De geschiedenis van het n-woord

• Geschiedenis
• Middelbare school
• HBO
• MBO
• Leerjaar 1-3

Introductie

In deze les komt de geschiedenis van het n-woord aan bod, aan de hand van bronnen uit het Nationaal Archief. De les begint met de etymologische betekenis en gaat vervolgens dieper in op de racistische lading van het woord, waar dit vandaan komt en hoe de context mede de betekenis bepaalt.

Instructies

De les is bedoeld om in te zetten wanneer het n-woord geregeld gebruikt wordt in de klas en het noodzakelijk is hierop in te grijpen. De les kan worden gegeven bij maatschappijleer, Nederlands of geschiedenis. 

De les is kort (ca. 30 minuten), maar het is belangrijk om voldoende tijd vrij te maken voor een gesprek met de leerlingen. 

Als voorbereiding kan het boek 'Het N-woord' van Ewoud Sanders of het interview met hem in de Volkskrant (https://archive.md/le0zD) nuttig zijn.

De les kan beladen of pijnlijk zijn voor Zwarte leerlingen of leerlingen die nazaten zijn van slaafgemaakten. Het is een goed idee om hen van tevoren op de hoogte te stellen van het voornemen deze les te geven, en eventueel de mogelijkheid te bieden de les over te slaan (zij hebben deze educatie immers niet nodig). Als zij wel aanwezig zijn in de les, is het belangrijk het niet te gebruiken als ervaringsdeskundigen op het gebied van racisme. 

We horen graag hoe deze les verlopen is, met eventuele feedback, via [e-mail]. 

De geschiedenis van het n-woord

Doel:

Deze les helpt leerlingen begrijpen waarom het n-woord racistisch is.

Gebruik van het n-woord

In deze les komen documenten voor uit de collectie van het Nationaal Archief, waarin het n-woord wordt uitgeschreven. Deze documenten zijn toegevoegd om te laten zien hoe het n-woord ooit is ontstaan. Bij het hardop lezen van de documenten, adviseren wij met klem om ook hier het woord niet uit te spreken, maar te vervangen door ‘n-woord’ of een stilte. 

De leerlingen

Als er Zwarte leerlingen/nazaten van slaafgemaakten is de klas zitten, dan is het belangrijk ermee rekening te houden dat dit voor hen een beladen les kan zijn. En dat de les pijnlijk kan worden, als er andere leerlingen aanwezig zijn die het n-woord nog onwetend gebruiken. 

Het kan goed zijn om deze leerlingen van tevoren te vertellen over het plan om deze les te geven. En hen eventueel de mogelijkheid te bieden de les over te slaan (zij hebben deze educatie immers echt niet nodig). 

Tot slot is het belangrijk hen tijdens de les niet te gebruiken of bevragen als 'ervaringsdeskundigen' op het gebied van racisme. 

Achtergrond: Archief Oude WIC (1.05.01.01) inv. nr. 54 scan 34

• wat de geschiedenis van het n-woord is
  
• waarom het n-woord racistisch is
  
• waarom de betekenis anders is wanneer witte mensen het gebruiken vs. wanneer Zwarte mensen het gebruiken

Aan het einde van deze les weet je:

• wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie
• uitbouw van de Europese overheersing, met name in de vorm van plantagekoloniën en de daarmee verbonden trans-atlantische slavenhandel, en de opkomst van het abolitionisme

Kenmerkende aspecten (geschiedenis):

Voorkennis:

Leerlingen weten dat er sprake was van slavernij en dat de slavernij afgeschaft werd. 

De kenmerkende aspecten horen bij het vak geschiedenis, maar deze les kan ook worden gegeven in het kader van het vak Nederlands of Maatschappijleer. 

'Niger', 'negro' en 'nègre' betekenen zwart.

• 'niger' = Latijn
  
• 'negro' = Spaans en Portugees
  
• 'nègre' = Frans

De herkomst van het n-woord

Het n-woord is van deze woorden afgeleid.

Maar er is een verschil tussen de herkomst van een woord, en de echte betekenis of lading van een woord.

Doel:

Op deze slide wordt uitgelegd wat de etymologische betekenis (hier omschreven als 'herkomst') van het n-woord is.

Mensen die het n-woord als onschuldig zien, gebruiken vaak het argument dat het 'gewoon zwart' betekent. Dat is etymologisch beschouwd ook zo, maar er is een verschil tussen de etymologische herkomst van een woord en de echte betekenis (waarin lading/bijklank en context ook een rol spelen). Dat wordt in het vervolg toegelicht. 

Vóór 1600 is er ook al contact tussen witte Europeanen en zwarte Afrikanen. Voor Arabieren, moslims en zwarte mensen gebruiken Europeanen dan het woord 'moor'. Waarom denk je dat vanaf 1600 opeens het n-woord veel wordt gebruikt?

