstslide

Wat weet jij eigenlijk van
de Jodenvervolging?

Slide 4 - Woordweb


Antisemitisme


Hoewel het, officieel, haat richting alle Semitisch sprekende volken betekent,
wordt het eigenlijk alleen gebruikt als ander woord voor Jodenhaat

Antisemitisme bestaat al duizenden jaren...

Slide 5 - Tekstslide


Waarom haat richting Joden?


Dat is niet zo heel eenvoudig:
er is namelijk niet één verklaring voor 
antisemitisme door de geschiedenis heen.



Slide 6 - Tekstslide





Jodenhaat is vaak gebaseerd op meningen, 
en zelden op basis van feiten:
"Joden zien zichzelf als het door God uitverkoren volk"
"Joden zijn de moordenaars van Jezus van Nazareth"






Slide 7 - Tekstslide





Feit is wel dat Joden altijd een minderheid zijn geweest,
en dat ze, meestal ter bescherming van hun eigen identiteit,
sterk vasthielden aan eigen godsdienst, cultuur en tradities.

Dat maakte ze 'vreemd' en 'eng' voor de meerderheid 






Slide 8 - Tekstslide
















Verovering en vernietiging van Jeruzalem door de Romeinen

Slide 9 - Tekstslide

Joodse diaspora
  • Na de Joodse oorlog met de Romeinen kwamen veel Joden om of werden gevangen genomen (en als slaaf verkocht)

  • Na een nieuwe Joodse opstand worden Joodse rituelen verboden

  • Steeds meer Joden trekken/vluchten weg uit de Romeinse province Judea 

  • De verspreiding van het Joodse volk over de hele wereld heet diaspora (letterlijk: 'verstrooiing')

Slide 10 - Tekstslide

Slide 11 - Tekstslide

Antisemitisme in de Middeleeuwen
  • Verbod op het bezit van eigen grond, uitgesloten worden van verschillende soorten banen (Joden moeten andere, gevaarlijke, niet populaire beroepen gaan uitoefenen: bankier of juwelier)

  • Joden worden bij rampen, zoals de Pest, gezien als schuldigen (zondebok) met pogroms tot gevolg

Slide 12 - Tekstslide





Een pogrom is een gewelddadige
uitbarsting van Jodenhaat

Slide 13 - Tekstslide

Slide 14 - Tekstslide

Joden in Nederland
  • Na de Middeleeuwen konden Joden in de Republiek redelijk in vrijheid leven en mochten ze (soms) hun eigen geloof beoefenen

  • Amsterdam had de grootste Joodse gemeenschap van Europa: 20.000 Joden (rond 1795)

  • Joden werden soms welvarend als juwelier, handelaar en bankier

Slide 15 - Tekstslide

Jiddische woorden in de Nederlandse taal
Jiddisch is een Hebreeuws-Duitse mengtaal van de Joden die zich in de zeventiende eeuw in de Nederlanden vestigden

bollebos, gabber, gein, jatten, kapsones, bajes, gozer, pleite, mazzel, tof, jatten, stiekem, lef, smeris, smoes, snaaien, lawaai, heibel, enz. enz. enz.

Slide 16 - Tekstslide

Antisemitisme in de 19e eeuw (1)
  • Nationalisme komt in de 19e eeuw sterk op: veel landen/volken willen laten zien dat zij het beste zijn.

  • Hierdoor zijn andere landen/volken/culturen minder. Gevolg: discriminatie, onderdrukking en geweld

  • Zeer veel geweld (pogroms) tegen Joden in Rusland

Slide 17 - Tekstslide

Antisemitisme in de 19e eeuw (2)

  • Geweld en discriminatie nemen toe (o.a. door de Dreyfus-affaire) en doen Joden beseffen dat een land/plek voor henzelf het beste is.

  • Zionisme: het streven van Joden naar een eigen Joodse staat (het liefst in Palestina)

Slide 18 - Tekstslide


Wereldcrisis
vanaf 1929



De grote armoede onder grote groepen van de bevolking 
wordt ook gebruikt om Joden tot zondebok maken:
"Wij zijn werkloos, zij hebben de mooie baantjes!"

