De strijd voor het abortusrecht

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4,5

Instructies

Handleiding_docenten.docx

De strijd voor het abortusrecht

Doel van de les:

De strijd voor het abortusrecht is een voorbeeld van een sociaal-culturele ontwikkeling in de tweede helft van de 20e eeuw. De les zet uiteen hoe een dergelijke verandering zich langzaam voltrekt. Hierbij wordt aandacht besteed aan het ontstaan van maatschappelijk draagvlak, verschillende kantelpunten, maatschappelijke ontwikkelingen waarmee de strijd voor het abortusrecht samenhangt en het parlementair proces.

Tevens wordt de link naar de actualiteit gelegd en worden leerlingen uitgedaagd een mening te vormen over de huidige verankering van abortus in de wet.

Kenmerkend aspect 48

Deze les past bij kenmerkend aspect 48: de toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren zestig van de twintigste eeuw aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen.

De strijd voor het abortusrecht is een voorbeeld van zo een veranderproces.

Voorkennis

Het is nuttig als leerlingen in grote lijnen al bekend zijn met de ontwikkelingen in de tweede helft van de 20e eeuw. In deze les worden bijvoorbeeld kort de jeugdbewegingen (nozems en provo’s) aangestipt. De les kan ook gebruikt worden als eerste introductie op maatschappelijke ontwikkelingen in de 20e eeuw, maar dan zal dit wel meer uitleg en tijd vergen.

Verantwoording van bronnen

In de les wordt gebruik gemaakt van foto's en documenten uit de collectie van het Nationaal Archief. In de notities wordt altijd de bron vermeld. Tevens wordt apart een lijst toegevoegd met alle (online) vindplaatsen van het getoonde materiaal.

Op sommige slides wordt ook gebruik gemaakt van beeldmateriaal van derden. Het NA heeft zo goed mogelijk getracht te achterhalen of materiaal vrij te gebruiken was. Er wordt altijd vermeld waar de bron vandaan komt.

Taalgebruik

In de les wordt regelmatig het inclusieve woord ‘zwangere’ gebruikt, omdat niet alleen vrouwen zwanger kunnen worden, maar ook non-binaire mensen en trans mannen. Omdat het hier gaat om de tweede helft van de 20e eeuw wordt echter ook regelmatig juist gesproken over vrouwen, omdat de strijd voor het abortusrecht niet los kan worden gezien van de tweede feministische golf en de maatschappelijke positie van de vrouw. 

Achtergrondfoto: Bert Verhoeff, Nationaal Archief / Anefo

Wat weet je over abortus?

Doel van de slide:

Voorkennis activeren

• afbreking van een zwangerschap vóór 24 weken
  
• de zwangere beslist
  
• vanaf 24 weken: kind heeft kans op leven onafhankelijk van de zwangere
  
• kans op leven = recht op bescherming van het leven 
• dus na 24 weken is abortus verboden
  
• abortusrecht is in de wet vastgelegd
  
• abortus gaat via een pil of zuigcurretage (ingreep)
  
• 2020: 75% van de Nederlanders is voor het abortusrecht en 10% is tegen  

Abortus samengevat

Doel van de slide:

Samenvatting van benodigde voorkennis over abortus. 

• Na de les weet je hoe de strijd voor het abortusrecht zich verhoudt tot andere maatschappelijke ontwikkelingen in de samenleving van 1955 - 1985
  
• Na de les weet je hoe het recht op abortus in Nederland tot stand is gekomen
  
• Na de les heb je een mening gevormd over hoe het abortusrecht is verankerd in de wet

Aan het einde van deze les:

Leerdoelen

Doe een gok:
in welk jaar wordt abortus
in Nederland verboden?

1. Het is altijd al verboden
2. 1805
3. 1911
4. 1984

Doel van de slide:

Nieuwsgierigheid prikkelen

In 1911 werd abortus officieel verboden.

Lees deze tekst uit de wet goed door.

“Hij die opzettelijk eene vrouw in behandeling neemt of eene behandeling doet ondergaan, te kennen gevende of de verwachting opwekkende dat daardoor zwangerschap kan worden verstoord, wordt gestraft met een gevangenisstraf van ten hoogste drie jaren of geldboete van ten hoogste zesduizend gulden.”

Citaat uit de Zedenwet, 1911

Doel van de slide:

Het is de bedoeling dat leerlingen deze wettekst goed doorlezen. Ze krijgen hierna een vraag hierover.

Achtergrondinformatie:

Tot 1911 wordt niks geschreven over abortus in de wet. Het is tot dat moment dus niet verboden.

Met de zedelijkheidswetten van 1911 komt hier verandering in. Deze wetsbepalingen worden gezien als een overwinning voor de christelijke partijen in het parlement. Critici vinden dat zij hun moraal hiermee opdringen aan de rest van de samenleving.

Met de zedelijkheidswetten wordt niet alleen abortus verboden: o.a. ook porno, prostitutie, gokken en de verkoop van voorbehoedsmiddelen wordt aan banden gelegd. 

Wie loopt vanaf 1911 het risico op een straf voor abortus?

1. De zwangere
2. De aborteur
3. Beide ouders van het ongeboren kind
4. Alle betrokkenen

Doel van de slide

Deze vraag toetst hoe kritisch de leerlingen de tekst zojuist hebben gelezen.

Achtergrondinformatie

In de zedelijkheidswet staat “Hij die opzettelijk eene vrouw in behandeling neemt of eene behandeling doet ondergaan, te kennen gevende of de verwachting opwekkende dat daardoor zwangerschap kan worden verstoord, wordt gestraft met een gevangenisstraf van ten hoogste drie jaren of geldboete van ten hoogste zesduizend gulden.”

Het juiste antwoord is dus B. 

De aborteur is degene die de abortus uitvoert. Hier staat bewust niet 'arts', want het waren vaak juist ook amateurs. 

Kan je bedenken waarom ervoor gekozen wordt
om de aborteur te bestraffen en niet de zwangere?

Doel van de slide

De vraag stimuleert kritisch redeneren. Met de vraag wordt bovendien onderstreept dat wetten niet objectief/neutraal zijn, maar door mensen bedacht met een bepaald doel voor ogen.

Achtergrondinformatie

De aborteur wordt vanaf 1911 bestraft, omdat het op die manier zwangeren moeilijk wordt gemaakt een arts/aborteur te vinden die de ingreep wil verrichten. Een arts kan immers diens baan verliezen. 

Wat denk je, worden er na 1911 nog abortussen uitgevoerd in Nederland?

1. Ja, mensen blijven dit doen
2. Nee, het is verboden

Doel van de slide:

logisch redeneren 

Noorwegen - 2018

Op dit protestbord staat 'nooit meer breinaalden'. Het is een verwijzing naar een zeer onveilige methode om een zwangerschap af te breken, die vaak gebruikt wordt wanneer abortus verboden is.

