hst 9 paragraaf 3 "automatische schakelaars"

• Natuurkunde
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo
• Leerjaar 4

hst 9.3 "automatische schakelaars"

Leerdoelen

• Je kunt de delen van een automatische schakeling beschrijven. 
• Je kunt de werking van een reed-contact uitleggen. 
• Je kunt de aansluitpunten van een transistor benoemen. 
• Je kunt de werking van een transistor uitleggen. 
• Je kunt de werking van een relais uitleggen. 
• Je kunt schema’s van schakelingen met een relais of een transistor uitleggen.

hst 9.3 "automatische schakelaars"

Paragraaf 4

de transistor 

Let op! Platte kant naar jou toe!

Symbool

Werking transistor

De transistor heeft drie aansluitpunten; een basis (b), collector (c) en emitter (e). Als er een voldoende grote stroom door de basis vloeit schakelt de transistor. Er gaat dan een stroom via de collector naar de emitter.

Tekenen schakeling met transistor

Teken een inbraakalarm met reedcontact en transistor en leg de werking uit.

Werking transistor

Drie aansluitpunten

 1) collector (C)

 2) basis (B)

 3) emitter (E)

Kleine stroom B naar E,

grote stroom C naar E

Basis

Hierdoor moet een kleine stroom gaan lopen. Gebeurd dit niet kan er geen stroom naar de emitter => stroomkring gelsoten

Emitter

(emit = uitzenden)

Als er stroom van de basis naar de emitter loopt kan de stroomkring voltooid worden. 

Collector

"verzameld" de stroom waardoor er een grotere stroom van collector naar emitter kan lopen.

Een transistor heeft 2 stroomrichtingen:
Een kleine stroom van B naar E
Een grote stroom van C naar E

Als er een stroompje bij B komt wordt de transistor “open” gezet. Dan pas kan er een grotere stroom van C naar E lopen.

Kleine stroom van B naar E.
Grote stroom van C naar E.

Geen signaal

Geen stroom van basis naar emitter —>

Geen stroom van basis naar emitter

Wel signaal

Zwakke stroom van basis naar emitter —>

Grote stroom van basis naar emitter

Voordelen transistor

Kleiner dan een relais

goedkoper dan een relais

verbruikt minder elektrische energie

Nadelen transistor

Je kan er geen grote stroomkringen mee aanzetten(relais wel!)

Transistor heeft maar 1 stroomkring (minder veilig!), terwijl een relais er twee heeft; elk met een eigen spanningsbron (veiliger)

Transistor of een relais?

1. Met een RELAIS kun je grotere spanningen schakelen dan met een TRANSISTOR
   
2. Met een TRANSISTOR kun je alleen gelijkspanningen schakelen, met een RELAIS ook wisselspanningen
3. Bij een RELAIS is de stuurkring (met de aan/uit schakelaar) elektrisch gescheiden van de hoofdkring (met het apparaat). Dat is veiliger als er grote spanningen geschakeld moeten worden
4. Een TRANSISTOR is veel goedkoper dan een RELAIS
   
5. Een RELAIS klikt bij het schakelen, een TRANSISTOR schakelt zonder geluid
   

aan de slag

lezen en maken 9.4