Yvonne Wielaard
Lessen: Natuur en Zorg - Mentor - L.O.

D2BTh6 B5 De geschiedenis van het leven (NIET behandelen)

D2B Erfelijkheid en evolutie 
B5 De geschiedenis van het leven
Info gebruikt van:
Malmberg methode Biologie en verzorging voor jou
Biologiepagina.nl
Bioplek.org
Biologieweb.nl
e.a. 
1 / 55
volgende
Slide 1: Tekstslide
BiologieMiddelbare schoolvmbo g, t, mavoLeerjaar 2

In deze les zitten 55 slides, met interactieve quizzen, tekstslides en 2 videos.

time-iconLesduur is: 50 min

Onderdelen in deze les

D2B Erfelijkheid en evolutie 
B5 De geschiedenis van het leven
Info gebruikt van:
Malmberg methode Biologie en verzorging voor jou
Biologiepagina.nl
Bioplek.org
Biologieweb.nl
e.a. 

Slide 1 - Tekstslide

Leerdoel

Je kunt een geologische tijdschaal en een tijdbalk aflezen.
Je weet wat een tijdperk is.
Je weet hoeveel tijd de getallen aangeven.


Je weet wat de rol is van de gemeenschappelijke voorouder bij de verwantschap van soorten.

Je kunt een stamboom van organismen aflezen.
Je kunt aflezen hoe groepen organismen zich hebben ontwikkeld, zijn uitgesorven en hoe ze verwantschap vertonen

Slide 2 - Tekstslide

Hoeveel jaar geleden is de aarde ontstaan?

Slide 3 - Open vraag

Welke organismen waren de eerste tekenen van leven op aarde?

Slide 4 - Open vraag

Huiswerk
Handboek: Lezen blz. 81 t/m 85

Werkboek: Maak opdracht 25 t/m 31

Test jezelf

Kijk het het volgende filmpje thuis!

Slide 5 - Tekstslide

Slide 6 - Link

Geologische tijdschaal
Wetenschappers hebben onderzoek gedaan naar de geschiedenis van het leven op aarde. 

De geschiedenis van het leven op aarde is verdeeld in tijdperken. 
Een tijdperk is een lange periode waarin veel gebeurd is. 

Slide 7 - Tekstslide

ERA
ERA = Tijdperk: een lange tijd waarin van alles gebeurt
3
Geologische tijdschaal

Deze geeft de indeling van de geschiedenis op aarde weer.

2
Geologie
Geologie is de leer van de aarde

1
Levensvormen
Je ziet welke organismen aanwezig zijn in welk tijdperk / welke periode.
De oudste levensvormen zie je onderaan in de afbeelding.
5
EON
EON = Een Zeer lang tijdperk. Bestaat uit meerdere ERA
4

Slide 8 - Tekstslide

Tijdbalk
De tijdbalk verdeelt 
de geschiedenis van de aarde in delen.

Ongeveer 4600 miljoen jaar geleden (4,6 miljard) ontstond de aarde.
Er was geen leven mogelijk. Hiervoor was het veel te heet (waarschijnlijk 400 graden Celsius).
1
Eerste bacteriën
3
Eerste eenvoudige vormen van leven
2
Zuurstof in de atmosfeer
4
Eerste eencellige planten

5
Eerste meercellige organismen

6
Eerste dieren

7
Eerste landplanten

8
Eerste landdieren

9
Eerste mensen (mensachtigen)


10

Slide 9 - Tekstslide


Ontwikkeling van het leven op aarde.



3 tijdperken
12 perioden
              mjg = 
miljoen jaar geleden


NIET leren!

Wel:

- snappen

- af kunnen lezen 

- conclusies kunnen trekken 

Slide 10 - Tekstslide

Slide 11 - Video

Het eerste leven: In het water
De aarde ontstond 4600 miljoen jaar geleden. Het eerste leven begon waarschijnlijk 3800 miljoen jaar geleden in het water. Dit was eencellig leven. Er was toen nog geen zuurstof in de lucht. Uit de eerste organismen ontstonden de eerste bacteriën. Een deel van die bacteriën kon zuurstof produceren. 

Eencellige organismen ontstonden ongeveer 3300 miljoen jaar geleden. Er kwam langzaam meer zuurstof in het water en in de lucht omdat in deze eencelligen fotosynthese plaatsvond. 

Ongeveer 1600 miljoen jaar geleden ontstonden de meercellige organismen
zich uit de eencelligen.
700 miljoen jaar geleden ontstonden de eerste dieren. Ze ontstonden allemaal
in de oceanen en zeeën. Het waren bijvoorbeeld:
- de sponzen, neteldieren, weekdieren, stekelhuidigen en geleedpotigen. 

Op het land kwamen alleen bacteriën voor.