Bisschop Zeepsop

Deze term verwijst naar een manier van aborteren, die voor de legalisering van abortus vaak gebruikt wordt.

Washington - 2022

Ook de kledinghanger die vaak op protestborden te zien is verwijst naar een methode om een abortus te verrichten. 

Den Haag - 1974

Op dit protestbord is een zwangere Minister van Agt te zien. De katholieke Minister Van Agt probeert in de jaren '70 abortus zoveel mogelijk te beperken. Op het spandoek eronder staat "Van Agt, Drijf Af". Afdrijven is een ander woord voor aborteren. 

Amsterdam - 1976

Veel leuzen worden al decennia lang gebruikt in de strijd tegen abortus. De verwijzing naar breinaalden komt in de jaren '70 ook al veel voor.

Ook wanneer het illegaal is, vinden abortussen plaats, vaak in onhygiënische en onveilige omstandigheden.

Op protestborden wordt vaak verwezen naar deze gevaarlijke abortusmethodes.

Amsterdam - 2022

Abortussen vinden altijd plaats. Ze nemen niet af wanneer abortus illegaal is. Ze worden alleen veel onveiliger.

Doel van de slide:

Aan de hand van protestborden van toen en nu wordt hier uitgelegd dat abortussen nog steeds plaatsvinden, ook wanneer het verboden is.

Gesprek met leerlingen:

Vragen die een opening tot een gesprek kunnen zijn:

- Welke protestborden verwijzen denk je naar illegale abortusmethodes?

- Wat valt je op?

- Welk protestbord vind je krachtig of maakt indruk?

- Welk protestbord begrijp je niet?

- Wat zou je zelf op een protestbord zetten?

Achtergrondinformatie:

- De foto’s zijn gemaakt tussen 1974 en 2022

- De foto’s zijn genomen in Nederland, de VS en Noorwegen.

- Minister Van Agt (Justitie) wordt belachelijk gemaakt linksonder. De rol van Van Agt komt later in de les aan bod.

Foto linksboven: Evelyn Hockstein/Reuters

Foto rechtsboven: Dingena Mol

Foto rechtsonder: RV/Maria Gossé

Foto midden onder: Koen Suyk, Nationaal Archief / Anefo

Foto linksonder: Hans Peters, Nationaal Archief / Anefo

Copyright: let op! Op de foto rechtsboven (door Dingema Mol) rust copyright. De rechten zijn afgekocht, waardoor de foto binnen LessonUp onbeperkt gebruikt mag worden. Voor gebruikt van de foto buiten LessonUp moet contact worden opgenomen met de fotograaf.

• Wat abortus inhoudt.
  
• Dat abortus in Nederland in 1911 officieel illegaal werd.
  
• Dat de aborteur bestraft werd.
  
• Dat abortussen ook plaatsvinden wanneer het verboden is in de wet. Mensen gaan uit wanhoop over op heel risicovolle methodes.

Jullie weten nu:

Doel van de slide:

Samenvatting inleiding.

Deze slide is toegevoegd als markering tussen de inleiding en de kern van de les.

Maatschappelijke ontwikkelingen in de jaren '50, '60 en '70

2. Ontkerkelijking

De kerk krijgt veel minder invloed. Nederland ontzuilt.

3. Muziek

Ook The Beatles ogen nogal braaf met hun jasjes en stropdasjes, maar hun "lange" haren vindt men schokkend en wild, net als hun muziek. Dit is ook de tijd van het 'protestlied'. Artiesten kaarten maatschappelijke problemen aan in hun muziek. De Amerikaanse zangeres Nina Simone staat hier onder andere om bekend.

4. Hippies

Eind jaren '60 ontstaat ook de hippiecultuur: zij zijn voor vrede, liefde en vrijheid. Ook seksuele vrijheid is belangrijk voor de hippies. Ze verzamelen op vaste locaties, zoals het Vondelpark en de Dam. In het nieuws krijgen deze groepen namen als 'de Vondelparkslapers' en 'de Damzitters'.

6. De tweede feministische golf

Eind jaren zestig leeft het feminisme weer op. Tijdens de eerste golf, begin 20e eeuw, ligt de focus op het vrouwenkiesrecht.

De vrouwen van de tweede golf richten zich vooral op de seksuele en economische bevrijding van de vrouw.

1. Jeugdbewegingen

Ze zien er braaf uit, maar de nozems (foto rechts; vanaf 1955) en de provo's (foto links; vanaf 1965) zijn de schrik van hun ouders. Deze jeugdbewegingen zetten zich flink af tegen de generaties voor hen. De nozems vooral door met hun scooters voor onrust te zorgen. De provo's met (vaak ludiek) protest.

5. Protestgeneratie

Vanaf de jaren '60 staat een generatie op die het protest als middel aangrijpt om een boodschap over te dragen. Op de foto is een Provo-protest te zien, gericht tegen kappers die weigeren langharige mannen te knippen. De protesten tegen de gevestigde orde, die door veel mensen als achterhaald en oubollig wordt gezien, worden breed gedragen. Veel mensen zijn het hier mee eens.

Doel van de slide:

Leerlingen krijgen inzicht in de tijd waarin de strijd voor het abortusrecht tot stand komt.

Achtergrondinformatie:

In deze les worden 6 maatschappelijke ontwikkelingen genoemd die context bieden aan de opkomst van de strijd voor het abortusrecht. 

Gesprek met leerlingen

Wanneer er al voorkennis aanwezig is, dan kan het goed zijn om de ontwikkelingen één voor één af te gaan en de leerlingen om toelichting te vragen (bijvoorbeeld: wat kan je vertellen over de jeugdbewegingen?). Door te klikken op het plusje, kan je controleren of de leerlingen het goed hadden.

Als er weinig voorkennis, kan je ook op een klassikale manier van 1 naar 6 werken.

Zodra de informatie goed geland is, is het ook een optie wat luchtigere vragen te stellen, zoals:

- Waar zie je jezelf wel zitten? Zit je bij de hippies op de Dam, ben je in politiek protest op het Binnenhof, ludiek protest met de provo's of zit je in de kerk?

Foto provo’s: Kuppen, Nationaal Archief / Anefo

Foto nozems: Nationaal Archief / Fotocollectie Rijksvoorlichtingsdienst

Foto kerk: Nationaal Archief / Fotocollectie Rijksvoorlichtingsdienst

Foto Nina Simone: Ron Kroon, Nationaal Archief / Anefo

Foto The Beatles: Eric Koch, Nationaal Archief / Anefo

Foto Damzitters: Bert Verhoeff, Nationaal Archief / Anefo

Foto Damzitters rechtsonder: Rob Croes, Nationaal Archief / Anefo

Foto jongeren in het Vondelpark: Bert Verhoeff, Nationaal Archief / Anefo

Foto provo-protest: Pieter Jongerhuis, Nationaal Archief / Anefo

Foto Man-Vrouw-Maatschappijbeurs: Bert Verhoeff, Nationaal Archief / Anefo

Kies één van de 6 maatschappelijke ontwikkelingen uit.
Wat is het verband met de strijd voor het abortusrecht?

