7.1 Absolutisme

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

hst. 7 Koningen, heren en denkers

Hst. 7 Koningen, heren en denkers

Aan de orde komt:
1. het absolutisme of de succesvolle pogingen van vorsten in Europa om alleenheerschappij te verwerven.
2. op welke manier de verschillen tussen de burgerlijke cultuur en hofcultuur tot uiting kwamen.
3. welke invloed de nieuwe wetenschappelijke houding op het wereldbeeld van de mens had.

Kenmerkende Aspecten

23: Het streven van vorsten naar absolute macht

24: De bijzondere plaats in staatkundig opzicht (van de de Republiek) en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek

26: De wetenschappelijke revolutie

7.1 Absolutisme

23: het streven van vorsten naar absolute macht

Absolutisme in Frankrijk

Na deze les kan je...

Met voorbeelden uitleggen hoe de Franse koningen in de 17e eeuw op politiek, militair, economisch en religieus gebied hun macht vergrootten

Absolutisme

Een regeringsvorm waarin de koning alle macht heeft en zelf boven de wet staat

Absolutisme

• In de loop van de Middeleeuwen macht vorsten aangetast door: 
• Stedelijke parlementen en de Staten -Generaal, waarin vertegenwoordigd:
• adel / geestelijkheid / stedelijke burgerij 
• o.a: toestemming nieuwe belastingen
• Vorst had er genoeg van en wou zijn macht uitbreiden...Hoe dan?

reactie Franse hof op beperking macht:

• 1614: Etats Généraux niet meer bijeengeroepen door vorsten (-1789)
• ambtenarenapparaat uitbreiden en
• rechtstreekse belastingen >
• adel buiten spel gezet
• vanaf 1661: centralisatie door Lodewijk XIV
• 4 terreinen: politiek, militair, economisch, religieus

1. politiek:

• de vorst neem alle beslissingen zelf
• door hem aangestelde ambtenaren rapporteren aan hem
• vorst bepaalt nieuwe wetten,
• o.a: belastingen >
• veel geld nodig  (ambtenaren, leger)
• censuur ingevoerd
• rechtvaardiging:
• 'droit divin'

2. militair

• opbouw van een 'staand' leger
• professioneel georganiseerd:
• training / uitrusting / salaris
• rangen op basis van geschiktheid
• bijkomend voordeel: 
• invloed adel beperkt

3. Economisch:

• mercantilisme =
• het bevorderen van de eigen handel door:
• invoerrechten +
• inperken van mogelijkheden om handel te drijven (oa havenverbod)
• zo min mogelijk import, maar veel export
• Doel: 
• geld voor ambtenaren, leger en hofhouding (Versailles)

4. Religieus

• Lodewijk XIV was katholiek 
• eiste eenvormigheid -> alleen RK geloof
• Edict van Nantes ingetrokken (1685) 
• hugenoten vervolgd,
• velen vluchtten o.a. naar Nederland
• opmerking: economisch gezien was dit een groot drama voor Lodewijk (kapitaalvlucht)

Documentaire over

Lodewijk XIV aan het hof van Versailles (14 min)

0

Lodewijk XIV

• als 'Zonnekoning'
• herkomst:
• hij speelde de hoofdrol in het 'Ballet van de Nacht' (1653)
• 7 dagen lang, 3000 toeschouwers
• de krachten van het kwaad (>Fronde edelen) legden het af tegen de opkomende zon

centralisatie in Rusland:

• 1613 - 1917: Romanovs
• macht adel/geestelijkheid werd beperkt
• militaire en administratieve taken in handen genomen
• Russisch-Orthodoxe kerk instrument in handen van de staat
• tsaar Peter de Grote (1682-1725) belangrijk > Zaandam

Tsaar Peter de Grote (1672-1725)

als timmerman in Zaandam (1697) en op een VOC werf in A'dam.

centralisatie in Pruisen

• na 30-jarige oorlog 300 staatjes
• Pruisen belangrijk koninkrijk
• Frederik Willem (1640-1688):
• leger en ambtenaren gereorganiseerd (>verdiensten)
• Frederik Willem I (1713-1740) leger nog efficiënter door belastingstelsel
• religieuze tolerantie

geen centralisatie in de Nederlanden

• 1581: Acte van Verlathinge > 
• geen koning meer > Republiek
• 'Zeven Verenigde Provinciën
• Oranjes bleven stadhouder,
• geen koning
• wèl veel invloed in handen van:
• Willem III (stadhouder-koning)
• 1672 - 1702

geen centralisatie in Engeland, Ierland

en Schotland

• Parlement wist macht uit te breiden,
• vooral burgerij en lage adel invloedrijk door economische macht
• wel strijd met hoge adel/koning > 
• burgeroorlog (1642-49) > Karel I onthoofd (!!) 
• Jacobus II (katholiek en absolutistisch) verjaagd door parlement:
• met steun van (protestantse) Willem van Oranje III
• 'Glorious Revolution' (1688): rechten parlement erkend door Willem III
• was getrouwd met dochter Jacobus > werd koning van Engeland

Willem III en Mary Stuart als jong paar

en als koning en koningin van Engeland, Ierland en Schotland