Van Gogh's Way to Go - VO (1)

• Muziek
• Kunst
• Middelbare school
• vmbo t, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 3,4

Introductie

Dit jaar speelt rietkwintet Calefax 'Van Gogh’s Way to Go', een muzikale voorstelling over Vincent van Gogh en het volgen van je hart. I.s.m. Calefax en het Van Gogh Museum maakte Muziekgebouw aan ’t IJ het lesmateriaal bij deze voorstelling. Deel 1.

Instructies

Stel: je wil gaan werken, maar je weet niet goed wat je leuk vindt. De verwachtingen zijn hoog, je probeert van alles uit, maar geen enkel beroep maakt je tevreden. Het overkwam de wereldberoemde kunstenaar Vincent van Gogh. Totdat hij zijn droombaan vond. Van Gogh’s Way to Go, een voorstelling van rietkwintet Calefax, gaat over kiezen voor je passie.

Het lesmateriaal bij Van Gogh's Way to Go  werd ontwikkeld en geschreven door Muziekgebouw aan 't IJ. De handleiding bij deze les is als pdf te downloaden.

Video’s Calefax

Regie en concept: Annechien Koerselman

Camera: Bowie Verschuuren

Instructies

VO_Handleiding_voor_de_leerkracht_deel_1.pdf

Werkbladen

VGWTG_VO_Werkblad_1.pdfVGWTG_VO_werkblad_2.pdf

Van Gogh's

Way to Go

Beeldende muzikale reis over het volgen van je hart

Deel 1

De schilder op de weg naar Tarascon, 1888

Dit schilderij bestaat helaas niet meer: het is in de Tweede Wereldoorlog bij een bombardement verloren gegaan.

Voordat we beginnen: wie ben jij nu?

Hobby's?

Misschien doe je aan sport, ben je een gamer, of vlog je graag. Maar ben je dan sporter, gamer, of vlogger? Wanneer mag je jezelf IETS noemen? 

Eigenschappen?

Misschien heb je wortels buiten Nederland, ben jij een broer of zus, een denker, dromer of doener… 

Welke eigenschappen maken jou bijzonder?

Doen

We beginnen met een opdracht: maak jouw zelfportret als iets wat jij op dit moment bent. Je kunt het schilderen, zoals Van Gogh. Of je kiest een andere vorm, zoals illustratie of fotografie. Kies een grafisch medium dat goed bij jou past.

Zelfportret met pijp en strohoed, 1887

Opdracht 1

Teken je zelfportret in het eerste vakje.

Wie ben jij nu? 

Waarom heb je jezelf zo getekend?

Wie was Vincent van Gogh? 

Misschien hebben jullie al eerder van Vincent van Gogh gehoord, de wereldberoemde kunstenaar. Maar Vincent wist lange tijd niet wat hij wilde worden.

Vallen en opstaan

De jonge Vincent probeerde veel dingen uit: kunstverkoper, priester, leraar... Maar niets daarvan wilde echt lukken.

De juiste weg

Tenslotte besloot Vincent kunstenaar te worden. En ook al kwam hij nog allerlei hobbels en kronkels tegen op zijn pad: hij wist dat dit de juiste keuze was. In de volgende slide maken we kennis met Vincent, zijn verhaal en zijn weg naar het kunstenaarschap.

Wie zijn Calefax?

Calefax is een rietkwintet, een groep van vijf gepassioneerde muzikanten die elk een ander blaasinstrument spelen. Ze spelen klassieke en hedendaagse muziek, die ze uitvoeren, bewerken en soms zelf (laten) schrijven. Dit jaar speelt Calefax een voorstelling over Vincent van Gogh: Van Gogh’s Way to Go.

Wie zijn Calefax?

In deze en de volgende les leren we de muzikanten van Calefax één voor één kennen: Jelte, Raaf, Bart, Oliver en Alban, en hun bijzondere rietblaasinstrumenten - basklarinet, saxofoon, klarinet, hobo en fagot.

Jelte: basklarinet

Raaf: saxofoon

Bart: klarinet

Oliver: hobo

Alban:

fagot

Van Gogh’s Way To Go is een voorstelling over het kiezen voor je passie en het volgen van je hart. 