Slide 12 - Tekstslide

Na het leven in het water: LEVEN OP HET LAND
De aarde ontstond 4600 miljoen jaar geleden.

Het duurde nog een hele tijd voordat er op het land iets verscheen. De eerste landplanten en de vissen ontstonden 500 miljoen jaar geleden. De eerste landdieren ontstonden 450 miljoen jaar geleden. Het waren vooral de geleedpotigen, vooral duizendpoten. Later waren de andere gewervelden op het land te zien, de amfibieën en de reptielen.

251 Miljoen jaar geleden begon de bloeitijd van de reptielen. 
Er ontstonden allerlei soorten sauriërs. 
Ze leefden ook in het water en de lucht.
Saurus betekent hagedis. 
Er leefden enorme sauriërs: dinosauriërs

Toen de sauriërs ontstonden, 
ontstonden ook de eerste zoogdieren en vogels.

Slide 13 - Tekstslide

Uitsterven sauriërs

Misschien heeft een enorme knal, veroorzaakt doordat een rotsblok vanuit de ruimte insloeg op aarde, er voor gezogd dat de suariërs zijn uitgestorven. 

Dit gebeurde ongeveer 65 miljoen jaar geleden. De explosie veroorzaakte grote bosbranden waardoor er een paar jaren zwarte wolken van stof en roet boven het aardoppervlak hingen. 

Het zonlicht bereikte de aarde niet meer. 
Het wat bijna donker en de temperatuur daalde sterk. 
De zoogdieren en vogels overleefden, de sauriërs stierven uit. 

Slide 14 - Tekstslide

Slide 15 - Video

Evolutie van mensen
Minder aap, meer mens.
De eerste mensachtigen zijn ongeveer 3 miljoen jaar geleden ontstaan. 
“Als evolutie voor elk ander dier geldt, waarom dan niet voor de mens?”, dacht Darwin. De wetenschap geeft hem gelijk. 

Wetenschappers vonden overblijfselen van een soort aapmensen die langzaam rechtop gingen lopen, hun haar verloren en gereedschap leerden gebruiken. 
Dat waren onze voorouders. 
De homo erectus is een van de soorten mensachtigen die hebben bestaan. Ze hadden meer succes dan hun hurkende, harige tijdgenoten. 
Zo werden we in vijf à zes miljoen jaar langzaam maar zeker minder aap en meer mens. 
De mensensoort die nu leeft noem je de Homo sapiens.
Homo erectus
1
Homo sapiens
2

Slide 16 - Tekstslide

Verwantschap 
van soorten

De mensen die nu leven, hebben een gemeenschappelijke voorouder. Deze leefden ongeveer 150.000 jaar geleden in Afrika.

Soorten die een gemeenschappelijke voorouder hebben vertonen verwantschap. Hoe langer geleden ze een gemeenschappelijke voorouder hadden, hoe minder de soorten verwant zijn.

In de afbeelding (een stamboom) zie je dat de Oerang-oetang en de moderne mens minder aan elkaar verwant zijn dan de chimpansee en de moderne mens.


Slide 17 - Tekstslide

Stamboom van organismen

In een stamboom zie je welke organismen zich ontwikkelen uit bepaalde organismen. 

Je kunt afleiden welke groepen veel en welke weinig verwant zijn. 

Als in een stamboom een lijn niet doorloopt, is een groep dieren uitgestorven.

Slide 18 - Tekstslide

Slide 19 - Tekstslide

Wanneer is de aarde ontstaan?
A
Ong. 3 miljard jaar geleden
B
Ong. 13,7 miljard jaar geleden
C
Ong. 4,6 miljoen jaar geleden
D
Ong. 4,6 miljard jaar geleden

Slide 20 - Quizvraag

Waar is het leven op aarde ontstaan?
A
Het is vanuit de ruimte gekomen
B
In het water
C
Op het land
D
In de grond

Slide 21 - Quizvraag

Hoe oud zijn de oudste fossielen?
A
Ong. 3 miljard jaar oud
B
Ong. 3,8 miljard jaar oud
C
Ong. 3 miljoen jaar oud
D
Ong. 30 miljard jaar geleden

Slide 22 - Quizvraag

Zijn alle soorten waarvan fossielen worden gevonden uitgestorven?
A
Ja
B
Nee

Slide 23 - Quizvraag

De gevolgen van de inslag van de meteoriet.....
Wat is NIET waar
A
het werd donker
B
het werd warmer
C
er was veel stof en roet
D
er was weinig zonlicht

Slide 24 - Quizvraag

Mensen leven in het tijdperk ..1...
in de periode ..2..
A
1. Cenozoïcum 2. Kwartair
B
1. Cenozoïcum 2. Tertiair
C
1. Cenozoïcum 2. Holoceen
D
1. Cenozoïcum 2. Pleistoceen

