Exogene processen

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo lwoo, vwo
• Leerjaar 3

Openingsfoto

Wat zie je?

Waar komt dit voor?

Waarom komt dit hier voor?

Is dit gewenst?

Komt dit overal zo voor? 

Beschrijving van de openingsfoto

Mechanische verwering in Yosemite National Park, V.S.

Exogene en endogene processen

Exogeen: Processen die zich afspelen buiten de aardkorst

Endogeen: Processen die zich afspelen binnen de aarde

Drie endogene processen

- Vulkanisme

- Aardbevingen

- Gebergtevorming

Drie exogene processen

- Verwering

- Erosie

- Sedimentatie

Verwering is het afbreken of oplossen van gesteenten als gevolg van weersomstandigheden en/of plantengroei. Een klimop kan scheuren maken in een bakstenen muur doordat de kracht van de wortels van de plant het gesteente kapot trekt. Het afgebrokkelde gesteente als gevolg van verwering wordt ook wel verweringsmateriaal genoemd.

Erosie is het verder afbreken van gesteente door een transporterende kracht geladen met verweringsmateriaal. De wind kan in een woestijn bijvoorbeeld zandkorrels tegen gesteenten aanslaan. Als dit maar lang genoeg gebeurt, zie je op gegeven moment slijtage op het gesteente. Je kunt het vergelijken met schuurpapier waarmee je een raamkozijn glad slijt.

Sedimentatie is de ophoping van al dat materiaal (sediment) als het uiteindelijk ergens terecht is gekomen. Enorme delen van landschappen zijn opgebouwd uit laagpakketten van sediment. Maar sediment kan ook problematisch zijn. Denk hierbij aan verzilting als gevolg van de indamping van zout en mineralen uit overtollig irrigatiewater. Daardoor wordt de bodem onbruikbaar voor landbouwactiviteiten.

Waarom groeien bergen niet door?

Waarom groeien bergen niet door?

Het landschap wordt afgebroken

Hoe?

- Verwering: Verbrokkelen van gesteente door weer en plantengroei. Er vindt afbraak plaats, geen verplaatsing.

- Erosie: De schurende werking van (met puin beladen) wind, water en ijs

Verwering

Verwering: Het kapot gaan van gesteente

Vormen:

- Mechanische of fysische verwering -> samenstelling van het gesteente verandert niet

- Chemische verwering -> door zuren lost een deel van het gesteente op, waardoor verbrokkeling optreedt.

Verwering door temperatuurverschillen

• Iets dat opwarmt, zet uit. Iets dat afkoelt krimpt (meestal)
• Steen warmt overdag op, koelt in de nacht af 
  
• Uitzetten, krimpen, uitzetten, krimpen --> Scheuren 

In welk gebied zal verwering door temperatuurverschillen vooral voorkomen?

1. Tropisch regenwoud
2. Woestijn
3. Gebergtes
4. Noord- en Zuidpool

Verwering door vorst

• Water komt in kieren,  
  
• Het gaat vriezen 
  
• Bevroren water (ijs) zet uit 
  
• IJs drukt de steen uit elkaar
  
• Steen breekt 
  

In welk gebied zal verwering door vorst vooral voorkomen?

1. Tropisch regenwoud
2. Woestijn
3. Gebergtes
4. Noord- en Zuidpool

Mechanische verwering door wortels

• Wortels zetten uit, 
  
• in de kieren van de steen (vergelijkbaar met vorstverwering) 
  
• en duwen de steen uit elkaar
  
• waardoor de steen uit elkaar valt 
  

In welk gebied zal verwering door wortels vooral voorkomen?

1. Tropisch regenwoud
2. Woestijn
3. Gebergtes
4. Noord- en Zuidpool

Chemische verwering

Wat zijn chemische reacties?

• Iets lost op door invloed van zuren of zouten
• De samenstelling van het gesteente verandert; de oude steen vergaat! 

In welk gebied zal verwering door chemische reacties vooral voorkomen?

1. Tropisch regenwoud
2. Woestijn
3. Gebergtes
4. Noord- en Zuidpool

Chemische Verwering

Mechanische Verwering

Chemische verwering

Verbrokkelen van gesteente doordat er iets in het gesteente oplost. Door:

• Weer -> zure regen
• Planten -> zuren uit de wortels
• Dieren (en mens) -> zuren uit o.a. de urine

Karstverschijnselen

De verschijnselen die ontstaan door het oplossen van kalksteen door zuren en zouten uit regen en zeewater.

www.omroepbrabant.nl

Zelf aan de slag...

- Gele boekje lezen en maken de opdrachten 1, 2 en 3 

- Samenvatten b-nummers met dual coding: 66, 67, 69 en 73.

Maak een foto van je dual coding en lever in!