Antwoord: in de 17e eeuw beginnen Europeanen met de handel in slaafgemaakten van de westkust van Afrika. 

In Nederland doet de WIC dat. Dit bedrijf wordt in 1621 opgericht. 

Deze vraag is bedoeld om gelijk de context van het ontstaan van het woord te onderstrepen. Die context is allesbepalend. 

Het n-woord ontstaat niet als aanduiding van zwarte mensen, maar specifieker van zwarte slaafgemaakten.

Wij hebben u Edele oock verthoont de ongelegentheijt ende schade die de

Compangie lijdet int vervoeren vande n***** van Ardra naer

el Mina wegen de groote sterfte die door soo langdurige reijse

onstaet, ende dat de n***** ongevaerlijc soo laest hier op de custe

konnen gevoert worden als naer el mina waer bij veel inden tijt

in schepen, in equipage geprotiteert sende werden. Daer u Edele

ordre in gelieven te stellen

Verkooprekening uit het archief van de 

West-Indische Compagnie, 1639

Wij hebben U Edele in onsen voorgaenden geschreven vant’ arrivement

vande schepen de Robbe, Walcheren ende Nassau vande Custe

van Guinea met hare ladinge en n*****, welcke n***** den

14 April alhier publijcq sijn vercocht, ende hebben gerendeert

f382.056, te betalen inde maent van december toecomende.

De betekenis en lading van het n-woord

Hoe wordt in deze bron tegen Zwarte mensen aangekeken?

Welke betekenis of lading heeft het n-woord hier?

Waar gaat deze bron over? 

Wat voor iemand heeft deze bron geschreven?

Het n-woord werkt ontmenselijkend. 

Witte Europeanen doen vanaf de 17e eeuw alsof de handel in slaafgemaakten moet kunnen, omdat Zwarte Afrikanen volgens hen minderwaardig zijn. Het n-woord speelt een belangrijk rol in deze ontmenselijking.

i

Doel: deze bron maakt duidelijk dat het n-woord een racistische betekenis heeft.

Vanaf het moment dat de WIC-handel in slaafgemaakten begint, raakt het n-woord in zwang. 

In dit document uit 1634 wordt het n-woord in één adem genoemd met de lading van een schip. Slaafgemaakten werden gezien als niet meer dan dat. Vervolgens wordt vermeld wat zij hebben "gerendeert" (opgebracht).

In de 2e passage gaat het over hoe de WIC het vervoer van de slaafgemaakten zo efficiënt mogelijk kan doen, met het oog op winstmaximalisatie.

De echte betekenis en lading van het woord is dus dat deze mensen geen mensen zouden zijn, maar enkel handelswaar. Het woord werkt dus ontmenselijkend. 

Het woord ontstaat in een tijd waarin de slavernij gerechtvaardigd moest worden (want vanaf het begin waren er mensen met morele bezwaren). De Zwarte huidskleur wordt als rechtvaardiging gebruikt. Het woord heeft dus vanaf het ontstaan een zeer racistische betekenis. 

Je kan het n-woord wel uitspreken met de intentie om neutraal een Zwart persoon te beschrijven, maar die impact heeft het meestal niet op de ontvanger, die de lading van ontmenselijking erbij hoort.

Bron: https://www.nationaalarchief.nl/onderzoeken/archief/1.05.01.01/invnr/54/file/NL-HaNA_1.05.01.01_54_104_0002

Verkooprekening uit het archief van de 

West-Indische Compagnie, 1639

Het n-woord na de afschaffing van slavernij

Hoe werkt slavernij volgens De Kom nog door?

Waarom denk je dat Anton de Kom, die zich juist zo verzet tegen racisme en de doorwerking van slavernij, het n-woord gebruikt?

Over welke periode heeft Anton de Kom het in deze speech?

Lees de 4 alinea's

Anton de Kom wordt in 1898 geboren in Paramaribo, Suriname. Zijn hele leven houdt hij zich bezig met de doorwerking van slavernij en het verzet tegen kolonialisme en fascisme. Hij strijdt voor een onafhankelijk Suriname. In de Tweede Wereldoorlog sluit hij zich aan bij het verzet. Uiteindelijk wordt hij opgepakt en wordt hij vermoord in een concentratiekamp. 

De tekst hiernaast is uit een speech die Anton de Kom in 1933 gaf.

Advies: spreek het n-woord niet uit.

Doel: deze slide maakt duidelijk hoe slavernij doorwerkt na 1863.

Slavernij werd afgeschaft, maar racisme niet. In deze speech uit 1933 legt De Kom dat uit: hij schrijft over de scheve machtsverhoudingen, benadeling en dehumanisering van Zwarte mensen. Ook in de 21e eeuw werkt het slavernijverleden door. Het gebruik van het n-woord is hier een voorbeeld van. 

