Begrijpend lezen les 7: hoofd- en bijzaken, globaal en grondig/intensief lezen

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

 Begrijpend lezen 

Lezen

10 minuten

wat heb je geleerd tot nu toe ...

... welke 5 tekstdoelen -en soorten er zijn
... wat de 3 soorten publiek zijn.
... wat oriënterend lezen is.
... wat een alinea, een tussenkopje en een deelonderwerp is.

... weet je uit welke delen een alinea bestaat.

... weet je op welke manieren een tekst kan worden ingeleid en afgesloten.

... weet je wat de functie van de titel van een tekst is.

... weet je wat een kernzin is en waar je de kernzin kunt vinden.

Aan het einde van deze les ...

... weet je wat hoofdzaken en bijzaken zijn.

... weet je wat de hoofdgedachte van een tekst is.

Hoofdzaken en bijzaken

• Hoofdzaken
  
• De belangrijkste zaken in een tekst. Bijvoorbeeld de kernzinnen. 
  

• Bijzaken
  
• Minder belangrijke zaken als uitleg, toelichting en voorbeelden. 
  

Titel van een tekst

• Een titel is de naam van een boek, verhaal, gedicht, film of liedje en staat altijd boven een verhaal.
  

• Een goede titel trekt de aandacht van de mensen die je wilt aanspreken.
  

Tussenkopjes

• Tussenkoppen zijn koppen die niet bovenaan de pagina staan, maar tussen alinea's. 
  

• Tussenkopjes beschrijven in één woord (of hooguit een paar woorden) waarover het volgende deel van de tekst gaat. 
  

Hoofdgedachte

• Wat wil de schrijver bereiken of duidelijk maken met de tekst?
  
• De hoofdgedachte van de tekst is in één zin samengevat waar de tekst over gaat. 
• Meestal staat de hoofdgedachte in de inleiding of in het slot van de tekst. 
• De hoofdgedachte is nooit een vraag.

Onderwerp

• Het onderwerp van een tekst vind je door te letten op: 
  

• de kop 
  
• de eerste zin of de eerste alinea 
  
• een illustratie bij de tekst 
  
• het onderwerp schrijven we altijd op in één of enkele woorden.

Dus het onderwerp van een tekst is waar de tekst over gaat en de hoofdgedachte van een tekst is wat de schrijver van die tekst de lezer duidelijk probeert te maken.

Globaal lezen

• Je kunt teksten op verschillende manieren lezen. zie leesstrategieën in les 2.
  

• Als je een tekst globaal leest, wil je weten wat:
  
• de hoofdzaken zijn

Intensief lezen

• Als je een tekst intensief leest, wil je weten wat:
  

• het onderwerp is
• de deelonderwerpen zijn
• de verbanden tussen de alinea's zijn (wat hebben ze met elkaar te maken)
• het tekstdoel is
• wat lastige woorden en zinnen betekenen

Hoofdgedachte

• De hoofdgedachte van een tekst is dat wat de schrijver over het onderwerp wilde vertellen. 
  

• De hoofdgedachte formuleer je in één zin.
  

• Dus: de hoofdgedachte = In één zin waar de hele tekst over gaat.
  

Aan de slag!

Open het boek Op niveau, open bladzijde 204 en lees tekst 5 oriënterend.

• Stap 1: je bekijkt de titel, de tussenkopjes en de bronvermelding.

• Stap 2: je leest de eerste zinnen en de laatste zinnen.

•  Stap 3: je bekijkt de anders gedrukte woorden en eventuele afbeeldingen.

Maak vervolgens vraag 1 in Lessonup begrijpend lezen les 7.

1. Wat is volgens jou het onderwerp van de tekst?

Aan de slag

• Lees tekst 5 op bladzijde 204 nu intensief!
• Maak daarna slide 12 t/m 23

2. Op welke manier trekt de schrijver in de inleiding de aandacht van de lezer?

1. De aanleiding voor het schrijven wordt genoemd.
2. Het onderwerp wordt aangekondigd.
3. Er worden een of meerdere vragen gesteld.
4. Een anekdote vertellen.

3. Schrijf de kernzin uit alinea 2 op.

4. Bestaat de rest van de alinea uit toelichting of voorbeelden?
Leg je antwoord in maximaal vijftien woorden uit.

5. Schrijf het deelonderwerp op van alinea 3.

6. Is de laatste alinea een echte slotalinea van deze tekst? Leg je antwoord uit.

7. Wat is het onderwerp van de tekst?

8. Schrijf drie bewijzen uit de tekst op waaruit blijkt dat peuters slim zijn.

9. Past de titel goed bij de inhoud van de tekst?
Formuleer je eigen antwoord op de titel.

10. Wat is het tekstdoeI?

11. Wat is de tekstsoort?

1. informerende tekst
2. uiteenzettende tekst
3. betogende tekst
4. amuserende tekst

Hoofdgedachte van een tekst

• Aanwijzingen voor het bepalen van de hoofdgedachte:
  
• Schrijf het onderwerp van de tekst op.
  
• Stel de vraag: Wat vertelt de schrijver in deze tekst over het onderwerp? Zoek naar een aanwijzing in de titel en/of de inleiding.
  
• Vat de hoofdzaken over het onderwerp samen.
  
• Formuleer de hoofdgedachte in één complete zin.
  
• De hoofdgedachte is nooit een vraag.
  

12. Schrijf de hoofdgedachte van tekst 5 op.

Huiswerk

• Open Op Niveau en lees tekst 6 op bladzijde 206 grondig.
• Maak daarna vraag 1 t/m 5 op slide 25 t/m 29.
• Lees daarna tekst 7 op bladzijde 207 grondig.
• Maak daarna vraag 1 t/m 5 slide 31 t/m 35.

1. Wat is het onderwerp van de tekst?

2. Schrijf de hoofdzaken van de tekst op. Gebruik maximaal40 woorden.

3. Wat is het tekstdoel van tekst 6?

1. informeren
2. uitleg geven
3. mening laten vormen
4. amuseren

4. Past de titel bij de inhoud van de tekst? Leg je antwoord uit.

5. Schrijf de hoofdgedachte van de tekst op.

Opdracht

Lees tekst 7 grondig (blz 207):

Hoe betaalden de Romeinen hun boodschappen?

Maak vraag 1 t/m 5

1. Wat is het onderwerp van de tekst?

2. Behoort de volgende zin tot de hoofdzaken of bijzaken van tekst 7? Leg je antwoord uit.
'De Romeinen werden door de Grieken geïnspireerd tot het invoeren van de denarius, een zilveren munt die tien asses waard was.'

3. Schrijf de hoofdzaken van de tekst op. Gebruik maximaal 45 woorden.

4. Wat is het tekstdoel van tekst 7?

1. informeren
2. uitleg geven
3. mening laten vormen
4. amuseren

5. Schrijf de hoofdgedachte van de tekst op.

Goed gewerkt!