(Bijvoorbeeld: wat hebben de hippies te maken met het abortusrecht?)

Doel van de slide:

Verbanden leggen en zien tussen het verkrijgen van het abortusrecht en andere maatschappelijke ontwikkelingen vanaf de jaren ’60.

Mogelijke antwoorden:

Verband tussen opkomst hippies en de strijd voor het abortusrecht --> de hippies streven de idealen ‘love & peace’ na. Ze vinden dat iedereen zelf moet kunnen beslissen over het eigen lichaam. Ze zien seks niet alleen als een middel om kinderen te krijgen, maar ook als een manier om plezier te beleven. Deze waarden zien we ook terug in de strijd voor het abortusrecht.

Verband tussen ontkerkelijking en de strijd voor het abortusrecht -->

de kerk heeft tot de jaren '50 een grote invloed op hoe mensen denken. En beïnvloeden zo hoe mensen tegen abortus aankijken. De kerk ziet de ongeboren vrucht vanaf het allereerste begin als de schepping van God. Daarom ageert de kerk tegen abortus. Doordat vanaf de jaren '50 steeds minder mensen naar de kerk gaan, vooral jongeren, lukt het niet meer om dit standpunt met betrekking tot abortus over te brengen.

Verband tussen de jeugdbewegingen en de strijd voor het abortusrecht --> Tot de jaren '50/'60 doe je als jongere wat je gezegd wordt door je ouders. De nozems en daarna de provo's brengen verandering daar in. Jongeren durven zich meer af te zetten tegen hun ouders, ook op een thema als abortus.

Verband tussen muziek en de strijd voor het abortusrecht --> muziek wordt vanaf de jaren ’60 maatschappelijk geëngageerd; het brengt een boodschap over. Het versterkt de maatschappelijke betrokkenheid die al gaande was bij jongeren. Ook brengt de muziek vrijheidsbewegingen van over de hele wereld dichterbij; jongeren worden bijvoorbeeld beïnvloed door maatschappelijke bewegingen in de Verenigde Staten. Tot slot is muziek een middel van verzet tegen eerdere generaties. Al deze zaken zijn belangrijk voor de strijd voor het abortusrecht.

Verband tussen de protestgeneratie en de strijd voor het abortusrecht --> Vanaf de opkomst van Provo wordt protest een gangbaar middel om verandering teweeg te brengen. Zonder provo en de protestgeneratie geen abortusbeweging.

Verband tussen de tweede feministische golf en de strijd voor het abortusrecht --> vrouwen strijden vanaf het einde van de jaren ’60 op grote schaal voor hun rechten. Het recht op zelfbeschikking en abortus staat centraal.

Het abortusrecht is één van de belangrijkste strijdpunten in de tweede feministische golf.
Op welke manier draagt het abortusrecht bij aan de economische en seksuele bevrijding van de vrouw?

Doel van de slide: 

Het verband leggen tussen het abortusrecht en de ontwikkeling van de maatschappelijke positie van de vrouw. 

Het abortusrecht en de seksuele bevrijding van de vrouw: de opkomst van anticonceptie en het abortusrecht zorgen ervoor dat seks minder gericht raakt op reproductie. Seksuele vrijheid en plezier worden belangrijker.

Het abortusrecht en de economische bevrijding van de vrouw: de vrouw krijgt de vrijheid om zelf over haar toekomst te beslissen. Zonder de mogelijkheid van abortus betekent zwangerschap automatisch moederschap. En het moederschap betekent in deze tijd vrijwel altijd thuisblijven met de kinderen en daarmee financiële afhankelijkheid van de man.

Eind jaren '60 breekt de strijd voor een goede abortuswet echt los.
Welke feministische organisatie strijdt voor het recht op abortus?

1. Wij Vrouwen Eisen
2. Dolle Mina
3. Hollanda Türkiyeli Kadinlar Birliği
4. A, B en C zijn correct

Doel van de slide:

Voorkennis activeren. Daarnaast is het een opstapje naar de slide hierna, die duidelijk maakt dat de feministische beweging véél groter was dan alleen Dolle Mina. En dat er sprake was van veel diversiteit (zowel cultureel als anderszins) binnen de vrouwenbeweging.

 

Achtergrondinformatie:

Eind jaren '60 breekt de strijd voor een goede abortuswet echt los. Hoe komt dat? De jaren 1966/'67 markeren een kantelpunt in de strijd voor abortuswetgeving.

1966 - artikel van juridisch professor Enschedé: hij stelt dat abortus illegaal is, maar dat een arts niet altijd strafbaar is. Er zijn uitzonderingen mogelijk binnen de kaders van de wet. Bijvoorbeeld wanneer abortus medisch noodzakelijk is voor de zwangere.

1967 - televisiedebat, waarin dokter Kloosterman zegt tegen abortus te zijn, maar wel in uitzonderingssituaties abortussen te verrichten. Na de uitzending worden (huis)artsen platgebeld door vrouwen die zichzelf de uitzondering vinden. De dag na de uitzending staat er een lange rij voor het WG-ziekenhuis, waar dokter Kloosterman werkt. 

1967 - abortus wordt legaal in Engeland. Dit zorgt ervoor dat steeds meer vrouwen openlijk over deze optie spreken, onder andere met artsen. Er ontstaat langzaam een gedoogbeleid. In 1971 wordt de eerste officiële kliniek geopend. In 1975 zijn het er al 9. 

Sister Outsider

1984

Sister Outsider werd opgericht om een plek te geven aan zwarte vrouwen die op vrouwen vallen. Zij voelden zich niet thuis in de brede lesbische community waarin witte vrouwen de boventoon voerden. 

Wij Vrouwen Eisen

Dolle Mina

Hollanda Türkiyeli Kadinlar Birliği

Man Vrouw Maatschappij

Purperen Mien / 

Paarse September

Lesbian Nation

Ashanti

Umoja

Flamboyant

1974

Vanaf 1974 gericht op het veranderen van de abortuswetgeving.

1976

In 1973 verscheen het boek 'Lesbian Nation: The Feminist Solution', geschreven door de Amerikaanse Jill Johnston. Johnston was voor 'lesbisch separatisme': vrouwen zouden volledig moeten breken met de 'mannenwereld'. In 1976 richtte een groep Amsterdamse vrouwen een gelijknamige actiegroep op. Ook deze actiegroep streed voor legalisering van abortus.

1980

Ashanti was een tijdschrift door en voor Surinaamse vrouwen. In het tijdschrift werden allerlei thema's behandeld, waaronder abortus.