Over welke tijd spreekt De Kom? Na de afschaffing van slavernij. Hoe werkt slavernij door? 1e alinea: nog 10 jaar 'staatstoezicht' in Suriname. 2e alinea: De plantage-eigenaren werden gecompenseerd bij de afschaffing; de vrijgemaakte mensen niet. Dit verergert de sociaaleconomische achterstand van (nazaten van) slaafgemaakten, tot op de dag van vandaag. 3e alinea: 1) Zwarte kinderen voelen zich vereerd om te 'mogen' knikkeren met witte kinderen. 2) Zijn achternaam heeft te maken met slavernij. 3) Als De Kom op school zijn eigen taal spreekt, krijgt hij straf. 4e alinea: Zwarte mensen worden nog steeds uitgebuit. Waarom gebruikt De Kom het n-woord? Taal is altijd in ontwikkeling. In 1933 was men nog niet bezig met de racistische oorsprong van het woord. 

Foto: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:DeKom1924_(cropped,_altered).jpg 

Archiefstuk: Ministerie van Koloniën: Kabinet-Geheim archief, 1901-1940 2.10.36.51, inv. nr. 409 

Caprice Hollins, racisme-educator, beantwoordt in dit filmpje de vraag: waarom is het voor Afro-Amerikanen wél oké om het n-woord te gebruiken? 

Ta-Nehisi Coates is een prijswinnende journalist en auteur. Belangrijke thema's in zijn werk zijn politiek, racisme en cultuur.

In dit filmpje beantwoordt hij de vraag: waarom is het ongepast als witte mensen het n-woord gebruiken, terwijl Zwarte mensen het wel doen?

Het n-woord als 'geuzennaam'

De lading van een woord verandert steeds. Door de gebruiker van het woord, maar ook door de situatie. Dit geldt ook voor andere woorden. Coates noemt als voorbeeld het woord 'b*tch' en Hollins maakt de vergelijking met het woord 'dik'.

De lading van het n-woord verandert ook door degene die het uitspreekt. Als een Zwart persoon het zegt, kan het een 'geuzennaam' worden.

Belangrijk:

Kies 1 van beide filmpjes.

NB: het is mogelijk op YouTube Nederlandse ondertiteling aan te zetten (deze wordt automatisch gegenereerd en kan fouten bevatten).

Als deze filmpjes in de klas niet goed werken door het Engels, dan kan je zelf het filmpje van Coates bekijken en zijn voorbeelden (b*tch, lieverd, etc.) gebruiken. Leerlingen herkennen dit soort voorbeelden waarschijnlijk uit hun eigen leven. 

Doel: leerlingen begrijpen dat de betekenis en lading van een woord verandert door degene die het woord gebruikt. 

 

Door veel Zwarte mensen wordt het n-woord gebruikt als een soort geuzennaam. Dit noemt men ook wel 'reclaiming'. Door het woord zelf te gebruiken wordt de betekenis veranderd. Gebruikt een wit iemand het woord, dan is er geen sprake van deze betekenisverandering. Dan blijft het racistisch. 

Beide sprekers gebruiken goede voorbeelden:

- Vriendinnen die elkaar grappend 'bitch' noemen. Doet iemand anders dit? Dan heeft het een beledigende betekenis.

- Als dun persoon omschrijf je iemand anders niet snel als dik. Diegene kan dat zelf wel doen, en dat zelfs zeggen over iemand anders (als de verhouding er naar is).

Stelling: iedereen moet stoppen met
het n-woord, niet alleen witte mensen.

JA

NEE

Weet ik niet

Doel: deze stelling daagt leerlingen uit na te denken over het gebruik van het n-woord. Het gesprek dat hierop volgt, kan een verdieping zijn op de slide hiervoor.

NB: er is niet één goed antwoord hier. 

Je weet nu....

• dat het n-woord is bedacht door witte Europeanen die Zwarte mensen tot slaaf maakten
• dat het n-woord werd gebruikt om Zwarte mensen als handelswaar te omschrijven
• dat die ontmenselijking aan het n-woord kleeft, zelfs als de gebruiker het niet zo bedoelt
• dat de betekenis van een woord verandert door de gebruiker en de situatie waarin het wordt gebruikt
• en dat dit de reden is dat sommige Zwarte mensen het n-woord wel gebruiken. Het n-woord is dan een 'geuzennaam'.

Doel:

Deze slide vat de les samen.

Meer lezen:

Het boek 'Het N-woord' van Ewoud Sanders is een nuttige publicatie uit 2023 over de geschiedenis van het n-woord en de racistische lading van het woord. Sanders is taalhistoricus en geen specialist op het gebied van (het tegengaan van) racisme en discriminatie. Hij heeft bij het schrijven van zijn boek veel gebruik gemaakt van publicaties en advies van Zwarte onderzoekers en auteurs.

Interview in de Volkskrant met Sanders:

https://archive.md/le0zD