3. Steden en Staten

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

3. Steden en Staten

Feniks, Geschiedenis Werkplaats Memo

Leerdoel

• Je kunt uitleggen waardoor in Mesopotamië steden ontstonden  

• Je kunt uitleggen waardoor in Egypte een goed georganiseerde staat ontstond. 

Wat weet je eigenlijk
van landbouw?

Gevolgen van de landbouwrevolutie

• Mensen stoppen te leven als nomaden
•  Vaste plek wonen;
• Er ontstaan steden: landbouwsamenleving (middel van bestaan)
• Mensen krijgen meer bezittingen
• Er ontstaat meer ongelijkheid: de één heeft meer bezittingen dan een ander. 

Vruchtbare Halvemaan

• Gebied waar de eerste landbouw ontstaat (9000 v. Chr.)

• Mesopotamie (huidige syrie)

Eufraat en de Tigris

• Egypte

De Nijl  

• Vruchtbare halve maan 

• Groei van wilde granen langs de rivieren. 

De Nijl "geschenk van de goden"

• Nijl Delta 
• De Nijl zorgde voor water.
• De Nijl zorgde voor vruchtbare modder.
• De Nijl kon men gebruiken voor irrigatie (daardoor ging het heel goed met Egypte

Irrigatielandbouw

Ok, landbouw...
Welke 'optelsom' is juist over landbouw?

1. akkerbouw + landbouw = veeteelt
2. landbouw + veeteelt = akkerbouw
3. veeteelt + akkerbouw = landbouw

Welke twee gevolgen heeft irrigatielandbouw?

Wat is een oorzaak en wat is een gevolg?

Stad in het Midden-Oosten, omstreeks 9000 v. Chr.

Door het verschil in bezittingen nam ook de kans op oorlog tussen stammen toe.

Ontstaan van Ambachtslieden

• Landbouw overshot door irrigate (water op het land)
  
• Niet iedereen hoeft als boer te werken: er komen andere beroepen
  
• Ambachstman: bewerken metaal of textiel
  
• Handelaar: spullen kopen en verkopen (ruilhandel)
  
• 3500 v. Chr. In Mesopotamie ontstaat het spijkerschrift door ruilhandel/overschot  
  

De Nijl

• Boeren gingen wonen aan de oevers van de Nijl
• De grond was vruchtbaar langs de Nijl.
• Dit zorgde voor grotere opbrengst van de oogst

De Nijl

- Beneden-Egypte

- Boven-Egypte

- Nijldelta

- Nijldal

Boven-Egypte

Beneden-Egypte

Koning Narmer

Omstreeks 3000 v.C. veroverde Narmer, de heerser van Boven-Egypte, Beneden-Egypte. Hierdoor werd Egypte één land onder één farao.

Egypte was nu een Staat.

Mythen

• De Egyptenaren vertelden elkaar allemaal verhalen over het ontstaan van de goden.
  
  
• Deze verhalen werden ook gebruikt om natuurverschijnselen te verklaren. Je noemt deze verhalen mythen.
  
  
• Al deze verhalen samen noem je mythologie.  

Wat is irrigatielandbouw?

1. Landbouw waarbij de boeren de taken verdeelden.
2. Landbouw waarbij het land bevloeid werd dankzij een stelsel van kanalen en dijken.
3. De verplaatsing van landbouw naar de Nijldelta
4. Landbouw waarbij de ambtenaren het voor het zeggen hadden.

Wat is een mythe?

1. een Griekse god
2. verhaal over goden of halfgoden - of een verhaal dat voor waar wordt aangenomen, maar niet helemaal op feiten berust
3. een waargebeurd verhaal
4. een Griekse nederzetting

Leg uit waarom er verschillen ontstonden tussen mensen na de landbouwrevolutie.

Boven-Egypte

Beneden-Egypte

Belasting

In ruil voor het gebruik van de grond moesten boeren een deel van de oogst afstaan = Belasting.
De farao betaalde er zijn ambtenaren, soldaten en ambachtslieden mee.

De piramiden

De Vallei der Koningen

Een sociale piramide

• Bovenaan stond de farao
  
  
• Dan kwamen de edelen, priesters en hoge ambtenaren
  
  
• Daarna de lagere ambtenaren, ambachtslieden en handelaren
  
  
• Onderaan stonden de boeren

Het hiërogliefenschrift

Het hiërogliefenschrift bestond uit tekens van mensen, dieren en dingen

Het werd geschreven op klei, steen en papyrus

Begrippen uit dit hoofdstuk

• Irrigatielandbouw  
• Ambachtslieden
• Farao 
• Staat 
• Ambtenaren
• Hiërogliefenschrift
• Geschreven bronnen 
• Historici 
• Secundaire bronnen 
• Mythe

Jaartallen uit dit hoofdstuk

• 9000 - 8000 v. Chr.: ontstaan van de landbouw in het Midden-Oosten
• 6000 v. Chr.: Eerste landbouwsamenlevingen in Mesopotamie 
• 3500 v. Chr.: ontstaan schrift in Mesopotamie 

Schrijf 3 dingen op die
je deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je deze
les nog niet zo goed hebt begrepen.