1974

Deze vrouwenbeweging richtte zich op thema's waar met name vrouwen met Turkse roots mee te maken kregen. De beweging streed ook voor het recht op abortus. De samenwerking tussen de HTKB en andere vrouwenorganisaties liep niet altijd soepel. De vrouwen van de HTKB vonden vaak dat de witte feministen deden alsof zij beter wisten wat goed was voor de vrouwen met Turkse roots dan zijzelf. 

1985

Een krant door en voor zwarte vrouwen. In de jaren '80 worden meerdere feministische organisaties opgericht door zwarte vrouwen. 

1986

Flamboyant was een archief voor en over zwarte vrouwen en vrouwen met een migratieachtergrond. Het werd opgericht omdat deze vrouwen zagen dat hun bronnen en ervaringen niet of nauwelijks terugkwamen in bestaande archieven en bibliotheken.

1971

In 1971 richtte een groepje vrouwen Purperen Mien op, om ruimte te bieden aan lesbische vrouwen. Ze vonden dat in de vrouwenbeweging het vooral draaide om heteroproblematiek. 

In 1972 werd de groep radicaler en kreeg deze een andere naam: Paarse September. De leden vonden dat je geen echte feminist kon zijn als je heteroseksueel was. Ze vonden lesbisch zijn een politieke keuze. 

1968

Dit was een brede vrouwenbeweging, gericht op verbetering van de maatschappelijke positie van vrouwen. Ook de strijd voor het abortusrecht hoorde hierbij. De organisatie werd eerst 'Vrouwen 2000' genoemd, maar toen ook mannen zich aansloten werd deze omgedoopt tot 'Man Vrouw Maatschappij'. 

1969

Feministische beweging, die ontstond in december 1969. Dolle Mina staat bekend om de ludieke acties. De term 'Baas in Eigen Buik' is bedacht door de feministen van Dolle Mina.

Bonte Was

1973

Een collectief van met name lesbische vrouwen, die fel streed voor legalisering van abortus. Een iconische actie is hun protest op de Dam, waar ze met ketchup tussen hun benen en breinaalden in de hand lagen.

Feministische organisaties 

in de jaren '60, '70 en '80

Doel van de slide:

Deze slide toont de veelheid en verscheidenheid van organisaties die streden voor vrouwenrechten te laten zien.

Gesprek met de leerlingen:

Vraag bijvoorbeeld aan de leerlingen welke organisatie ze qua naam aanspreekt en klik die aan.

Achtergrondinformatie:

De meeste van deze organisaties houden zich bezig met het abortusrecht, maar de ene organisatie meer dan andere. Dit kan komen door het oprichtingsmoment: de abortuswet wordt in 1981 aangenomen, dus daarna is er minder te strijden. Daarnaast zijn enkele organisaties die gericht zijn op lesbiennes er ook minder mee bezig.

Afhankelijk van de klas, kan het leuk en goed zijn om bepaalde organisaties sowieso te behandelen.

Wat extra informatie:

- Ashanti richt zich op vrouwen met Surinaamse roots

- Sister Outsider richt zich op zwarte lesbiennes

- Umoja richt zich op zwarte vrouwen

- Flamboyant richt zich op zwarte vrouwen en vrouwen met een migratieachtergrond

- Hollanda Türkiyeli Kadinlar Birliği richt zich op vrouwen met Turkse roots

- Purperen Mien / Paarse September bestond vooral uit witte lesbiennes, net als Bonte Was

- Dolle Mina en Wij Vrouwen Eisen bestond vooral uit witte heterovrouwen

- Man Vrouw Maatschappij is de enige organisatie die in naam zich ook op mannen richtte

Mogelijke vragen aan de leerlingen:

- Waarom zijn er zoveel verschillende organisaties? Hebben ze daar ideeën over? Het antwoord is deels terug te vinden bij de tekst over Hollanda Türkiyeli Kadinlar Birliği. Tijdens de organisatie van Internationale Vrouwendag in 1983 komt het tot een breuk tussen HTKB en de overwegend witte organisaties. HTKB wil ‘Internationale solidariteit’ ook als thema toevoegen, want zij hebben weinig met het al gekozen thema ‘Kostwinnerschap’. Wanneer de andere vrouwenorganisaties hier niet in mee gaan, breekt HTKB met de rest. Zij vinden dat de vrouwenbeweging beter denkt te weten wat goed is voor vrouwen met Turkse roots dan zijzelf.

Er is veel strijd onderling. De witte lesbiennes vinden dat de witte heterovrouwen zich teveel bezighouden met enkel 'heterokwesties'. Zwarte vrouwen voelen zich onvoldoende vertegenwoordigd in de witte organisaties. Zwarte lesbiennes verenigen zich ook apart, etc.

- Waar zijn de mannen? Alleen Man Vrouw Maatschappij heeft ook mannen in de gelederen. Hoe komt dit? Wat vinden de leerlingen ervan dat mannen weinig vertegenwoordigd zijn in de organisaties die strijden voor het abortusrecht? Is abortusrecht een vrouwenkwestie?

Dolle Mina - begin jaren '70

Dolle Mina

Doel van de slide:

Deze slide geeft inzicht in de wisselwerking tussen politiek en de maatschappij, in de totstandkoming van de abortuswet.

Gesprek met leerlingen

Bekijk eerst met leerlingen de afbeelding goed. Het wordt door Dolle Mina bewust op een Jip en Janneke-manier neergezet. Wat vinden de leerlingen van het 'abortusteam'?

Zorg ervoor dat de leerlingen de afbeelding goed in zich opnemen. Op de volgende slide staat een vraag hierover.

Achtergrondinformatie:

Vanaf begin jaren '70 leeft de legalisering van abortus in de politiek. Er worden verschillende wetsvoorstellen gedaan, maar meerdere sneuvelen al in de Tweede Kamer. Eén voorstel haalt het in de Tweede Kamer, maar sneuvelt in de Eerste Kamer, doordat 8 conservatieve leden van de VVD-fractie tegen het wetsvoorstel van hun eigen partij stemmen.

De feministische organisaties strijden in deze periode niet alleen vóór abortusrecht, soms strijden ze ook tégen in hun ogen slechte wetsvoorstellen. Met deze flyer ageert Dolle Mina tegen het plan om de zogeheten 'abortusteams' (die in de jaren '70 gangbaar waren in ziekenhuizen en klinieken) te formaliseren in de wet. De voorganger van het abortusteam was de 'abortuslunch'. Na de tv-uitzending in 1967 begint dr. Kloosterman in het WG-ziekenhuis de abortuslunch, waarin wordt besloten welke vrouwen in aanmerking kwamen voor een abortus.

Foto: Nationaal Archief / Fotocollectie Rijksvoorlichtingsdienst

Document: toegang 2.03.01 inv. nr. 10621

Dolle Mina heeft bezwaar tegen het 'abortusteam'. Wat is volgens de flyer het grootste bezwaar?

