Van Gogh Museum
Haal Van Gogh in de klas

Een haiku bij een Van Gogh

Een haiku bij een Van Gogh
Dit leer je in deze les:
- wat een haiku is
- waar deze dichtvorm vandaan komt
- hoe je zelf een haiku maakt
- wie Vincent van Gogh was
1 / 18
volgende
Slide 1: Tekstslide
NederlandsBeeldende vorming+2Middelbare schoolvmbo, mavo, havo, vwoLeerjaar 1-3

In deze les zitten 18 slides, met interactieve quizzen en tekstslides.

time-iconLesduur is: 45 min

Introductie

Aan de hand van een schilderij van Vincent van Gogh of een Japanse prent schrijven de leerlingen een haiku, een kort gedicht van maximaal 17 lettergrepen. Deze les kunnen leerlingen zelfstandig doen.

Instructies

Algemeen leerdoel
- De leerlingen bekijken een schilderij van Vincent van Gogh en beschrijven de sfeer daarvan, of hun gevoel daarbij, in een kort gedicht van maximaal 17 lettergrepen.

Aansluiting bij het curriculum
- Domein Nederlands: kerndoel 1, 8, 10
- Domein Kunst en cultuur: kerndoel 50, 52
- Tehatex: Domein A Vaktheorie
- Kunst algemeen: Domein A Vaardigheden

Benodigde materialen
- Pennen of potloden met een aantal blaadjes kladpapier

Differentiatie
1. Een haiku kan ook met minder lettergrepen worden geschreven: 5 - 7 - 4 bijvoorbeeld, of 4 - 6 -4. Andere combinaties zijn ook goed mogelijk, zolang er maar een bepaald ritme ontstaat binnen de verdeling van drie korte regels. Gewoonlijk worden niet meer dan de 17 lettergrepen gebruikt. Laat de leerlingen met de verschillende mogelijkheden experimenteren.
2. Bundel de gemaakte haiku's in een boekje, met per haiku een afbeelding van het schilderij waar het over gaat. Of laat leerlingen er een eigen illustratie van het schilderij bij maken.

Onderdelen in deze les

Een haiku bij een Van Gogh
Dit leer je in deze les:
- wat een haiku is
- waar deze dichtvorm vandaan komt
- hoe je zelf een haiku maakt
- wie Vincent van Gogh was

Slide 1 - Tekstslide

Wie was Vincent van Gogh?
Vincent-feiten:
- Leefde van 1853 tot 1890
- groeide op in Noord-Brabant
- woonde in Nederland, Engeland, België en Frankrijk
- werd pas op zijn 27ste kunstenaar
- maakte bijna 900 schilderijen, meer dan 1000 tekeningen en schreef honderden brieven
- was dol op Japanse prenten en had daar een hele verzameling van
- was tijdens zijn leven niet bekend
- is nu een wereldberoemde kunstenaar

Slide 2 - Tekstslide

Kunstenaar Vincent van Gogh
Titel Zelfportret als schilder
Datering 1887 - 1888
Locatie Parijs, Frankrijk
Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam
Dit is een zelfportret van Vincent. 
Je kunt een heleboel woorden gebruiken, als je zou moeten vertellen wat je op dit schilderij ziet. Maar het kan ook heel kort. 

Kijk maar eens op de volgende slide.

Slide 3 - Tekstslide

Een man met rood haar
zet streepjes in zijn gezicht
op een doek vol kleur.
Haiku
Dit is een haiku, een dichtvorm uit Japan. Een haiku is lekker kort en hoeft niet te rijmen.

Slide 4 - Tekstslide

Haiku’s zijn drie regels lang, met een vast lettergrepenschema. Welk schema is dat?
Tip
Geen idee wat het lettergrepenschema van een haiku is? Bekijk dan de haiku op de vorige slide en tel de lettergrepen.
A
7 - 4 - 7
B
4 - 8 - 4
C
5 - 7 - 5

Slide 5 - Quizvraag

een
man
met
rood
haar
zet
streep
jes
in
zijn
ge
zicht
op
een
doek
vol
kleur
Lettergrepen
Hier zie je alle lettergrepen in een apart vakje. Zo kun je ze makkelijk tellen. 

