Farmacologie

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 2

Farmacologie

Leerdoelen

De student kan uitleggen wat farmacologie inhoudt, benoemt de verschillende soorten medicatienamen en kent de belangrijkste groepen medicijnen en hun toepassingen.

De student kan de processen van absorptie, distributie en eliminatie van medicijnen in het lichaam beschrijven, verschillende toedieningsvormen onderscheiden, en de  medicatieveiligheid correct toepassen in praktijksituaties.

De student kan relevante wet- en regelgeving beschrijven.

Afwisseling van informatie en interactief spel gedeelte

Farmacologie

Farmacologie – oftewel ‘geneesmiddelenleer’ – is de wetenschap die zich bezighoudt met de werking en bijwerkingen van geneesmiddelen. 

In Nederland komt een medicijn pas op de markt als dit uitvoerig is onderzocht op werking, optimale dosis, bijwerkingen en effectiviteit. 

Na ontwikkeling wordt het medicijn uitvoerig getest op proefpersonen en dieren. 

Een Placebo is een nepmedicijn dat qua vorm en uiterlijk niet te onderscheiden is van het echte medicijn, er zit alleen geen werkzame stof in. 

Bron: ThiemeMeulenhoff

Wet en regelgeving

Wetgeving geneesmiddelen; welke rechten en plichten zijn er over productie, de handel, het voorschrijven en verstrekken van geneesmiddelen. 

Wet zorg en dwang; medicatie moet achter slot en grendel bewaard worden, mag niet blind gegeven worden, dubbele controle bij opiatenwet. 

Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz) de rechten van mensen die te maken hebben met  een psychische aandoening.

Bevoegd en bekwaam; medewerkers moeten bevoegd en bekwaam zijn. 

Zorgverzekeringswet (Zvw) bepaalt welke medicijnen vergoed worden.

  

Bron: KNMP.nl - IGJ.nl - V&VN

Processen

Onder te verdelen in 3 processen: Absorptie, distributie, metabolisme.
Absorptie: De snelheid waarmee de werkzame stof wordt opgenomen door het lichaam.  

Distributie: De verdeling van het medicijn na inname. Via het maagdarmstelsel en bloedbaan. 

Metabolisme: Uitscheiding uit het lichaam.

• Als het medicijn langs de lever komt wordt het omgezet in metaboliet. Deze bewerking zorgt ervoor dat het kan worden opgenomen via de bloedbaan.   
• Belangrijkste uitscheiding vindt plaats in de nieren. De nieren filteren  het lichaam. 

Bron: Farmacotherapeutischekompas.nl

Opname van een geneesmiddel noemen we

1. Enteraal
2. Transport
3. Eliminatie
4. Absorptie

Voorbeeld van een symptoombestrijder is ......

1. Antibiotica
2. Hormonen
3. Pijnstiller
4. Maagbeschermer

Metabolisme houdt in dat er een omzetting plaatsvindt in de lever.

1. Waar
2. Niet waar

Als je ongevoeligheid hebt opgebouwd voor een bepaald medicijn noemen we dat

1. Interactie
2. Cumulatie
3. Resistentie
4. Gewenning

Verwijdering van stof uit het lichaam noemen we?

1. Interactie
2. Eliminatie
3. Cumulatie
4. Contra-indicatie

Medicatie

Groepsnaam; deze medicijnen horen tot een bepaalde groep medicatie.

Bijvoorbeeld: antibiotica of antidepressiva

Stofnaam of generieke stof; duidt op welke werkzame stof er in het medicijn zit. 

Merknaam of handelsnaam; fabrikanten geven de stof hun eigen naam of handelsnaam omdat ze geld willen verdienen aan het medicijn. 

Voorbeeld maagbeschermer:

Omeprazol Actavis, Losec & Omeprazol Sandoz .

Bron: ThiemeMeulenhoff

Soorten medicatie

Bloedsomloop;  bloeddrukregulatie, hartritmestoornissen, bloedverdunners, ijzergehalte.