Slide 19 - Tekstslide


Hitler wordt kanselier
januari 1933



Hitler speelt in op deze gevoelens bij delen van de bevolking,
o.a. door steeds te benadrukken dat de economische crisis  
én het verlies van de oorlog de schuld is van Joden en Communisten


Slide 20 - Tekstslide


Neurenberger Rassenwetten
1935




Deze wetten moeten de rechten voor Joden sterk beperken, met als doel dat ze 'vrijwillig' uit Duitsland zouden vertrekken.
Zo mogen Joden geen Duitser meer zijn, of trouwen met een Duitse burger.
Ook zijn deze wetten bedoeld om het Arische ras, 'zuiver te houden'

Slide 21 - Tekstslide










Slide 22 - Tekstslide

Fase 1
Pesten en vernederen

Slide 23 - Tekstslide

Fase 1
Pesten en vernederen

Slide 24 - Tekstslide


Kristallnacht
9 november 1938






Slide 25 - Tekstslide





De oorzaak was de moord op de Nazi-diplomaat Vom Rath door een jonge Jood, Herschel Grynszpan, In Parijs.

Slide 26 - Tekstslide

Slide 27 - Tekstslide





Na een vlammende radiotoespraak van Joseph Goebbels, trekken Duitsers massaal de straat op om eigendommen van Joden te vernielen.
De politie en SS kregen de opdracht om niet in te grijpen.

Slide 28 - Tekstslide







Slide 29 - Tekstslide

Slide 30 - Tekstslide

Fase 2
Uitsluiten

Slide 31 - Tekstslide



De Nazi's willen de Joden steeds meer uitsluiten 
van het openbare leven in Duitsland

Spullen kopen in Joodse winkels? 
Dat doet een échte Duitser niet!

Slide 32 - Tekstslide

Door propaganda, zoals in de afschuwelijke film De Eeuwige Jood of via hun eigen krant Der Stürmer...
...slagen de Nazi's erin, het Duitse volk te hersenspoelen: Joden moet je uitsluiten!

Slide 33 - Tekstslide

Fase 3
Getto’s
(naam komt uit de Middeleeuwen: 
Joodse wijk in Venetië)

Slide 34 - Tekstslide





In de ghetto's was het leven zwaar: 
er was te weinig woonruimte voor de 
duizenden joden die er moesten leven.

Slide 35 - Tekstslide






Slide 36 - Tekstslide

Slide 37 - Tekstslide





Een ander probleem in de ghetto's
was de beperkte hoeveelheid voedsel.
Veel mensen stierven aan ondervoeding

Slide 38 - Tekstslide



Binnen de ghetto's zag je zelden Duitse soldaten:
de meeste taken (bijv. distributie van voedsel)
waren in handen van de Joodse Raad.

Maar als er wél Duitse soldaten kwamen, dan wist je dat het mis was...

Slide 39 - Tekstslide



...zoals het neerslaan van een opstand in het ghetto van Warschau

Of als delen van het ghetto moeten worden ontruimd,
omdat Joden naar concentratiekampen moeten.

Slide 40 - Tekstslide



...zoals het neerslaan van een opstand in het ghetto van Warschau

Of omdat delen van het ghetto moeten worden ontruimd,
omdat Joden naar concentratiekampen moeten.

Slide 41 - Tekstslide




Voor de Duitsers zijn concentratiekampen veel 'overzichtelijker' 
en 'effectiever' om het 'Joodse probleem' op te lossen.
Waar in ghetto's nog manieren worden gevonden om te verstoppen 
voor de Duitsers, is dat in de kampen vrijwel onmogelijk.

Slide 42 - Tekstslide

Waarschuwing!
De beelden in dit deel van deze les,
kunnen als schokkend worden ervaren.

Slide 43 - Tekstslide

Fase 4a
Uitroeiing van de Joden

Slide 44 - Tekstslide



Het vermoorden van Joden begint al vroeg in de oorlog,
al gaat dit in eerste instantie nog niet systematisch.

Veel executies gebeuren door de SS-Einsatzgruppen.

Slide 45 - Tekstslide

Slide 46 - Tekstslide

Fase 4b
Systematische uitroeiing van de Joden:
Endlösung (=eindoplossing)

Slide 47 - Tekstslide









Een in het geheim door het verzet gemaakte foto van vrouwen die naar een gaskamer lopen

Slide 48 - Tekstslide


Zyklon B


Het was oorspronkelijk een bestrijdingsmiddel tegen ongedierte 
en bestond al vóór de oorlog.