1. Het team doet te lang over het nemen van een beslissing
2. Het team bestaat alleen uit mannen
3. De zwangere moet het team betalen
4. De zwangere mag niet zelf beslissen

Doel van de slide:

Deze vraag toetst hoe kritisch de leerlingen het document op de voorafgaande slide hebben bekeken. 

Wij Vrouwen Eisen - 1974

Zelfbeschikking

Ten derde vinden zij dat de zwangere zelf moet beslissen. Ze vinden dat niemand anders kan bepalen of de zwangere een kind kan en wil baren en opvoeden. 

Wij Vrouwen Eisen

Verzekering

Ten tweede willen ze dat abortus wordt vergoed door de verzekering, zodat iedereen er gebruik van kan maken.

Strafrecht

'Wij Vrouwen Eisen' heeft drie eisen. Allereerst willen zij abortus uit het Wetboek van Strafrecht. Hierin staan alle misdrijven en overtredingen die er in Nederland bestaan. 

Doel van de slide:

Inzicht geven in wat de vrouwenbeweging wil terugzien in de abortuswet. Op het moment van oprichting van Wij Vrouwen Eisen, in 1974, was duidelijk dat er een abortuswet aan zat te komen. De strijd richt zich vanaf dat moment vooral op hoe de wet eruit moet komen te zien. 

Achtergrondinformatie:

De organisatie 'Wij Vrouwen Eisen' komt in 1974 met deze eisen op de proppen. De andere organisaties nemen deze over. 

Nog steeds worden de leuzen van Dolle Mina en Wij Vrouwen Eisen veel gebruikt bij protesten. 

Later in de les wordt ingegaan op hoe het er anno 2022 er voor staat met deze 3 eisen. 

Poster: collectie IISG 

Foto: Van Smirren, Nationaal Archief / Anefo

Alle organisaties die voor legalisering van abortus strijden
zijn ervoor dat de zwangere zelf beslist.
Waarom is dat, denk je?

Doel van de slide: 

Het verband leggen tussen het gedachtegoed en de leuzen van de feministische organisaties. En op deze manier het gedachtegoed van de vrouwenbeweging beter leren begrijpen.  

Activisten voorkomen een nieuwe politie-inval, na een tip van Minister Irene Vorrink (PvdA, Volksgezondheid). Bloemenhove wordt 2 weken lang bezet door de vrouwenbeweging. 

Daarna volgt een uitspraak van de rechter: de apparatuur van de kliniek mag niet in beslag genomen worden.

Minister Dries van Agt (CDA, Justitie) wil de apparatuur van de Bloemenhovekliniek in beslag laten nemen, omdat er abortussen na 12 weken zwangerschap worden uitgevoerd.

De rechter en de Hoge Raad steken hier een stokje voor.

1974

Een Duits echtpaar doet aangifte tegen de Bloemenhove-kliniek, vanwege complicaties na een abortus. 

Minister Van Agt geeft de politie de opdracht om de kliniek te verzegelen voor 'nader onderzoek'. Activisten verbreken de verzegeling. 

Van Agt moet uitleg geven aan de Tweede Kamer. Meerdere partijen willen dat Van Agt de kwestie aan de rechter over laat. Van Agt weigert dit.

 18 mei 1976

1976

 20 mei 1976

1976: De Bloemenhove-crisis

Doel van de slide:

Deze slide geeft inzicht in de wisselwerking tussen politiek en maatschappij.

Gesprek met leerlingen:

Afhankelijk van de klas, kan de slide op twee manieren behandeld worden. Je kan ervoor kiezen samen met de klas de slide te doorlopen of je laat de leerlingen zelf de slide lezen en gaat dan het gesprek aan.

Vragen die je kan stellen:

- Wat heeft Van Agt voor ogen met zijn acties?

- Wat vind je van zijn aanpak?

- Wat vind je van de activisten die de kliniek twee keer bezetten?

- Wat vind je van het handelen van Minister Vorrink?

Achtergrondinformatie:

De katholieke Van Agt is tegen legalisering van abortus. Het gedoogbeleid is hem een doorn in het oog. In de jaren ‘70 gaat hij de strijd aan met de Bloemenhove-kliniek, waar ook abortussen na de 12e week plaatsvinden. In 1974 wilde hij de apparatuur van de kliniek in beslag laten nemen, maar de rechter en de Hoge Raad besluiten anders. In 1976 doet hij nog een poging. De aanleiding is de aangifte van een Duits echtpaar, vanwege een abortus die niet goed gelukt blijkt (de vrouw krijgt na de abortus een miskraam van nog een tweede foetus). Van Agt laat de kliniek verzegelen voor ‘nader onderzoek’, maar de vrouwenbeweging verbreekt de verzegeling. De Tweede Kamer roept de Minister ter verantwoording. Meerdere partijen proberen Van Agt ertoe te bewegen om het besluit in handen van de rechter te leggen, maar Van Agt weigert dit. Een tweede inval van de kliniek wordt gedwarsboomd door de vrouwenbeweging, na een waarschuwing van minister Irene Vorrink aan de Bloemenhove-kliniek. Vorrink loopt tijdens het kabinetsberaad weg om de Bloemenhove-kliniek te bellen. In een interview zegt zij later: “Ik heb toen een gesprek gehad met Joop (den Uyl) en Dries (van Agt), en gezegd: hoor 's, ik had er kunnen staan. Ik kan er gewoon niet aan meedoen, het spijt me. En toen is het niet doorgegaan”.

Na de tip van Vorrink wordt de kliniek twee weken bezet, tot het moment van de uitspraak van de rechter: Van Agt mag de apparatuur niet in beslag nemen.

Op de foto’s zijn van links naar rechts Minister Van Agt in 1976, Minister Vorrink met op de achtergrond Van Agt in 1977 en de bezetting van de Bloemenhove-kliniek in 1976 te zien.

Foto Van Agt: Bert Verhoeff, Nationaal Archief / Anefo

Foto Vorrink en Van Agt: Koen Suyk, Nationaal Archief / Anefo

Foto bezetting Bloemenhove: Hans Peters, Nationaal Archief / Anefo

Beredeneer voor wie de Bloemenhove-crisis
goed uitpakt.
Voor de voor- of tegenstanders van het abortusrecht?

Doel van de slide

Beredeneren wat het gevolg is van de Bloemenhovecrisis op de strijd voor het abortusrecht.

Toelichting

Hoewel bezetting van de kliniek een zwaar middel lijkt, had de vrouwenbeweging de publieke opinie mee.

Nadat de rechter uitspraak deed dat de apparatuur niet in beslag mocht worden genomen, was dit absoluut een zege voor de voorstanders van legalisering van abortus. De uitspraak maakte juridisch de weg vrij naar legalisering, ook na de 12e week zwangerschap.

Pater Koopman

In de jaren '70 groeide Pater Koopman uit tot het gezicht van de anti-abortusbeweging. Hij demonstreerde regelmatig op het Binnenhof in Den Haag. Hierbij kwam het ook wel eens tot conflict met de voorstanders van legalisering van abotus.

