6.2 Systematische naamgeving

• Scheikunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

6.2 Systematische namen

Waarom naamgeving?

•  Bedacht door IUPAC
• Iedereen praat over hetzelfde, wereldwijd!
• Gebaseerd op vaste systematiek: universeel toepasbaar

Naamgeving van onvertakte alkanen

• Aantal C-atomen bepaalt stamnaam volgens Binas 66D
• 3 C: prop-
• 5 C: pent-
• Alkaan heeft geen dubbele bindingen, dus krijgt uitgang
  -aan 
• Methaan, ethaan, propaan, pentaan, etc.

Naamgeving van vertakkingen

• Vertakking noem je alkylgroepen
• De lengte van de vertakking krijgt de stamnaam: meth- (1), eth- (2), prop- (3), but- (4), enz...
• De uitgang is dit keer -yl
• Dus een vertakking van 1 C: methyl
• Vertakking van 3 C: propyl

Naamgeving alkaan

• Klassikaal voorbeeld
• Veel kleine regeltjes!
• Nalezen: boek p. 169

Naamgeving van een alkaan

• Stap 1: vind langste onvertakte keten C-atomen. 
• Hoofdketen
• Hier: hoofdketen is 6x C
• 6 C-atomen heeft als stamnaam hex-. En een alkaan heeft als uitgang -aan, dus wordt de stamnaam hexaan.

Naamgeving van een alkaan

• Zijgroepen op hoofdketen.
• Positie op hoofdketen: met cijfer
• Nummeren vanaf links of rechts?
• L ⟶ R: 3, 5, 5
• R ⟶ L: 2, 2, 4
• Kiezen: Alleen de tweede nummering is toegestaan, omdat 2 een kleiner getal is dan 3. Je komt bij deze tweede nummering eerder bij een zijketen dan bij de eerste nummering.

Naamgeving van een alkaan

• Zijgroepen in naam vermelden voor hoofdketen
• voorvoegsel
• Bij naam ook positienummer:
  4-ethyl
  2-methyl
  2-methyl

Naamgeving van een alkaan

• Komt dezelfde zijgroep vaker voor, dan gebruik je numerieke voorvoegsels (Binas 66C). 
• Methylgroep komt twee keer voor: dimethyl. 
• Di- is het numerieke voorvoegsel voor twee.
• Positienummer wordt ook dubbel vermeld: 2,2-dimethyl

Naamgeving van een alkaan

• Stamnaam: hexaan
• Zijgroepen:
  4-ethyl
  2,2-dimethyl
• Zijgroepen op alfabetische volgorde in naam (zonder numeriek voorvoegsel)
• ethyl komt voor methyl

Naamgeving van een alkaan

• Getallen worden in naam gescheiden door een komma
• Een getal en letter in naam worden gescheiden door een streepje
  
  
• 4-ethyl-2,2-dimethylhexaan

Naamgeving van een alkaan

• Wat is de naam van dit alkaan?

Naamgeving van een alkaan

• Stamnaam: pentaan
  
• Zijgroepen: methyl op C-atoom 2 en ethyl op C-atoom 3
• 3-ethyl-2-methylpentaan

• Kies de hoofdketen zodanig dat in vertakkingen geen andere vertakkingen voorkomen!

Naamgeving van een alkeen

• Lijkt op naamgeving voor een alkaan, maar 2 veranderingen:
  

1. uitgang is niet -aan, maar -een
2. plaats van dubbele binding wordt weergegeven met een nummer

• Is er dubbele binding? Dan bepaalt deze de nummering!
• Positie in stamnaam: but-1-een

Wat is de naam van dit alkeen?

Naamgeving van een alkeen

• Langste onvertakte keten van C-atomen waarin de dubbele binding voorkomt: 5 C-atomen: pent- als stamnaam
• Uitgang -een. Tellen vanaf waar de dubbele binding begint (2), dus pent-2-een.
• 2 methylgroepen: 4,4-dimethyl
• 4,4-dimethylpent-2-een