Zyklon B bestaat uit korrels die verdampen (blauwzuur) 
als ze in contact komen met lucht.

Slide 49 - Tekstslide


Zyklon B


Het was oorspronkelijk een bestrijdingsmiddel tegen ongedierte 
en bestond al vóór de oorlog.

Zyklon B bestaat uit korrels die verdampen (blauwzuur) 
als ze in contact komen met lucht.

Slide 50 - Tekstslide

Slide 51 - Tekstslide

Slide 52 - Tekstslide





Al het bewijsmateriaal moeten worden vernietigd:
kleding, foto's...lichamen.

Slide 53 - Tekstslide

Slide 54 - Tekstslide

Slide 55 - Tekstslide

Slide 56 - Tekstslide

Slide 57 - Tekstslide

Leven in de kampen

Slide 58 - Tekstslide

Kun jij een paar concentratiekampen noemen?

Slide 59 - Open vraag

Slide 60 - Tekstslide

Slide 61 - Tekstslide

Slide 62 - Tekstslide

Slide 63 - Tekstslide

Slide 64 - Tekstslide

Slide 65 - Tekstslide

Slide 66 - Tekstslide

Video
Auschwitz (drone-video)

Slide 67 - Tekstslide

Slide 68 - Video

Slide 69 - Tekstslide




Onder andere de gevreesde arts Joseph Mengele gebruikt
Joden voor de meest bizarre en vreselijke experimenten...

Slide 70 - Tekstslide



Bijvoorbeeld experimenten die 'nuttig'
waren voor het Duitse leger... 

Slide 71 - Tekstslide



...of om te kijken of het menselijk lichaam
een ziekte als tuberculose zelf kan bestrijden:
door de ziekte rechtstreeks in het bloed en de longen 
te spuiten...

Slide 72 - Tekstslide





...of om te kijken of iemand 
alleen van zout water kan leven.

Slide 73 - Tekstslide





Na de oorlog waren slachtoffers van deze
experimenten, belangrijke getuigen tegen
de oorlogsmisdadigers.

Slide 74 - Tekstslide










Als de oorlog op zijn einde loopt, moeten de Duitsers al het bewijsmateriaal voor hun misdaden laten verdwijnen: elk lichaam moet weer worden opgegraven en verbrand.

Slide 75 - Tekstslide








De Amerikaanse generaal Eisenhower bekijkt de verkoolde lichamen van mensen,
die waarschijnlijk op het laatste moment nog door de Duitsers zijn vebrand.

Slide 76 - Tekstslide











Inwoners van dorpjes vlakbij de vernietigings-kampen worden gedwongen om te kijken naar de oorlogsmisdaden:  "Dit hebben jullie gedaan!"

Slide 77 - Tekstslide

Video
Band of Brothers:
Why We Fight 
(fragment)

Slide 78 - Tekstslide

Slide 79 - Video


6.000.000...



6 jaar oorlog
=
1 miljoen joden per jaar
=
83.000 joden per maand
=
>2700 joden per dag

Let op: het systematisch uitroeien begon pas in 1942

Slide 80 - Tekstslide


Nooit meer?

Na de Tweede Wereldoorlog zijn er gedurende verschillende (burger)oorlogen
groepen mensen vanwege hun afkomst vermoord:

Irak (Koerden)
Joegoslavië (Bosniërs)
Rwanda (Tutsi’s)

Slide 81 - Tekstslide

Begrippen uit deze les

  • antisemitisme
  • zionisme
  • Shoah
  • Holocaust
  • Einsatzgruppen
  • Endlösung

Slide 82 - Tekstslide

Personen uit deze les

  • Adolf Hitler
  • Joseph Goebbels
  • Herschel Grynszpan
  • Joseph Mengele

Slide 83 - Tekstslide

Jaartallen uit deze les
  • 1935: Neurenberger Rassenwetten
  • 1938: Kristallnacht
  • 1942: 'Start' Endlösung 

Slide 84 - Tekstslide

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd

Slide 85 - Open vraag

Stel 1 vraag over iets dat je deze les nog niet zo goed hebt begrepen

Slide 86 - Open vraag