Tegenstanders van abortus

Doel van de slide

Met deze slide wordt de tegenbeweging belicht. 

Achtergrondinformatie

Tegenstander van abortus, met name uit christelijke hoek, laten in de loop van de jaren '70 steeds meer van zich horen. De flyer rechts is in 1980 opgestuurd aan de Tweede Kamer en bevindt zich in de collectie van het Nationaal Archief, net als vele andere brieven en flyers, gericht aan bewindslieden of zelfs de Koningin.

Het belangrijkste argument van de anti-abortuslobby is dat er vanaf het allereerste moment sprake is van leven, een kind. Dit is ook duidelijk te zien op de borden en spandoeken. 

Foto protest Pater Koopman: Bert Verhoeff, Nationaal Archief / Anefo

Document: toegang 2.02.28 inv. nr. 9222

In de jaren '70 was een klein deel van de samenleving tegen abortus.
Toch bevat de collectie van het Nationaal Archief veel meer brieven van tegenstanders dan van voorstanders. Kan je bedenken hoe dat komt?

Doel van de slide:

Kritisch denken stimuleren.

Leerlingen leren begrijpen dat een archiefcollectie niet een objectieve weergave van het verleden is. Dat er veel meer brieven van tegenstanders zijn in de collectie van het NA, wil niet zeggen dat de meerderheid van de samenleving tegen was.

Toelichting antwoord:

Hoewel de tegenstanders een klein deel van de samenleving vertegenwoordigen, hebben ze in de jaren '70 nog wel een grote vertegenwoordiging in de Tweede Kamer, waarin de christelijke partijen gezamenlijk veel zetels hebben. Dit is de reden dat tegenstanders vooral de aanpak kiezen van brieven schrijven, terwijl de voorstanders van legale abortus vooral een beroep doen op het maatschappelijk draagvlak via protesten.

Abortus is ook een onderwerp waarbij parlementariërs vanwege gewetensbezwaar ook nog wel eens anders stemmen dan de partijlijn. Dit maakt ook dat brieven schrijven kon lonen.

Niet iedereen is fel vóór of fel tegen abortus

Doel van de slide:

Deze slide laat zien dat de abortuskwestie niet zo zwart-wit was als Dolle Mina's vs. Pater Koopman.

Toelichting

Deze ansichtkaart bevindt zich in de collectie van het Nationaal Archief. Hoewel dit "middenmootgeluid" niet vaak voorkomt tussen alle brieven in de collectie, moeten er (veel) meer mensen zo gedacht hebben.

Document: toegang 2.19.201 inv. nr. 710

1980 - Wetsvoorstel Ginjaar (VVD) - De Ruiter (CDA)

Wetboek van strafrecht

Noodsituatie

tot 24 weken

5 dagen bedenktijd

Speciale vergunning

Arts mag weigeren

Doel van de slide:

Informeren over de inhoud van het wetsvoorstel. Hierna gaat het vooral over het verzet tegen dit wetsvoorstel, en hoe het qua parlementair proces verder ging. Deze informatie is nodig om het vervolg te begrijpen.

Gesprek met leerlingen:

• Wat vinden leerlingen van het voorstel?

• Kunnen ze inschatten welke punten niet op goedkeuring van de vrouwenbeweging kunnen rekenen? Antwoord: de 5 dagen bedenktijd en het wetboek van strafrecht.

• Wanneer leerlingen al goed op de hoogte zijn van hoe de parlementaire democratie werkt: Waarom is het denk je belangrijk voor de VVD en het CDA om als regeringspartijen met een voorstel te komen (en niet het voorstel van de oppositie af te wachten)? Antwoord: de kans bestaat dat de VVD (als liberale partij) dan wel akkoord is met het oppositievoorstel en het CDA (christelijke partij) niet. Dit kan tot een breuk in de coalitie leiden.

• Voor het CDA is dit als christelijke partij een complexer thema dan voor de VVD (een liberale partij). Welk punt komt denk je uit de hoek van het CDA?

Achtergrondinformatie:

In 1980 dienen VVD en CDA samen een wetsvoorstel in. Beide partijen zijn onderdeel van de regering. Het is belangrijk voor de regeringspartijen dat dit wetsvoorstel wordt goedgekeurd. Anders zal de oppositie met een voorstel komen. Het risico bestaat dat dat schadelijke gevolgen heeft voor de coalitie (wanneer de VVD bijvoorbeeld akkoord gaat en het CDA niet). Dit wetsvoorstel moet in dat licht bezien worden. Het is een compromis.

• Met name de 5 dagen bedenktijd is een manier om het CDA mee te krijgen. Deze bedenktijd is vanaf het begin omstreden.

• Wat verder omstreden is, is het behoud van abortus in het Wetboek van Strafrecht. Het blijft hiermee "illegaal, tenzij..." (de zwangere in een noodsituatie verkeert). De regels omtrent abortus worden in dit voorstel vastgelegd in de Wet Afbreking Zwangerschap.

• De arts mag weigeren, als er sprake is van gewetensbezwaar. De arts moet de zwangere dan wel doorverwijzen naar een andere arts.

• Alleen klinieken en ziekenhuizen met een speciale vergunningen mogen abortussen verrichten.

• Abortus mag tot week 24 van de zwangerschap.

Foto: Marcel Antonisse, Nationaal Archief / Anefo

1980/1981 - Beter geen wet dan een slechte

HTKB tegen de nieuwe abortuswet

Ook Hollanda Türkiyeli Kadinlar Birliği, de organisatie van vrouwen met Turkse roots, is tegen het wetsvoorstel. 

Protest op de Dam

De vrouwenbeweging verzet zich fel tegen het wetsvoorstel. De feministen zijn tegen het plan om een zwangere 5 dagen bedenktijd te geven. Daarnaast zijn ze er fel tegen dat de wet in het strafrecht blijft.

Tijdens een protest tegen de nieuwe wet in 1980 liggen vrouwen met breinaalden en ketchup tussen hun benen op de Dam.

"De Turkse vrouwenbeweging is tegen de nieuwe abortuswet. Ook voor Turkse vrouwen geldt dat de nieuwe abortuswet hen belemmert in het zelf nemen van een beslissing, temeer omdat zij vaak lang wachten voor ze met een abortusverzoek komen, de artsen meer als autoriteit zien en de vijf dagen bedenktijd gauw als een afwijzing ervaren." 

Citaat uit krantenartikel in De Waarheid, 31-03-1981

Doel van de slide

Informeren over het verzet tegen het wetsvoorstel.

Gesprek met de leerlingen

- Wat gebeurt er op de foto, denk je? Antwoord: protest op de Dam. Vrouwen liggen met ketchup tussen hun benen en breinaalden op de grond. Ze zien de 5 dagen bedenktijd als een groot risico. Dit maken ze duidelijk met de verwijzing naar het aborteren met breinaalden.

