5.1 Absolutisme

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

5.1 Absolutisme

Kenmerkende aspecten bij de tijd van regenten en vorsten

• Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie
• De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek
• Het streven van vorsten naar absolute macht
• De wetenschappelijke revolutie 

L'État, c'est Moi

• De wil van de koning is wet. Dit noem je absolutisme. 
  

• Lodewijk XIV 
• Deze macht is door god gegeven: droit divin (goddelijk recht)

Frankrijk

De Republiek

Heilige Roomse Rijk

Situatie aan het eind van de middeleeuwen

• Overlegorganen ontstaan die het beleid van de koning konden dwarsbomen (belasting, oorlog voeren, etc.)
• Voorbeeld: Staten-Generaal met daarin vertegenwoordigd de drie standen: adel, geestelijkheid en stedelijke burgerij.

Ontstaan van het absolutisme

• Vanaf de 17de eeuw krijgen sommige koningen er genoeg van dat ze steeds moeten overleggen. 
• Ze willen uitbreiding van hun macht en versterking van hun eigen gezag.
• Ze roepen geen vergaderingen meer op en leggen hun eigen wil op. 
• Koning heeft dan alle macht en staat boven de wet.

Van centralisatie naar absolutisme

De Zonnekoning

• Lodewijk XIV (1638-1715) 
• Werd koning toen hij 5 was. Tot zijn 23e werd Frankrijk bestuurd door eerste minister Mazarin.

• Hij zorgde ervoor dat iedereen naar Lodewijk zou luisteren en dat hij de absolute macht had.

Pak je smartphone of tablet en klik op de link om het paleis van Versailles van binnen te bekijken!

1661: Lodewijk XIV (Le roi soleil)

Karel V 

Karel V

Lodewijk XIV - 5 jaar (1643)

Lodewijk XIV - 63 jaar (1701)

Lodewijk XIV - 32 jaar (1670)

Lodewijk XIV (1638-1715)

> kreeg al snel na zijn geboorte de bijnaam 'de door God gegevene'

> band tussen Lodewijk XIII en XIV was slecht; hij moest zelfs als 4-jarige op zijn knieeen vergiffenis vragen aan zijn vader omdat hij niet genoeg respect had voor zijn vader.

> officieel al op 4-jarige leeftijd koning van Frankrijk; in de praktijk werd Anna van Oostenrijk regentes en regeerde samen met Mazarin als eerste minister.

> na de dood van Mazarin in 1661 neemt Lodewijk XIV definitief de macht over.

Absolutisme: vier terreinen

1. Politiek

2. Militair

3. Economisch

4. Religieus

Religie

Karel V 

Karel V

Godsdienst

Eenvormige katholiek land

= De zekere mate van geloofsvrijheid wordt weer ingeperkt en Lodewijk ging over op het vervolgen van protestanten. 

Veel hugenoten vluchten naar de Republiek 

´Droit divin´

´Goddelijk recht´ 

= Koning is plaatsvervanger van God op aarde

Politiek

Karel V 

Karel V

- Koning heeft alle macht

- Koning neemt alle beslissingen zelf

- Koning wordt geholpen door ambtenaren

Militair

Karel V 

Karel V

Permanent (staand) leger van beroepssoldaten

Kenmerken:

- goede training

- goede wapenuitrusting

- goed salaris

Economie

Karel V

Mercantilisme

= export bevorderen en import beperken

Jean-Baptiste Colbert (1619-1683)
Een economische politiek die erop gericht is om de rijkdom van een land, uitgedrukt in de hoeveelheid edelmetaal, te vergroten. De positie van de eigen staat ten opzichte van andere staten zou daardoor worden versterkt. Aanhangers van het mercantilisme streefden ernaar de export groter te maken dan de import. Hierdoor zou een positieve handelsbalans ontstaan. De export zou moeten bestaan uit hoogwaardige nijverheidsproducten, terwijl de import meer gericht moest zijn op het verwerven van (goedkope) importproducten

Versailles

Karel V 

Karel V

Versailles

Karel V 

Karel V

Het kasteel in 1715 door de ogen van Pierre-Denis Martin

Zelfstandig werken

Lees éérst de hele paragraaf rustig door. De eerste 10 minuten kun je dus onmogelijk al met de opdrachten beginnen.

Maak daarna opdracht 3 t/m 7

Peter de Grote (Romanov-dynastie in Rusland) 

Karel V 

Karel V

Ook in Rusland werd de macht van de geestelijkheid en adel ingeperkt. 

Tsaar trok de militaire en administratieve taken naar ´zichzelf´ toe.

