H4 foutieve beknopte bijzin en onjuiste begrenzing

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Formuleren

Aan het einde van de les...

• ... weet je waar je op moet letten om een foutieve samentrekking te herkennen;
• ... kun je een foutieve samentrekking verbeteren; 
• ... weet je wat een (foutieve) beknopte bijzin is;
  
• ... kun je een foutieve beknopte bijzin verbeteren;
• ... hebben we opdracht 2 en 3 (stencil) nagekeken.

Foutieve samentrekking

• Wanneer is er sprake van een samentrekking?
• Welke drie voorwaarden zijn er voor een samentrekking?

De aanval op de kerncentrale past in de huidige strategie van het Russische leger en die komt volgens analisten neer op het vernietigen van alles wat te maken heeft met water, gas en licht.

1. Wel een samentrekking
2. Geen samentrekking

In een televisietoespraak zei Poetin dat de Russische militaire operaties in Oekraïne volgens plan verlopen en prees de soldaten die voor Rusland vechten als ‘helden’.

1. Wel een samentrekking
2. Geen samentrekking

Op welke drie manieren kan een samentrekking fout gaan?

Antwoord

1. Er is verschil in betekenis (koffie zetten en iets wegzetten)

2. Er is verschil in getal (enkelvoud/meervoud)

3. Er is verschil in functie (zww/hww/kww of vaak ow/lv/mv)

Opdracht 2.2

Marius van Gaasteren ging naar Groningen en kocht een paar nieuwe schoenen.

Marius van Gaasteren ging naar Groningen.

en

Marius van Gaasteren kocht een paar nieuwe schoenen.

a) Marius van Gaasteren

Marius van Gaasteren ging naar Groningen en kocht een paar nieuwe schoenen.

1. Juist
2. Onjuist

Opdracht 2.3

De computer is stuk en dus naar een reparateur gebracht.

De computer is stuk.

en

De computer is dus naar een reparateur gebracht.

a) De computer is

De computer is stuk en dus naar een reparateur gebracht.

1. Juist
2. Onjuist

Opdracht 2.4

Het vervallen huis werd afgebroken en de oude schuren gesloopt.

Het vervallen huis werd afgebroken.

en

De oude schuren werd(en) gesloopt.

a) werd(en)

Het vervallen huis werd afgebroken en de oude schuren gesloopt.

1. Juist
2. Onjuist

Opdracht 2.5

Deze journalist van de Volkskrant schrijft aanzienlijk beter dan zijn redacteur.

Deze journalist van de Volkskrant schrijft.

aanzienlijk beter dan

Zijn redacteur schrijft.

a) schrijft

Het vervallen huis werd afgebroken en de oude schuren gesloopt.

1. Juist
2. Onjuist

Jordy komt nooit uit met zijn salaris en dus telkens bij mij geld lenen.

Deze cadeaubon is een jaar geldig en zullen we inwisselen voor nieuwe kerstversiering.

Langs dit bospad wordt binnenkort een sloot gegraven en lantarenpalen geplaatst.

De directeur is wel op zijn kamer, maar vandaag niet voor overleg beschikbaar.

Foutieve beknopte bijzin

Voorkennis die je nodig hebt:

• Je kunt de persoonsvorm en het onderwerp in een zin aanwijzen; 
• Je kent het verschil tussen een enkelvoudige zin en een samengestelde zin;

De Russische president Vladimir Poetin beloofde ruimhartige financiële compensatie voor families van tijdens de invasie gesneuvelde soldaten.

1. Enkelvoudige zin
2. Samengestelde zin

Het Oekraïense luchtmachtcommando meldt op Facebook dat drie Russische SU-30cm-, SU-34- en SU25-vliegtuigen zouden zijn neergeschoten

1. Enkelvoudige zin
2. Samengestelde zin

Ik heb gehoord dat het de brandweer gelukt is om delen van de Oekraïense kerncentrale te blussen.

1. hoofdzin - hoofdzin
2. bijzin - hoofdzin
3. hoofdzin - bijzin
4. bijzin - bijzin

Hoofdzin of bijzin?

Een zin kan enkelvoudig (één persoonsvorm) of samengesteld (meerdere persoonsvormen) zijn.  

Als een zin samengesteld is, kan deze bestaan uit twee hoofdzinnen of een hoofdzin en een bijzin. 
NB. De zin kan natuurlijk ook nog veel complexer zijn in opbouw.

Hoofdzin en bijzin herkennen

Hoe herken je een hoofdzin? 

De pv en het ow staan naast elkaar.

Hoe herken je een bijzin? 

Er staat iets tussen het ow en de pv (of je kunt er nog iets tussen zetten).

Voorbeeld: Als ik nieuwe schoenen koop (bz), wil ik ze meteen aan (hz).

De beknopte bijzin

Voorbeeld 1 - De 'gewone' bijzin

Terwijl ze op de bus wachtten, hielden ze elkaars hand vast.

Voorbeeld 2 - De beknopte bijzin

Wachtend op de bus, hielden ze elkaars hand vast.