- Wat vind je van het standpunt van de Turkse vrouwenbeweging?

Achtergrondinformatie

Rond 1980/81 is de strijd op zijn felst. Dit komt omdat er (weer) een wetsvoorstel ter stemming zal worden gebracht in de Tweede Kamer. En het lijkt er op dat dit voorstel het kan gaan halen.

Feministen zijn het oneens met het wetsvoorstel, dus zij strijden fel. Ze vinden de rol van de (huis)arts te groot, met name omdat de 5 dagen bedenktijd door een arts kan worden gebruikt tegen de zwangere. Ze gebruiken de leus 'beter geen wet dan een slechte'.

Het artikel van de HTKB geeft inzicht in hoe wetten die voor iedereen gelden toch in de praktijk een ander effect op de één kunnen hebben dan op de ander. Dit gaat over sociale ongelijkheid. Als je wellicht de Nederlandse taal minder machtig bent en het cultureel gezien gepast is een arts te respecteren, dan kan je die 5 dagen bedenktijd opvatten als een afwijzing.

Het artikel is te vinden op Delpher, via deze link: https://www.delpher.nl/nl/kranten/view?query=htkb+abortus&coll=ddd&identifier=ddd:010377350:mpeg21:a0070&resultsidentifier=ddd:010377350:mpeg21:a0070&rowid=1

Vanwege auteursrechten is alleen een citaat opgenomen in deze les.

Foto protest: Rob Croes, Nationaal Archief / Anefo

Denk je dat de feministen het meenden dat ze liever
geen wet hadden dan een slechte wet?
Licht je antwoord toe.

Doel van de slide:

Redeneren vanuit het perspectief van de vrouwenbeweging. 

Toelichting:

Natuurlijk willen de feministen een wet, maar de situatie van gedogen heeft voor hen wel de voorkeur boven een slechte wet. Een wet zorgt voor duidelijke regelgeving, waaraan ziekenhuizen en klinieken zich moeten gaan houden. Dit wordt vanaf het ingaan van de wet ook gecontroleerd, dus de praktijken uit de gedoogsituatie zijn dan definitief verleden tijd.

De vrouwenbeweging gaat er van uit dat een wet niet zomaar een aantal jaar later alweer gewijzigd wordt. Vandaar de slogan 'liever geen wet dan een slechte'. Eigenlijk bedoelen ze hiermee: liever de praktijk van de gedoogsituatie nu dan de praktijk van een slechte wet. 

De wet gaat officieel in werking.

28 april 1981

1980 - wetsvoorstel Ginjaar/De Ruiter (o.a.):

• 5 dagen bedenktijd
• Wetboek van Strafrecht

18 december 1980

De Tweede Kamer stemt over het wetsvoorstel.

Het voorstel wordt aangenomen met 76 tegen 74 stemmen. 

De Eerste Kamer stemt over het wetsvoorstel. 

De abortuswet wordt aangenomen met 38 stemmen voor en 37 tegen.

Job de Ruiter (CDA) en Leendert Ginjaar (VVD) tijdens het debat over het wetsvoorstel in de Tweede Kamer.

1 november 1984

Doel van de slide:

Inzicht bieden in de route van wetsvoorstel tot wet.

Foto Ginjaar/De Ruiter: Marcel Antonisse, Nationaal Archief / Anefo

Foto Eerste Kamer: Marcel Antonisse, Nationaal Archief / Anefo

Toen de wet werd aangenomen was slechts 11% van de samenleving
tegen abortus.
Toch werd de wet in de Tweede Kamer maar aangenomen met de kleinst mogelijke meerderheid (76 tegen 74 stemmen).
Welke reden(en) kan je hiervoor bedenken?

Doel:

Aan de hand van enige kennis over de parlementaire democratie, beredeneren hoe het verschil tussen samenleving en de Tweede Kamer met betrekking tot de abortuskwestie uit te leggen is.

Toelichting:

Hier zijn meerdere redenen voor te bedenken.

• Bij het kiezen van partijen in de Tweede Kamer kiezen burgers voor een partij die het meest bij hun (idealen, normen, waarden) past. De meeste mensen kiezen niet (enkel) voor een partij vanwege het abortusstandpunt. Zo kon het zijn dat je vanwege (bijvoorbeeld) je geloofsovertuiging op een partij stemt die tegen abortus is, terwijl je zelf wel voor het abortusrecht bent.
• Er waren ook partijen die vóór het abortusrecht waren, maar tegen deze wet omdat ze deze niet ver genoeg vonden gaan. (D66 en PvdA)
• In 1980 werd gestemd in de Tweede Kamer over het wetsvoorstel. In 1977 waren voor de laatste keer Tweede Kamerverkiezingen geweest, ver vóór duidelijk was wat het wetsvoorstel zou inhouden.

Stel: je bent een feminist, het is 28 april 1981 en je strijdt al jaren voor het abortusrecht. Ben je blij met het aannemen van deze wet?

JA

NEE

JA EN NEE

Doelstelling:

Leerlingen oefenen met zich inleven in het gezichtspunt van een ander (en iemand van 40 jaar geleden). En combineren dit met hun eigen perspectief.

Toelichting:

Dit is een heel open vraag, dus er zijn allerlei antwoorden en redeneringen mogelijk. Het zal ook per persoon verschild hebben. 

Er waren ongetwijfeld veel mensen erg moe van de strijd. Dus hoewel vrijwel alle vrouwenorganisaties onderdelen van de wet slecht vonden, zal er ook opluchting zijn geweest. 

De overheersende sfeer is wel teleurstelling. Hieronder volgt een uitleg mbt deze teleurstelling aan de hand van de 3 eisen van Wij Vrouwen Eisen: 

1. Wetboek van Strafrecht

De wet wordt vormgegeven volgens een 'nee, tenzij'-constructie.

Door abortus in het wetboek van strafrecht te houden, blijft het illegaal. Alleen in een 'noodsituatie' en onder strikte voorwaarden wordt het met de nieuwe wet legaal. 

2. De Vrouw Beslist

Eén van de voorwaarden is de 5 dagen bedenktijd. Feministen zien dit niet als een vrije keuze voor de vrouw. Ze vinden de bedenktijd betuttelend en paternalistisch, en bovendien een wapen in handen van een conservatieve huisarts.

3. Ziekenfonds

Het is bij het aannemen van de wet nog niet duidelijk of abortus in het ziekenfonds terecht zou komen. Dit wordt pas in 1984 duidelijk.

1985 Ashanti artikel : nog steeds onvrede 

Onvrede over de nieuwe wet

In aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen op 26 mei 1981, wordt in Ashanti, het vrouwenblad voor en door Surinaamse vrouwen, geschreven over verschillende politieke partijen. Op de abortusplannen van het CDA klinkt kritiek.