Slide 6 - Tekstslide

Een haiku bestaat dus uit
drie regels, met lettergrepenschema

5
7
5

Slide 7 - Tekstslide

Kunstenaar Vincent van Gogh
Titel De oogst
Datering juni 1888
Locatie Arles, Zuid-Frankrijk
Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam
Dit schilderij maakte Vincent in Zuid-Frankrijk: een zonnig landschap met oogstende boeren. Vincent schreef in een brief dat zijn teken- en schilderwerk net zo zwaar was als het werk van deze mensen. 

Extra haiku info
Haiku's beschrijven een bepaalde gebeurtenis of sfeer.  Ze gaan meestal over een gevoel. Bijvoorbeeld een gevoel dat je bij een schilderij hebt.

Slide 8 - Tekstslide

Opdracht
Hoe zou het zijn als jij, net als Vincent, in dit landschap zou staan? Wat zou je zien, horen, voelen, ruiken..? Noteer jouw ideeën. Klik op de luidspreker voor extra sfeer.

Slide 9 - Tekstslide

De geur van het land
op een hete zomerdag
kriebelt in mijn neus.
Vraag
Vind jij dit een goed gedicht? Waarom wel of niet?

Slide 10 - Tekstslide

De-  kleur - van - het - land ...
O - ran - je - da - ken ...
Een - vrouw - in - een - tuin ...
Een - kar - vol - met - stro ...
Blau - we - ho - ri - zon ...
Opdracht
In het oranje vak staan een paar voorbeelden van beginregels (met steeds 5 lettergrepen) voor een haiku over dit schilderij. 
Kies een beginregel en maak daar de rest van de haiku bij.
Op de volgende slide vind je tips en op de slide daarna staan de beginregels en het schilderij nogmaals.

Slide 11 - Tekstslide


  • Kijk goed en vraag: Wat zie ik? Wat gebeurt er? Welk gevoel krijg ik erbij? 
  • Schema: drie regels, 5 – 7 – 5 lettergrepen
  •  Herkent een lezer in jouw haiku het schilderij waar het over gaat?

Haiku-houvast

Slide 12 - Tekstslide

De - kleur - van - het - land ...
O - ran - je - da - ken ...
Een - vrouw - in - een - tuin ...
Een - kar - vol - met - stro ...
Blau - we - ho - ri - zon ...
Kies je begin en maak de haiku af:

Slide 13 - Tekstslide

Lever hier je haiku in.

Slide 14 - Open vraag

Tip
Klik op de afbeeldingen om ze te vergroten.
Kunstenaar Vincent van Gogh
Titel De slaapkamer
Datering oktober 1888
Locatie Arles, Zuid-Frankrijk
Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam
Kunstenaar Vincent van Gogh
Titel Veld met irissen bij Arles
Datering mei 1888
Locatie Arles, Zuid-Frankrijk
Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam
Kunstenaar Vincent van Gogh
Titel Kop van een skelet met brandende sigaret
Datering januari - februari 1886
Locatie Antwerpen, België
Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam
Opdracht
En nu jij.
Maak een haiku bij een van deze werken.
Kies voor een werk van Vincent of een Japanse prent uit zijn verzameling.
Kunstenaar Utagawa Hiroshige
Titel Onverwachte avondbui op de Grote brug bij Atake
Datering 1857
Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam
Kunstenaar Utagawa Kunisada
Titel Yatsuyamashita in Shinagawa
Datering 1863
Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam
Kunstenaar Utagawa Kuniyoshi
Titel Kuwana
Datering 1845
Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam

Slide 15 - Tekstslide

- Lees je haiku aan iemand voor. 
- Herkent de luisteraar in jouw haiku het werk waar het over gaat?
- Ja? Lever hem dan in via de volgende slide.
- Nee? Pas je haiku aan en probeer het nog eens. 
Klaar? Doe de check: 

Slide 16 - Tekstslide

Lever hier jouw haiku in.

Slide 17 - Open vraag

Een haiku bij een Van Gogh
Nu weet je:
- wat een haiku is;
- waar deze dichtvorm vandaan komt;
- hoe je zelf een haiku maakt;
- wie Vincent van Gogh was. 

Slide 18 - Tekstslide