Van 1613 tot 1917 was de macht in handen van één familie, de Romanovs

Peter de Grote (1672-1725)

plattegrond Sint-Petersburg (1744); stad gesticht door Peter de Grote in 1703)

Peterhof in Sint-Petersburg

Czaar Peterhuisjes in Zaandam

Tsaar Peter de Grote (1672-1725)

als timmerman in Zaandam (1697) en op een VOC werf in A'dam.

Centralisatie in Pruisen

• na 30-jarige oorlog 300 staatjes
• Een van die staatjes was Pruisen, een koninkrijk
• Frederik Willem (1640-1688):
• leger en ambtenaren gereorganiseerd (>verdiensten)
• Frederik Willem I (1713-1740), soldatenkoning
• Religieuze tolerantie

Karel I

Karel V 

Karel V

- koning van Engeland (1625-1649)

- wilde absolute macht

- Engels parlement ging hier tegen in

Karel I (1600-1649)

wilde een absoluut vorst zijn.

dit werd tegengewerkt door het parlement;

kritiek op:

- het gebruik van de zogeheten Sterrekamer (Star Chamber) om dissidenten de wind uit de zeilen te nemen. 

- verhoging belastingen

- godsdienstpolitiek die erop gericht was de Anglicaanse Kerk dichter bij de Rooms-Katholieke Kerk te brengen.

Op 29 maart 1629 ontbond hij het parlement. Periode van onrust brak aan, waarin Karel nauwelijks in staat was om het land te besturen. Ook veel geld gebrek. Om geld te kunnen verkrijgen voor zijn strijd tegen de Schotten riep hij een parlement bijeen in april 1640. Dit zogeheten 'korte parlement' wilde echter niet aan zijn wensen voldoen en werd op 5 mei weer ontbonden. Na een nieuwe nederlaag riep Karel I het parlement opnieuw bijeen.

Dit 'lange parlement' nam al spoedig maatregelen die de positie van Karel in gevaar brachten. Karel I moest de ene na de andere concessie doen, zoals het afschaffen van de Sterrekamer, maar hij kon niet instemmen met de wet die hem het gezag over het leger zou ontnemen. Door gewapenderhand in te grijpen in het parlement veroorzaakte hij een blijvende breuk en was hij in Londen niet langer veilig. 

Beide partijen begonnen zich te bewapenen en een burgeroorlog dreigde. Na vruchteloze onderhandelingen hees Karel I op 22 augustus 1642 de koninklijke standaard. Hij vestigde zijn hof in Oxford, van waaruit hij het noorden en westen van het land bestuurde, terwijl het parlement de controle behield over het zuiden en oosten en Londen. 

Burgeroorlog (1642-1645 / 1648-1649)

Karel V 

Karel V

- Oliver Cromwell

- koningsgezinden tegen parlementsgezinden

- onthoofding Karel I

Karel I vestigt in 1642 zijn hof in Oxford en gaat van daaruit de strijd aan met de parlementsgezinden o.l.v. Cromwell

In 1645 leidt Karel I de beslissende nederlaag en krijgt hij huisarrest.  Hij ontsnapt uit Hampton Court en begint nieuwe oorlog.

Cromwell beschuldigt Karel I van hoogverraad en koning wordt onthoofd. 

1642: Karel I onthoofd in Engeland

Glorious Revolution (1688)

- Engels parlement vraagt stadhouder Willem III om katholieke koning Jacobus II af te zetten.

- De protestantse Willem III is koning van Engeland, maar ook stadhouder van de Republiek.

- Willem III erkent de rechten van het parlement

Jacobus II > koning van 1685-1688

wilde ook absoluut vorst zijn (sinds 1659 katholiek)

parlement tegen: vraagt Willem III om hulp

1688: Glorious Revolution

Willem III getrouwd met de dochter van Jacobus II; Mary Stuart (kreeg een protestantse opvoeding)

geweldloze machtsovername

12 juli 1690: Slag aan de Boyne: Willem III verslaat definitief Jacobus II (elk jaar herdacht tijdens Oranjemarsen in Noord-Ierland)

William III wordt nu koning-stadhouder; moet Bill of Rights ondertekenen: basis voor parlementaire democratie

Hoe verkregen absolute vorsten hun macht?

- ambtenaren aanstellen (macht adel beperken)

- hofcultuur (propaganda)

- beroepsleger (macht adel beperken / betrouwbaar leger)

- rechtstreeks belasting heffen (stabiele inkomstenbron)

- droit divin (rechtvaardiging) 

5.1 afronden

Opdracht 3 t/m 9 van MEMO

Video in Classroom over paleis van Versailles