Slide 25 - Quizvraag

De eerste landplanten verschenen ongeveer 500 miljoen jaar geleden
A
Tijdperk Paleozoïcum
B
Tijdperk Perm
C
Periode Perm
D
Tijdperk Mesozoïcum

Slide 26 - Quizvraag

De eerste Insecten maakten hun bloeitijd 300 miljoen jaar geleden door.
Dat begon tijdens de periode.....
A
Perm
B
Devoon
C
Carboon
D
Paleozoïcum

Slide 27 - Quizvraag

Varens hebben zich ontwikkeld uit:
A
bruinwieren
B
groenwieren
C
roodwieren
D
naaktzadigen

Slide 28 - Quizvraag

Welke dieren zijn waarschijnlijk eerder ontstaan?
A
neteldieren
B
stekelhuidigen
C
vogels
D
zoogdieren

Slide 29 - Quizvraag

Met welke dieren vertonen de geleedpotigen de meeste verwantschap:
weekdieren of gewervelde dieren?
uitleg
Omdat ze met weekdieren minder lang geleden een gemeenschappelijke voorouder hebben gehad. Ontstaan in de oceanen/zeeën 
A
weekdieren
B
gewervelden

Slide 30 - Quizvraag

Vul in:
1. Sauriërs leefden ........ jaar geleden op aarde.
2. Door .......... stierven ze uit.

A
1) 186 miljard 2) andere organismen
B
1) 186 miljard 2) een groot rotsblok
C
1) 186 miljoen 2) doordat er zoogdieren kwamen
D
1) 186 miljoen 2) een meteoriet

Slide 31 - Quizvraag

Stamboom slangen.
Welk soort is als eerste ontstaan?
A
1
B
2
C
3
D
7

Slide 32 - Quizvraag

Stamboom slangen.
Met welk soort vertoont soort 2 de meeste verwantschap?
A
1
B
3
C
4
D
6

Slide 33 - Quizvraag

Stamboom slangen.

Welk soort is uitgestorven?
A
1
B
7
C
4
D
6

Slide 34 - Quizvraag

Stamboom slangen.

Welk soorten hebben giftanden
A
1, 2 en 5
B
1, 2, 3, 4, 6
C
alleen soort 5
D
5 en 6

Slide 35 - Quizvraag

Verwantschap
(betekenis)

Slide 36 - Open vraag

Geologische tijdschaal

Slide 37 - Open vraag

Het tijdperk
Mesosoïcum begon
A
251 miljard jaar geleden
B
251 miljoen jaar geleden
C
65 miljard jaar geleden
D
65 miljoen jaar geleden

Slide 38 - Quizvraag

Geologie is
A
de leer van de aarde
B
de leer van het leven
C
de leer van alle organismen
D
de leer van het sterrenstelsel

Slide 39 - Quizvraag

Levensvormen op de juiste volgorde.
Van oud naar jong
A
waterdieren - landdieren - landplanten - mensen
B
landplanten - waterdieren landdieren - mensen
C
waterdieren - landplanten - landdieren - mensen
D
mensen - landdieren - landplanten - waterdieren

Slide 40 - Quizvraag

Wat zijn kenmerken van eenvoudige levensvormen?
A
eencellig en levend in het water
B
meercellig en levend in het water
C
eencellig en levend op het land
D
meercellig en levend op het land

Slide 41 - Quizvraag


Levensvormen in volgorde van ontstaan van oudste naar jongste.
A
2 - 5 - 4 - 3
B
1 - 6 - 3 - 7
C
3 - 1 - 6 - 4
D
1 - 3 - 4 - 7

Slide 42 - Quizvraag


Levensvormen in volgorde van ontstaan van oudste naar jongste.
A
4 - 7 - 2 - 5
B
3 - 1 - 2 - 7
C
2 - 4 - 5 - 7
D
7 - 4 - 5 - 2

Slide 43 - Quizvraag

Door welke organismen ontstond het eerste zuurstof in de lucht
A
meercellige organismen
B
eenvoudige levensvormen
C
eencellige organismen
D
bacteriën

Slide 44 - Quizvraag

Welke is/zijn juist?
1. Cebochoerus is de voorouder van alle varkensachtigen.
2. Het wild zwijn is meer verwant aan het hertzwijn dan aan het gewoon wrattenzwijn.
A
beide waar
B
beide nietwaar
C
1 : waar 2: niet waar
D
1: niet waar 2: waar

