par 4.5 Voorkomen van soa's

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

leerdoelen

Ik kan:

• de meest voorkomende soa's benoemen, hoe besmetting te voorkomen, en wat de gevolgen kunnen zijn als je toch besmet raakt.
• uitleggen welke anticonceptiemiddelen beschermen tegen soa en waarom.
• de verschillende vormen van anticonceptie voor mannen en vrouwen uitleggen.

Wat zijn soa's?

Ziekteverwekkers: veroorzakers van soa's

Doorgegeven via:

- sperma, vocht vagina, bloed, slijmvliezen

soa’s kan je ook krijgen zonder seks.

hiv, hepatitis B en syfilis kan je ook krijgen door besmette drugsnaalden, onhygienische piercings, tatoeages maar ook tijdens de geboorte.

Aids

- veroorzaakt door het HIV-virus

- seropositief=  drager van het virus en kan anderen ermee besmetten, maar heeft nog geen aids. Hij/zij ondervindt nog weinig of geen last van de infectie.

https:

Welke SOA's zijn er?

Hoe kan je een SOA voorkomen?

Welke middelen beschermen tegen zwangerschap?

Ik kan uitleggen op welke manier de volgende betrouwbare anticonceptie methoden ongewenste zwangerschap kunnen voorkomen: 

condoom, pessarium, spiraaltje, de pil, de prikpil, morning-after pil, abortus en sterilisatie.

anticonceptiemiddelen

Beschermen je tegen zwangerschap, in sommige gevallen ook nog tegen SOA's (condooms).

0

de pil

=> geen ovulatie meer

Welke hormonen zijn verantwoordelijk voor rijping follikel en ovulatie?

de pil

Veel progesteron, beetje oestrogeen in de pil. 

Gevolg?

Dit remt de productie van FSH en LH in de hypofyse. 

zelf werken (10 min)

Welk anticonceptiemiddel voorkomt wat?

condoom, pessarium, spiraaltje, de pil, de prikpil, morning-after pil en sterilisatie.

innesteling

ovulatie

bevruchting

Welk anticonceptiemiddel voorkomt wat?

innesteling	ovulatie	bevruchting
spiraal	staafje	condoom
	pleister	sterilisatie
	morning-after	pressarium
pil	pil	pil

werking pil

1. hormonen (oestrogeen en progesteron) die eisprong remmen
   
2. baarmoederwand groeit niet waardoor (mocht er toch een bevruchting zijn) het embryo zich niet kan innestelen
   
3. de taaie slijmprop in de baarmoedermond blijft zitten (normaal gaat ie er op vruchtbare dagen uit), spermacellen kunnen hier niet doorheen
   

minipil?

De minipil is 'de pil' met de minste hoeveelheid hormonen. Er zijn ook zwaardere varianten mogelijk.

Nadelen:

- iedere dag slikken (de minipil)

- hormonen gaan door hele lijf dus redelijk hoge concentratie nodig

- mogelijke bijwerkingen zijn stemmingswisselingen, minder zin in sex, dikker worden, misselijkheid

alternatieven met hormonen

• Prikpil - om de zoveel tijd een injectie bij de huisarts 
  
• Hormoonstaafje - een kunststof staafje onder de huid plaatsen die geleidelijk hormonen afgeeft (duurt maanden tot jaren)
  
• Morningafter pil - alleen in noodgevallen - bevat hoge concentraties hormonen - slik je binnen 72 uur na onbeschermde sex - kans op zwangerschap nog maar 5 - 10% (heeft bijwerkingen door hoge dosis)

spiraaltje

Wordt door arts in de baarmoeder geplaatst.

Maakt baarmoeder ongeschikt voor innesteling.

Koperspiraaltje - eisprong en bevruchting zijn mogelijk, de koper doodt de zaadcellen

Mirenaspiraaltje - bevat ook hormonen die eisprong voorkomen, is er dan toch een bevruchting dan kan het embryo zich niet innestelen

Plaatsen kan erg pijnlijk zijn. Daarom afgeraden aan vrouwen die nog nooit zijn bevallen. 

pessarium

• Een kunstof of rubber kapje die op maat gemaakt moet worden (arts meet dit op). 
  
• Plaatst de vrouw rondom de baarmoedermond.
  
• Alleen betrouwbaar in combinatie met zaaddodende middelen.
  
• Kan wel even blijven zitten maar met de menstruatie moet het verwijderd worden.
  
• Herbruikbaar.
  

zaaddodende middelen

Schuim of pasta. 

Bevatten stoffen waar zaadcellen dood aan gaan. 

Alleen in combinatie (onvoldoende betrouwbaar als je het alleen gebruikt) met condoom of pessarium, voor extra bescherming. 

vrouwencondoom

• Beschemt zowel tegen zwangerschap als tegen SOA's.

• Een soort plastic tunneltentje die deels aan de buitenkant over de schaamlippen heen ligt. Niet heel populair in gebruik, gemakkelijker is het mannencondoom.
  

anticonceptie voor de man

• Er bestaat geen mannenpil.
  
• Condoom meest gebruikte vorm.
  
• Coïtus interuptus = vlak voor de zaadlozing terugtrekken (heel onbetrouwbaar omdat voorvocht ook zaadcellen bevat).
  

periodieke onthouding

• Tijdens en rondom de vruchtbare periode van de vrouw hebben de man en vrouw geen seks.
  
• Een onbetrouwbare methode omdat de cylus van een vrouw onregelmatig kan zijn waardoor je nooit zeker weet wanneer de vruchtbare dagen zijn.
  

https:

steriliseren 

Man -zaadleiders doorgesneden en afgebonden. Sperma bevat hierdoor geen zaadcellen meer (nog wel vocht).

Een man kan nog nog een erectie krijgen en klaarkomen, maar is nu onvruchtbaar.

Vrouw - eileiders doorgesneden en afgebonden. Hierdoor kunnen de eicel en zaadcellen nooit meer bij elkaar komen. Vrouw heeft nog een eisprong en menstruatie maar is nu onvruchtbaar.

steriliseren 

Bij vrouwen is de operatie is ingrijpender.

De operatie is definitief, je bent daarna voorgoed onvruchtbaar (dus bij jonge mensen zonder kinderen wordt deze operatie eigenlijk niet uitgevoerd). 

Onbetrouwbare methoden

Coitus interruptus - trekt de man zijn penis terug uit de vagina voordat hij klaarkomt. 

Periodieke onthouding - heeft het stel geen geslachtsgemeenschap tijdens de vruchtbare periode. 

Noodgeval

morning-afterpil (tot max. 72 uur)

overtijdsbehandeling (tot max. vijf dagen)

abortus (tot max. 24 weken)

abortus

het kunstmatig afbreken van de zwangerschap (wettelijk toegestaan in NL)

• tot 12 weken - abortuskliniek
  
• 12 tot 24 weken - onder bepaalde voorwaarden in het ziekenhuis
  

Redenen kunnen zijn 

- het kindje heeft een zware handicap

- moeder is absoluut niet in staat het kindje op te voeden

Ik kan uitleggen op welke manier de volgende betrouwbare anticonceptie methoden ongewenste zwangerschap kunnen voorkomen: 

condoom, pessarium, spiraaltje, de pil, de prikpil, morning-after pil, abortus en sterilisatie.

4.5 afronden

maken selectie opdrachten: 68, 71, 74, 75

Leerdoelen behaald?