Kritiek op PvdA

Ook de Partij van de Arbeid krijgt kritiek: de nieuwe abortuswet wordt als eerst genoemd. 

Artikel in Ashanti, mei/juni 1981

Doelstelling:

Deze slide illustreert de onvrede onder feministen na de stemming. Daarnaast biedt het ook meer zicht op de diversiteit van de beweging.

Toelichting

Deze uitgave van Ashanti, het blad door en voor vrouwen met Surinaamse roots, is van vlak na het aannemen van de wet in de Eerste Kamer.

De beelden van Dolle Mina zijn bekend; deze publicatie laat zien dat de abortuskwestie breed in de samenleving leeft. 

Artikel: https://www.sarnamihuis.nl/posts-ihm2021/

Ziekenfonds

De vrouw beslist

Wetboek van strafrecht

De drie eisen in de actualiteit

In 1984 wordt besloten abortus in het ziekenfonds op te nemen.

Tot 2006 wordt het standaard vergoed door de verzekeraar. Door een wetswijziging mogen verzekeraars vanaf 2006 zelf aanpassingen doen aan het basispakket. De christelijke zorgverzekeraar 'Pro-Life' maakt hier van 2006 tot en met 2022 gebruik van en biedt een pakket zonder abortus aan. 

In 1985 wordt vastgelegd dat een zwangere zelf beslist. Wel moet er altijd 5 dagen bedenktijd worden genomen. Vrouwenorganisaties zien het daarom niet als een vrije beslissing.

In 2021 is de 5 dagen bedenktijd afgeschaft. 

Abortus staat nog steeds in het wetboek van strafrecht, in artikel 296. Het is illegaal, tenzij er aan bepaalde regels wordt voldaan. Deze regels staan in de Wet Afbreking Zwangerschap.

Door de inperkingen van abortus in de Verenigde Staten en Polen, is er ook in Nederland weer volop aandacht voor het abortusrecht. In 2022 wordt een petitie gestart door het Humanistisch Verbond om abortus uit het strafrecht te krijgen. Vervolgens wordt een burgerinitiatief gestart. Bovendien werkt GroenLinks aan een voorstel om abortus uit het strafrecht te krijgen.

Doelstelling:

Deze slide legt, aan de hand van de drie eisen, de relatie naar het heden.

Toelichting:

De meeste feministen zijn niet blij met de nieuwe wet. Zij delen 3 eisen, waar maar deels aan wordt voldaan met de nieuwe wet.

De 3 eisen:

- abortus uit het wetboek van strafrecht

- abortus in het ziekenfonds

- de vrouw beslist

Hoe staat het er anno 2022 voor met deze eisen?

1. Wetboek van strafrecht

Abortus staat in 2022 nog steeds in het wetboek van strafrecht. Er is sprake van veel maatschappelijke beweging omtrent dit wetsartikel, mede door de inperking van het abortusrecht in de VS en Polen. Er is zowel een petitie als een burgerinitiatief opgezet om abortus uit het strafrecht te krijgen. Daarnaast werkt GroenLinks aan een wetsvoorstel om dit voor elkaar te krijgen.

2. Ziekenfonds

Bij het ingaan van de wet, wordt besloten dat abortus in het ziekenfonds komt.

In 2006 verandert het zorgstelsel en wordt het verzekeraars mogelijk dingen te schrappen uit het basispakket. De christelijke verzekeraar Pro Life maakt hier tot 2022 gebruik van. En verzekert transgenderzorg, euthanasie, ivf en abortus niet. Dit heeft o.a. gevolgen voor minderjarigen die meeverzekerd zijn bij hun ouders.

3. De vrouw beslist

In 2022 werd besloten de 5 dagen bedenktijd af te schaffen.

Voorstanders van abortus in het strafrecht zeggen:

• Het strafrecht is passend omdat het over zo'n serieuze kwestie gaat.
  
• Met de dreiging van een straf (via het strafrecht) worden de zwangere en het ongeboren leven het best beschermd.
  
• Het strafrecht zorgt voor een duidelijke grens tussen een legale en een illegale abortus.

Tegenstanders van abortus in het strafrecht zeggen:

• Bescherming van zwangere en kind gebeurt al met de Wet Afbreking Zwangerschap.
  
• Het strafrecht houdt abortus in de criminele hoek.
  
• Het maakt abortus minder toegankelijk; de huisarts mag hierdoor bijvoorbeeld geen abortuspil voorschrijven.
  
• Het abortusrecht kan makkelijker terug gedraaid worden (zoals in Polen en de VS is gebeurd).

Doel van de slide:

Dit is input voor de leerlingen om hun mening te vormen over abortus in het strafrecht.

Aanpak:

Laat leerlingen de voor- en tegenargumenten rustig lezen.

Vraag, wanneer iedereen uitgelezen is, of er nog vragen zijn. Licht eventueel zaken toe die onduidelijk zijn. Op de volgende slide kunnen ze stemmen.

Toelichting op enkele argumenten van voor- en tegenstanders.

"het strafrecht is passend"--> voorstanders gaan uit van het ontstaan van leven/een kind op het moment van bevruchting. Zij zien abortus dus als een keuze tussen leven en dood en willen daarom het zwaarste middel (het strafrecht) gebruiken.

"bescherming gebeurt al met de WAZ" --> als abortus niet in het strafrecht staat, dan moet je je nog steeds aan dezelfde regels houden. Een abortus uitgevoerd door een niet-medicus, is dan nog steeds illegaal. Volgens tegenstanders van abortus in het strafrecht is de WAZ dus voldoende.

"het maakt abortus minder toegankelijk" --> doordat abortus in het strafrecht zit, is het nu 'illegaal, tenzij...' die 'tenzij' zorgt voor veel administratie en regels. Het is hierdoor bijvoorbeeld onmogelijk voor huisartsen om de abortuspil te verstrekken. Zij kunnen namelijk geen vergunning als abortuskliniek aanvragen.

"het kan makkelijker teruggedraaid worden"--> doordat het nu 'illegaal, tenzij' is, hoeft alleen de 'tenzij' verworpen te worden. Dit maakt de abortuswetgeving in Nederland volgens veel mensen kwetsbaar.

Door ontwikkelingen in de VS en Polen, waarbij het abortusrecht weer is ingeperkt, willen zij het beter vastleggen.

 

Moet abortus in het wetboek van strafrecht blijven of niet?

Ja, het moet in het wetboek van strafrecht blijven

Nee, het moet eruit. De Wet Afbreking Zwangerschap is voldoende.

Ik heb een andere oplossing

Doel van de slide:

Leerlingen vormen een mening over hoe abortus verankerd is in de wet.

De resultaten van deze poll kunnen gebruikt worden om verder te discussiëren. 

Heb je nog vragen over deze les?

Doel van de slide:

afsluiting

Wat blijft je bij van deze les?

Doel van de slide:

afsluiting