(Foutieve) beknopte bijzin

Bij een beknopte bijzin ontbreken de persoonsvorm en het onderwerp. Er is wel een verzwegen onderwerp. Het verzwegen onderwerp moet hetzelfde zijn als het onderwerp van de hoofdzin, anders klopt de zin niet.

1. Wachtend op de bus, hielden ze elkaars hand vast. GOED

2. Na koffie gedronken te hebben, reed de bus verder. FOUT

Als een beknopte bijzin niet klopt (omdat het ow in de hoofd- en bijzin niet hetzelfde zijn), is er sprake van een foutieve beknopte bijzin.

Een beknopte bijzin herkennen

1.   Let op een voltooid deelwoord:

Eindelijk in Bethlehem gearriveerd, bleken alle herbergen vol te zijn

Eindelijk in bethlehem gearriveerd, zagen de reizigers dat alle herbergen vol waren.

 

Een beknopte bijzin herkennen

2.   Let op een onvoltooid deelwoord:

Werkend aan de lastige opgaven, ging de saaie wiskundeles snel voorbij.

Werkend aan de lastige opgaven, vond Ellen de saaie wiskundeles snel voorbij gaan.

Een beknopte bijzin herkennen

3. Let op te + hele werkwoord

Het licht viel zomaar uit, na met het nieuwe koffiezetapparaat drie kopjes te hebben gezet.

Na met het nieuwe koffiezetapparaat drie kopjes koffie te hebben gezet, merkte ik dat het licht zomaar uitviel.

Goed of fout?

Lopend naar de overkant reed de auto Ivan bijna aan.

1. Zoek de werkwoorden in de zin.

2. Bepaal ow (en de pv) van de hoofdzin.

3. Bepaal wie of wat de actie in de beknopte bijzin uitvoert.

En nu jij...

1. Op onze vakantiebestemming aangekomen, vielen de mussen van het dak.

2. Liggend in zijn hangmat, las Johan het dagblad.

3. Bij school aangekomen, bleken zijn boeken nog thuis te liggen.

Op onze vakantiebestemming aangekomen, vielen de mussen van het dak.

1. Dit is een goede beknopte bijzin
2. Dit is een foute beknopte bijzin

Antwoord

Op onze vakantiebestemming aangekomen, vielen de mussen van het dak.

1. werkwoorden: aangekomen en vielen
2. ow in de hoofdzin: de mussen (pv: vielen)
3. Wie komt aan? wij (in ieder geval niet de mussen).

Conclusie: ow van de hoofdzin is niet het ow in de beknopte bijzin, dus de beknopte bijzin is fout.

Liggend in zijn hangmat, las Johan het dagblad.

1. Deze beknopte bijzin is goed
2. Deze beknopte bijzin is fout

Antwoord

Liggend in zijn hangmat, las Johan het dagblad.

1. werkwoorden: Liggend en las
2. ow van de hoofdzin: Johan (pv: las)
3. Wie ligt? Johan

Conclusie: in zowel de hoofdzin als de bijzin is Johan het onderwerp. Het is dus een goede beknopte bijzin. 

Benoem je denkwijze en verbeter daarna de zin:
Bij school aangekomen, bleken zijn boeken nog thuis te liggen.

Onjuiste begrenzing

Het begrenzen van zinnen kan op twee manieren verkeerd gaan:

1.   Soms staat een zinsdeel los dat eigenlijk deel uitmaakt van een grotere, samengestelde zin

 2.   Soms worden twee zelfstandige zinnen ten onrechte aan elkaar geplakt

Voorbeelden

Ik sta in de file. Waardoor ik waarschijnlijk niet op tijd kom.

Nederlandse studenten kunnen steeds gemakkelijker geld lenen bij DUO en particuliere banken, daardoor raken ze echter steeds vaker diep in de schulden, dat kan in hun latere leven tot problemen leiden.

DOELEN FORMULEREN:

1. Ik ken vijf manieren van dubbelop.

2. Ik gebruik de juiste verwijswoorden.

3. Ik herken incongruentie en kan dit verbeteren.

4. Ik herken de dat/als-constructie en kan dit verbeteren

5. Ik herken 3 soorten foutieve samentrekkingen en kan dit verbeteren.

6. Ik kan een foutieve beknopte bijzin en onjuiste begrenzing voorkomen.

Aan de slag

Pak je boek en schrift.

Maak opdracht 15, 16 en 18 (blz. 223 en 225)

Klaar? Vat de stof van formuleren samen.

Hoe bereid jij de diagnostische toets voor?

1. Niet, ik heb een fotografisch geheugen
2. Ik lees de stof even door
3. Ik bekijk de PowerPoint/filmpjes
4. Ik heb een samenvatting gemaakt, want ik ben qriztofreno.

Opdrachten maken

- Je kunt in je boek de opdrachten maken van paragraaf 6 en 7 (blz. 223 en 225).

- Open in de volgende slides de link naar www.cambiumned.nl

--> Les 2: diagnostische toets over alle formuleerfouten

--> Les 3: uitloop en werkwoordspelling

https:

https:

https:

Alles geoefend? Lekker bezig!

Wil je je voorbereiden voor morgen, maar heb je niet zoveel tijd? Bekijk dit filmpje waarin alle formuleerfouten kort worden besproken.