Luchtwegen; luchtwegverwijder & luchtwegbeschermer.

Spijsvertering; maagbeschermers, analgetica (misselijkheid), laxantia, vitamines.

Zenuwstelsel; psychofarmaca & slaapmedicatie.

Bron: ThiemeMeulenhoff

Soorten medicatie

Hormoonhuishouding; hormonen, corticosteroïden. 

Specifieke aandoeningen; antidiabetica, anti-epileptica, cytostatica, Parkinson medicatie, overgevoeligheid (hooikoorts). 

Overige; analgetica (pijn) & antibiotica.

Bron: ThiemeMeulenhoff

Welke pijnstillers werken ook ontstekingsremmend?

1. Paracetamol
2. NSAID's
3. Morfine

Bij regelmatig gebruik van NSAID's kan je last krijgen van welk orgaan?

1. Nieren
2. Darmen
3. Hart
4. Maag

Welke medicatievorm heeft een glad laagje?

1. Tablet
2. Capsule
3. Dragee
4. Bruistablet

Omeprazol valt onder de medicijngroep

1. Antidiabetica
2. Anti-epileptica
3. Vitaminen
4. Maagmiddelen

Wat is een suppostorium?

1. Tablet
2. Zetpil
3. Bruistablet
4. Capsule

Deze medicijngroep is verdeeld in de subgroepen smal- en breed spectrum.

1. Antibiotica
2. Antidiabetica
3. Psychofarmaca
4. Laxantia

Medicatiefouten

Medicatieveiligheid:

6J's

1. Juiste zorgvrager
2. Juiste medicijn
3. Juiste tijdstip
4. Juiste dosering
5. Juiste hoeveelheid
6. Juiste wijze van toediening. 

Een fout met medicijnen is snel gemaakt! 

Bron: Zorgvoorbeter.nl

Waar kan je belangrijke informatie vinden als het gaat om medicatie?

1. Wikipedia
2. FK app
3. Chat GPT
4. Instagram

Tijdens het geven van medicatie maak je altijd gebruik van de vijf keer juist regel.

1. Waar
2. Niet waar

Bij welk medicijn kan de ontlasting zwart kleuren?

1. IJzertabletten
2. Paracetamol
3. Psychofarmaca
4. Vitaminen

Als voeding en een geneesmiddel elkaar onderling beïnvloeden noemen we dat.

1. Resistentie
2. Interactie
3. Cumulatie
4. First pass effect

Met welke dranken kan je medicatie meestal beter niet innemen?

1. Water/thee
2. Ranja
3. Melk/grapefruitsap
4. Appelmoes

Medicijnen die per injectie worden toegediend noemen we ....... toediening.

1. Enteraal
2. Parenteraal

Opiumwet sinds 1919

De Opiumwet verbiedt het bezit van bepaalde middelen die staan vermeld op 3 lijsten van de Opiumwet. Deze medicijnen brengen extra risico’s met zich mee, bijvoorbeeld op misbruik en verslaving.

Juist of onjuist?: 

• Dubbele controle bij delen van opiaten is verplicht vanuit de Opiumwet. 

Bron: www.opiatenadministratie.nl

Opiumwet sinds 1919

Niet waar!

Een aparte aflever- of retourbon voor opiaten is niet verplicht, maar het is wel verstandig. Dit zijn afspraken vanuit de instelling. Controle helpt ook misbruik te voorkomen.

Bron: www.opiatenadministratie.nl

Intoxicatie

Intoxicatie, oftewel vergiftiging, ontstaat door een te grote hoeveelheid van een bepaalde stof in het lichaam. 

Bij overdosering  spreken we van intoxicatie met medicatie (medicijnvergiftiging). Dit kan verschillende oorzaken hebben (bijv. een orgaanfunctiestoornis - stapeling of een verkeerd voorgeschreven dosis).

Is er sprake van een accidentele (per ongeluk) vergiftiging?  Of een intentionele (opzettelijke) vergiftiging. Opzettelijke een overdosering nemen. 