Je hoort werken van bekende levende componisten en beroemde stukken van vroeger. Je ziet een aantal van Vincents bekende (en minder bekende) schilderijen, en leest fragmenten uit de brieven die hij door de jaren heen schreef.

Zo reis je met Vincent mee langs de wegen waar zijn liefde voor kunst hem voerde.

In de lessen...

... werp je alvast een blik op Vincents pad en op een paar van zijn schilderijen. Je leert meer over de leden van Calefax, en over de muziek die zij zullen spelen in het Muziekgebouw.

De instrumenten van Calefax

De leden van Calefax spelen allemaal een ander riet- instrument. De naam zegt het al: deze blaasinstrumenten maken gebruik van een ‘riet’. In het mondstuk zitten een of twee strookjes riet, die gaan trillen zodra de muzikant er op blaast. De trillingen maken het geluid dat je hoort.

De instrumenten van Calefax

Saxofoon

Klarinet

Basklarinet

Fagot

Hobo

Klik...

... op de icoontjes om de instrumenten te beluisteren. Ieder instrument heeft zijn eigen unieke klankkleur: een karakteristiek geluid waarmee het zich onderscheidt van andere instrumenten. In de volgende slide zie en hoor je hoe de instrumenten samen klinken, en hoe de verschillende klankkleuren elkaar versterken en aanvullen.

Wat is een compositie?

Compositie

Je hoorde de leden van Calefax zojuist een compositie spelen, een muziekstuk waarbij van tevoren is bepaald hoe het moet klinken. De muzikanten verzinnen het dus niet ter plekke, zoals bij een improvisatie wel het geval is.

Componist

Composities worden geschreven door een componist, die zijn of haar ideeën opschrijft in notenschrift. Naast noten schrijft de componist bijvoorbeeld ook het tempo van het stuk op (hoe langzaam of snel het moet worden gespeeld). Én hij of zij maakt gebruik van dynamiek (hoe hard en zacht de muziek gespeeld moet worden), om de muziek meer leven in te blazen.

Muzikanten

Muzikanten lezen de instructies van de componist. Met hun instrumenten en hun unieke klankkleuren spelen ze elk een eigen rol in de compositie. De muzikanten 'vertalen' de noten, het tempo en de dynamiek daarin naar het muziekstuk waar jij naar luistert.

Wat is een compositie?

Schilderen is ook een soort componeren. Met kleuren, vormen en patronen creëert de kunstenaar één geheel. Elke penseelstreek en kleur draagt bij aan het kunstwerk waar jij naar kijkt.

Zelfportret als schilder, 1887 - 1888

Opdracht 2

Beeld verklanken

Op je werkblad staan 5 verschillende 'beeldfragmenten':

details uit een schilderij van Vincent. En je gaat zo luisteren naar 5 verschillende muziekfragmenten, gespeeld door Calefax.  

 

Welk muziekfragment past bij welk detail? En waarom vind je dat? Schrijf bij elk detail het cijfer van het geluidsfragment dat jij er het beste bij vindt passen.

Sleep elk geluidsfragment naar het detail waar jij het bij vindt passen.  

Boom en struiken in de tuin van de inrichting, 1889

De musici van Calefax:

Oliver, Jelte, Bart, Raaf en Alban

Wat houdt de muzikanten van Calefax bezig? Waarom kozen ze ervoor om van muziek hun werk te maken? En is dat eigenlijk wel echt een keuze geweest?

Waarom word je kunstenaar?

De muzikant

Sommige muzikanten reizen de hele wereld over voor optredens. Ze zijn te gast bij grote orkesten en ensembles, spelen in grote en kleine zalen en op bijzondere plekken.

Maar hoe besluit je nou om muzikant te worden? En vooral: waarom?

Oliver Boekhoorn is de hoboïst van Calefax. Aan hem stelden we deze vraag. In het filmpje op de volgende slide hoor je zijn antwoord.

In het filmpje speelt Oliver een fragment uit het stuk Zeeweg van Guus Janssen (2019). Het originele stuk is geschreven voor de piano, maar Oliver speelt het op de hobo!