Slide 45 - Quizvraag



Geef de naam van het tijdperk waarin Microstonyx is uitgestorven.
Toen de aardkorst voldoende was afgekoeld, ontstond de oerzee. Allerlei stoffen mengden zich in het water.     3 Miljard jaar geleden kwam er leven in de oceanen / zeeën. Het bestond maar uit 1 cel, later ontstonden meercelligen. Het leven groeide uit tot miljoenen verschillende levensvormen.
A
Mioceen
B
Plioceen
C
Heloceen
D
Pleistoceen

Slide 46 - Quizvraag

Hoeveel miljoen jaar geleden begon de ontwikkeling van de apen van de oude wereld als aparte groep volgens de gegevens in de stamboom?
A
35 miljoen jaar geleden
B
37 miljoen jaar geleden
C
43 miljoen jaar geleden
D
25 miljoen jaar geleden

Slide 47 - Quizvraag



Aan welke groep zijn de gorilla’s het meest verwant volgens de stamboom?

A
de chimpansees
B
de gibbons
C
de halfapen
D
aan de apen van de oude wereld

Slide 48 - Quizvraag

Hoe langer geleden de gemeenschappelijke voorouder van twee soorten leefde,
hoe ..... vul in ...... de soorten verwant zijn.
A
minder
B
meer
C
meer of minder
D
dat weet je niet

Slide 49 - Quizvraag

Wat vind je nog lastig?
(geologische tijdschaal - stamboom etc.)

Slide 50 - Woordweb

Slide 51 - Tekstslide


Als we tijd hebben: 

Praktijk Fossiel

Slide 52 - Tekstslide

De geschiedenis van de aarde (1)
De Aarde ontstond zo’n 4,6 miljard jaar = 4600 miljoen jaar geleden. Dat is ong. vier en een half keer duizend keer miljoen.
4 miljard jaar geleden ontstond er leven, maar niet in een vorm die wij als zodanig zouden herkennen.

3.8 miljard jaar geleden ontstonden er eenvoudige vormen van leven en rond 3,6 miljard geleden ontstonden de eerste  bacteriën. Als je met een tijdmachine terug zou kunnen gaan naar die tijd, zonder meetapparatuur of microscoop, dan zou je nog weinig merken van leven. Eencelligen kun je met het blote oog niet waarnemen. Verder was er niets. Geen bomen, geen struiken, nog geen sprietje gras. Alleen maar die onzichtbare eencelligen.


Je zou het niet erg naar je zin hebben in die tijd want er was geen zuurstof en het was waarschijnlijk heel heet. Er was geen ozon laag, daardoor zou je heel veel UV straling op je krijgen als je in de zon zou komen. Kortom, na enkele seconden zou je het wel heel benauwd krijgen en het niet overleven.

Slide 53 - Tekstslide

De geschiedenis van de aarde (2)
2700 mijoen jaar geleden kwam er zuurstof in de atmosfeer. Daarmee werd het leven dat er toen op de aarde was bijna uitgeroeid. Dat kwam doordat de meeste levensvormen die er waren helemaal niet tegen zuurstof konden. Er ontstonden nieuwe soorten die er wel tegen konden, die zuurstof zelfs nodig hadden om te overleven. Het waren allemaal onzichtbare eencelligen. 
2 miljard (2000 miljoen) jaar geleden was de aarde half zo oud als nu. De eerste eencellige planten ontstonden. 
1,7 miljard jaar geleden ontstonden voorzichtig de eerste meercellige organismen. Organismen die wij zouden kunnen zien dus. Als we tenminste onder water zouden willen kijken, want aan land was er nog niets.

600 miljoen jaar geleden onstonden de eerste dieren. Ze ontstonden in de zee.
500 miljoen jaar geleden ontstonden de eerste landplanten.
400 miljoen jaar geleden besloten dieren ook maar eens het land op te klimmen.
230 miljoen jaar geleden liepen er dan eindelijk dinosaurussen rond. Dat zouden ze zo’n 100 miljoen jaar volhouden.

Mensachtigen bestaan zon’n 2,5 miljoen jaar.



Slide 54 - Tekstslide

Geografische isolatie
Zo zullen ook de mensenrassen ontstaan zijn: door geografische isolatie. 
Populaties (stammen, volkeren) zullen zich, doordat ze lange tijd geïsoleerd leefden van andere populaties, in een bepaalde richting ontwikkeld hebben. 
Bij de mens (Homo sapiens) is het echter niet tot de vorming van nieuwe soorten gekomen, want de rassen zijn onderling perfect vruchtbaar. 
Waarschijnlijk komt dat door de reislust van de mens. Hij overwon uiteindelijk altijd weer de barrières waardoor er steeds genenuitwisseling tussen de populaties is gebleven.

Overigens hebben er wel verschillende mensensoorten bestaan. In ieder geval na elkaar in de tijd, maar ook naast elkaar zoals de Neanderthaler en de Homo sapiens.

Slide 55 - Tekstslide