Bron: www.trubendorffer.nl

Paracetamol intoxicatie

Casus: Patiënt had opzettelijk 8 stippen Paracetamol ingenomen. Mw had suïcidale gedachten. 

8 x 10 tabletten per strip is 80 tabletten Paracetamol. 

5 x 1000 mg = 5000 mg x 8 strippen = 40.000 mg Paracetamol.

Bijsluiter:

• Maximale dosis per dag → 4000 mg (4x 1000 mg of 8x 500 mg).
  
• Minimaal 4-6 uur tussen innames om overdosering te voorkomen.
  
• Niet gedachteloos slikken – langdurig gebruik kan je lever belasten.

Mw heeft de 10x dagelijkse hoeveelheid ingenomen. 

Het acute boekje!

Diagnose bepaling:

De diagnose wordt gesteld aan de hand van een bloedspiegelbepaling van paracetamol.

Mogelijke diagnose

Kans op acuut leverfalen

Beleid ==> Spoedeisende hulp noodzakelijk.

• Lab controle; Paracetamolspiegel
• Toedienen van geactiveerde kool. 
• Intraveneuze toediening gedurende 4 uur. 
• Lab controle; Paracetamolspiegel na bepalen. 
• Herbeoordeling tot waarden weer onder de normaalgrens liggen. 

Bron: www.hetacuteboekje.nl

Lithium gebruik

• Lithium zorgt dat stemmingswisselingen minder heftig zijn.
  
• Wordt gegeven bij (manische) depressies, bipolaire stoornissen en clusterhoofdpijn. 
• Verschil na inname binnen 1 tot 2 weken.
• Lab onderzoek; regelmatig bloedspiegel bepalen. 

Intoxicatie of escalatie:

Bijwerkingen: trillen, dorst en droge mond hebben, veel plassen en u kunt zwaarder worden.

NIET COLD TURKEY STOPPEN. 

Symptomen: (explosief) misselijkheid en braken.

Bij onderhoudsdosering: neurologische verschijnselen (tremoren,  agitatie, verwarring, spierspanningen, coma en insulten).

 

Bron: www.farmaceutischkompas.nl

Zwakke en sterke opioïden/opiaten vallen onder de medicijngroep .....

1. Parkinsonmiddelen
2. Anti-epileptica
3. Slaapmiddelen
4. Analgetica

Medicijnen die bewaard moeten worden in een afgesloten kast zijn

1. Opiaten
2. NSAID's
3. Cytostatica
4. Antibiotica

Welke medicijngroep heeft een verslavende werking?

1. Benzodiazepinen
2. Analgetica
3. Vitaminen
4. Maagmiddelen

Welke slaapmedicatie wordt het meeste voorgeschreven?

1. Oxazepam
2. Diazepam
3. Valium
4. Temazepam

Als verpleegkundige moet je alle medicatie kennen.

1. Waar
2. Niet waar

Het is belangrijk dat je als verpleegkundige weet welke de meest voorkomende bijwerkingen zijn.

1. Waar
2. Niet waar

Bij het klaarmaken van een infuus met antibiotica trek je handschoenen aan.

1. Waar
2. Niet waar

Bronnen:

• Simpto.nl (Medische Informatie in Begrijpelijke Taal)
• ThiemeMeulenhoff
• Farmacotherapeutischekompas.nl 
• KNMP - Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie
• Inspectie Gezondheidszorg en jeugd (IGJ).
• Zorgvoorbeter.nl
• V&VN
• www.opiatenadministratie.nl
• www.trubendorffer.nl
• www.hetacuteboekje.nl

Hoe vonden jullie dat ik de les gaf? (inhoudelijk feedback aub).

Zelfstandig

Werk nu de Verdiepende opdrachten uit op It's Learning. 

P8 - Week 2 - Opdracht - Gebruik van Psychofarmaca.

Of (Medewerkers GGZ)

• Maak een voorlichtingsfolder lithiumgebruik.