In het filmpje stond Oliver voor het schilderij Zeegezicht bij Scheveningen. Vincent van Gogh schilderde het in 1882. Scheveningen ligt bij Den Haag, vlakbij waar Oliver opgroeide.

Leuk feitje: in dit schilderij is zand gevonden van het strand waar Vincent stond te schilderen. Dat is zand uit 1882...

Heb jij al nagedacht over wat je wil worden, als je straks klaar bent met school? Ga je een opleiding volgen, of kies je iets heel anders? Welk pad ga jij bewandelen? Misschien ben je nog zoekend, net als Vincent. Die vond zijn uiteindelijke pad (van kunstenaar) pas toen hij 27 was.

Als je jouw pad eenmaal hebt gekozen, wat heb je dan nodig om het te kunnen blijven volgen? Wanneer mag je jezelf 'iets' noemen?

We stelden die vraag aan de saxofonist van Calefax, Raaf Hekkema: 'Wanneer vond je jezelf een echte muzikant?' In het filmpje op de volgende slide hoor je zijn antwoord.

In het filmpje speelt Raaf een fragment uit een traditionele Farandole. Een Farandole is een soort dans. Daarbij is er één danser die leidt, en die gevolgd wordt door een lange, slingerende rij andere dansers. De Farandole stamt uit de 18de eeuw, en was ook in Vincents tijd populair!

Hoe kies jij jouw pad?

Oliver en Raaf troffen elkaar voor het schilderij De aardappeleters.

Voor Vincent was het maken van dit schilderij HET moment dat hij zichzelf eindelijk echt kunstenaar durfde te noemen. Hij had het werk goed voorbereid, en veel geoefend. In deel 2 leer je meer over hoe dit schilderij tot stand kwam.

Raaf eindigde voor het schilderij De oogst. Vincent maakte dat in Arles, in 1888.

In de jaren tussen De aardappeleters en De oogst ontwikkelde hij zich in rap tempo als kunstenaar. Zo experimenteerde hij bijvoorbeeld met kleur en met verschillende verftechnieken. Vincent had niet alleen zijn pad gevonden, hij ontwikkelde zich ook tot een van de meest unieke kunstenaars van zijn tijd. Net zoals Calefax iets unieks doet binnen de muziek, was Vincent ook de schilderkunst aan het vernieuwen.

Oliver en Raaf vertelden over wat hen motiveerde om te kiezen voor het pad van de muzikant. Geld, beroemdheid en succes waren minder belangrijk dan hun passie voor het maken van muziek.

Stel: geld, beroemdheid en succes spelen geen rol. Wat zou jij dan het liefst willen doen met je leven? Welk pad zou jij gaan bewandelen?

Wie wil jij worden?

Zelfportret als schilder, 1888

Vincent schildert zichzelf hier als kunstenaar.

Hij heeft zijn pad gekozen!

Opdracht 3

Neem ons mee

op jouw pad

Wat zien we?

Wat horen we?

Waar komen we langs,

en waar stoppen we

onderweg?

Wie kom je tegen?

Op jouw eigen pad

word jij de gids voor

voor je klasgenoten.

Hoe ga je dat doen?

Maak een kort storyboard op de vier vakjes van het werkblad. Het eerste vak is je zelfportret. De andere drie zijn haltes op jouw zelfgekozen weg.

Als je storyboard af is, werk je jouw pad verder uit. Maak het zichtbaar (of hoorbaar) voor jouw klasgenoten. Kies zelf in welk medium: neem een audiotour op, maak foto's, een schilderij of een filmpje, of schrijf een verhaal of gedicht...

Onthoud: gebruik deze opdracht vooral om je verbeelding te onderzoeken. Dit hoeft  natuurlijk niet je definitieve toekomstplan te zijn. En: je storyboard heeft geen 'eindhalte'. 

Einde van Deel 1

Boulevard de Clichy (detail), 1887

Dit lesmateriaal is ontwikkeld door Muziekgebouw aan ’t IJ, in samenwerking met Calefax en het Van Gogh Museum.